Szkody w budynkach mieszkalnych

Wypłacanie zasiłków osobom poszkodowanym w wyniku zdarzenia losowego, o jakich mowa w art. 40 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej leży w gestii samorządu gminnego i powinno być finansowane ze środków gminy, jako zadanie własne o charakterze obowiązkowym zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt. 6 ustawy. Działania gminy powinny zostać podjęte niezwłocznie.

W wyjątkowych sytuacjach, kiedy powstałe zniszczenia dotyczą znacznej liczby budynków, a skala potrzeb pomocowych znacznie przekracza możliwości gminy, istnieje możliwość udzielenia, ze środków budżetu państwa, pomocy finansowej dla osób lub rodzin poszkodowanych w wyniku zdarzeń noszących znamiona klęsk żywiołowych.

Należy pamiętać, że powyższa pomoc przyznawana jest na podstawie ustawy o pomocy społecznej i w każdym przypadku powinny być uwzględnione przesłanki udzielania pomocy, określone tą ustawą. Środki te przeznaczone są na pomoc w formie zasiłków celowych dla osób
i rodzin, które poniosły straty w budynkach mieszkalnych, w których rodzina mieszkała w momencie zdarzenia klęskowego i znalazły się
w szczególnie trudnej sytuacji, w której nie mogą zaspokoić niezbędnych potrzeb życiowych w oparciu o posiadane środki własne.

Należy również zaznaczyć, iż świadczenia przyznawane w ramach systemu pomocy społecznej służą zaspokojeniu najbardziej elementarnych
i podstawowych potrzeb bytowych, bez których osoba czy rodzina nie jest w stanie funkcjonować, a także mają charakter zabezpieczeniowy, nie zaś ubezpieczeniowy, co w praktyce oznacza, że nie rekompensują poniesionych strat.

I. WAŻNE OKREŚLENIA

Użyte w Wytycznych określenia oznaczają:

Zdarzenie losowe - to niezależne od woli osoby zdarzenie niepewne i przyszłe, wskutek którego powstaje uszczerbek w dobrach majątkowych, osobistych. Ustawodawca w treści art. 2 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej wskazał, że pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Oznacza to, że osoby ubiegające się o pomoc społeczną powinny w pierwszej kolejności skorzystać z przyznanych im przez przepisy innych ustaw uprawnień, z własnych zasobów majątkowych (pieniężnych i niepieniężnych)
oraz z własnych możliwości działania.

Klęska żywiołowa - w myśl przepisu art. 3 ust. 1 pkt 1 ustawy o stanie klęski żywiołowej, jest to katastrofa naturalna lub awaria techniczna, której skutki zagrażają życiu lub zdrowiu dużej liczby osób, mieniu w wielkich rozmiarach albo środowisku na znacznych obszarach, a pomoc i ochrona mogą być skutecznie podjęte tylko przy zastosowaniu nadzwyczajnych środków, przy współdziałaniu różnych organów i instytucji oraz specjalistycznych służb i formacji działających pod jednolitym kierownictwem.

Podstawowe potrzeby bytowe - art. 3 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej stanowi, że pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Organy pomocy uruchamiają stosowne działania, w sytuacjach, w których zagrożone są podstawowe warunki egzystencji człowieka. Potrzeby niezbędne, to potrzeby odnoszące się do minimalnych standardów bytowania człowieka. Przepisy nie ustanawiają katalogu takich potrzeb życiowych, ich ocena wymaga indywidualnego podejścia. Niewątpliwie należą tu potrzeby zaspokojenia głodu, posiadania odzieży oraz schronienia.

Pomoc „doraźna” – przyznawana jest niezwłocznie rodzinom i osobom samotnie gospodarującym, które nie mają możliwości funkcjonowania we własnym mieszkaniu/domu jednorodzinnym (stwarza zagrożenie na skutek uszkodzeń), istnieje pilna potrzeba wykonania prac lub dokonania zakupów, by mogły zaspokoić niezbędne potrzeby bytowe.

Osoba uprawniona - osobami uprawionymi są:

właściciel budynku mieszkalnego/lokalu mieszkalnego;
osoba, której przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do zniszczonego lub uszkodzonego lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego;
osoba, której przysługuje spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego;
osoba, która jest najemcą lokalu mieszkalnego albo budynku mieszkalnego;
osoba, na rzecz której ustanowione zostało prawo dożywocia;
osoba, na rzecz której ustanowiono służebność mieszkania;
osoba, która jest dzierżawcą budynku gospodarczego.

Niezwłocznie – należy interpretować biorąc pod uwagę:

zgłoszenie zdarzenia przez kierownika OPS - w ciągu 24 godzin,
przeprowadzenie wywiadów środowiskowych przez pracowników socjalnych ośrodka pomocy społecznej (§ 3 ust. 3 rozporządzenia Ministra Rodziny i Polityki Społecznej
z dnia 8 kwietnia 2021 r. w sprawie rodzinnego wywiadu środowiskowego) – w ciągu 48 godzin,
wypłaty zasiłków celowych na zaspokojenie niezbędnych potrzeb w ramach środków własnych gminy/w ramach środków otrzymanych z budżetu państwa
z przeznaczeniem na tzw. pomoc „doraźną” – w ciągu 3 dni roboczych/w ciągu 3 dni roboczych od daty otrzymania środków od wojewody,
sporządzenie protokołów oszacowania strat przez gminną komisję szacowania strat
– w ciągu 7 dni.
wystąpienie do wojewody z kompletnym wnioskiem o przyznanie środków z budżetu państwa:

- 2 dni robocze od daty wpływu do właściwego organu jednostki samorządu terytorialnego kompletnych wniosków - zasiłki celowe do 8 tys. zł na tzw. pomoc „doraźną”;

- 45 dni od daty wystąpienia zdarzenia o charakterze klęski żywiołowej – zasiłki celowe do 200 tys. zł na remont albo odbudowę budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego; zasiłki celowe do 100 tys. zł na remont albo odbudowę budynku/budynków gospodarczych.

Zasiłek celowy – świadczenie przyznawane w ramach systemu pomocy społecznej służące zaspokojeniu najbardziej elementarnych i podstawowych potrzeb bytowych, bez których osoba czy rodzina nie jest w stanie funkcjonować, mający charakter zabezpieczeniowy, co oznacza, że nie rekompensuje strat poniesionych w trakcie zdarzeń.

II. AKTUALNE ZASADY ORAZ WYMAGANE ZAŁĄCZNIKI DO WNIOSKU zamieszczone są na stronie internetowej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego
w Warszawie:

2.1. Zasady udzielania pomocy w formie zasiłków celowych dla poszkodowanych w wyniku zdarzeń noszących znamiona klęsk żywiołowych - Mazowiecki Urząd Wojewódzki w Warszawie

III. Harmonogram realizacji zadań przez gminę/OPS w przypadku wystąpienia zdarzenia o charakterze klęski żywiołowej, niezbędnych do wystąpienia o środki z budżetu państwa na wypłaty zasiłków celowych dla poszkodowanych osób/rodzin:

3.1. Kierownik ośrodka pomocy społecznej o zaistniałym zdarzeniu noszącym znamiona klęski żywiołowej zobowiązany jest niezwłocznie zawiadomić Wydział Rodziny i Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego w Warszawie, przekazując informację na adres
e-mail: wrps@mazowieckie.pl lub nr telefonu: (22) 695 71 00. W ciągu 24 godzin od zaistniałego zdarzenia należy przesłać szczegółową informację (opis zdarzenia, w tym rozmiar szkód, liczba rodzin/osób).

3.2. Przeprowadzenie wywiadów środowiskowych przez pracowników socjalnych ośrodków pomocy społecznej (cz. VII dotyczy osób i rodzin poszkodowanych w wyniku sytuacji kryzysowej występującej na skalę masową, a także klęski żywiołowej albo zdarzenia losowego) – stanowią one podstawę do określenia rodzaju udzielenia pomocy rodzinom/osobom poszkodowanym:

pomoc „doraźna” - kwota zasiłku dla rodziny albo osoby samotnie gospodarującej nie może przekroczyć 8 000 zł;
pomoc na remont albo odbudowę budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego (do 200 tys. zł na remont albo odbudowę budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego; do 100 tys. zł na remont albo odbudowę budynku/budynków gospodarczych).

Powyższa pomoc udzielana jest na wniosek osoby uprawnionej lub z urzędu złożony nie później niż w terminie 30 dni od dnia wystąpienia zdarzenia o charakterze klęski żywiołowej.

3.3. Jeżeli na podstawie wywiadu środowiskowego zostanie poszkodowanym przyznana pomoc „doraźna” - zgodnie z w/w zasadami pomoc służąca zaspokojeniu niezbędnych potrzeb bytowych, przy określeniu wysokości zasiłku należy brać pod uwagę w szczególności:

możliwość funkcjonowania we własnym mieszkaniu/domu jednorodzinnym (czy może stanowić schronienie dla poszkodowanych, czy nie stwarza dodatkowego zagrożenia na skutek uszkodzeń, czy konieczne jest zapewnienie innego schronienia w okresie przejściowym);
prace, które trzeba pilnie wykonać lub zakupy, jakie trzeba pilnie dokonać, by móc zaspokajać niezbędne potrzeby bytowe;
potrzeby dzieci z poszkodowanych rodzin w zakresie podjęcia i kontynuowania nauki;
zapewnienie dostępu do opieki medycznej i zakup leków dla poszkodowanych, zwłaszcza nieobjętych ubezpieczeniem zdrowotnym.

W tym przypadku kwota zasiłku nie może przekroczyć 8 000 zł.

W wyjątkowych sytuacjach, kiedy powstałe zniszczenia dotyczą znacznej liczby budynków, a skala potrzeb pomocowych znacznie przekracza możliwości gminy, Wójt/Burmistrz/Prezydent Miasta może złożyć wniosek o uruchomienie środków z budżetu państwa (nie później niż w terminie 2 dni roboczych od daty wpływu do właściwego organu jednostki samorządu terytorialnego kompletnych wniosków), szczegółowo opisując zdarzenie (zawierającego m.in. takie informacje jak: datę, rodzaj i rozmiar zdarzenia klęskowego; liczbę poszkodowanych rodzin i osób; datę złożenia wniosku o pomoc finansową przez rodzinę/osobę poszkodowaną; opis sytuacji rodzinnej; wnioskowaną kwotę z budżetu państwa; uzasadnienie braku możliwości usunięcia powstałych strat w ramach środków własnych gminy) i podjęte przez gminę działania wraz z wypełnionym załącznikiem nr 3 do Zasad wskazanych w części II Wytycznych.

3.4. Jeżeli na podstawie wywiadu środowiskowego zostanie ustalone, że poszkodowanym należy udzielić pomocy na remont albo odbudowę budynku mieszkalnego lub lokalu mieszkalnego, należy oszacować wysokość szkód w budynku/lokalu mieszkalnym:

- zgodnie z informacjami w części VI. w/w Zasad, oszacowania wysokości szkód dokonuje osoba posiadająca uprawnienia zawodowe w zakresie szacowania nieruchomości albo komisja do spraw szacowania strat, powołana przez wójta (burmistrza, prezydenta miasta), w której bierze udział pracownik organu nadzoru budowlanego wykonujący zadania służbowe. Osoba posiadająca uprawnienia zawodowe w zakresie szacowania nieruchomości albo komisja do spraw szacowania strat, o której mowa wyżej, określa procentowy udział zniszczenia lub uszkodzenia, o którym mowa w załączniku nr 1 lub załączniku nr 2 do Zasad wskazanych w części II Wytycznych – wybór załącznika uzależniony jest od tego, czy szkody powstały w budynku/lokalu mieszkalnym, czy w budynkach gospodarczych (Przez budynek mieszkalny rozumie się także budynek gospodarczy służący zaspokajaniu niezbędnych potrzeb bytowych rodziny lub osoby samotnie gospodarującej,
w szczególności budynek inwentarski tj. budynek przeznaczony, np. do hodowli niewielkiej liczby zwierząt gospodarskich, mający na celu pozyskiwanie żywności na własne potrzeby. Pomoc nie przysługuje w przypadku innego przeznaczenia budynku gospodarczego, np. w ramach działalności rolniczej na cele produkcji rolnej przeznaczonej do sprzedaży rynkowej lub związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą, w tym wykorzystywanych, jako np. garaże, lokale usługowe, itp. ).

W tym przypadku wysokość zasiłku ustalana jest w oparciu o „widełki procentowe” podane odpowiednio do przedmiotu szkody – w załącznikach nr 1 lub nr 2 wskazanych powyżej, oszacowane na poziomie, co najmniej 5%.

W przypadku oszacowania procentu zniszczeń/uszkodzeń w budynkach, o których mowa powyżej, na poziomie poniżej 5%, może być przyznana pomoc „doraźna” wyłącznie na wykonanie drobnych prac remontowych – nie dotyczy budynków gospodarczych.

W wyjątkowych sytuacjach, kiedy powstałe zniszczenia dotyczą znacznej liczby budynków, a skala potrzeb pomocowych znacznie przekracza możliwości gminy, Wójt/Burmistrz/Prezydent Miasta może złożyć wniosek o uruchomienie środków z budżetu państwa (nie później niż w terminie 45 dni od daty wystąpienia zdarzenia o charakterze klęski żywiołowej) szczegółowo opisując zdarzenie (zawierającego m.in. takie informacje jak: datę, rodzaj i rozmiar zdarzenia klęskowego; liczbę poszkodowanych rodzin i osób; datę złożenia wniosku o pomoc finansową przez rodzinę/osobę poszkodowaną; opis sytuacji rodzinnej; informację czy uszkodzony budynek był ubezpieczony; jeżeli tak, to na jaką kwotę i na jakim etapie jest zgłoszenie szkody do ubezpieczyciela; wnioskowaną kwotę z budżetu państwa; uzasadnienie braku możliwości usunięcia powstałych strat w ramach środków własnych gminy) i podjęte przez gminę działania wraz z wypełnionym załącznikiem nr 4 lub nr 5 do Zasad wskazanych w części II Wytycznych.

Przy przyznawaniu zasiłku celowego w tym przypadku należy pamiętać, że:

Jeżeli w zniszczonym lub uszkodzonym budynku/lokalu mieszkalnym gospodarstwo domowe nie było prowadzone w dniu zdarzenia klęskowego, nie zachodzą przesłanki do przyznania pomocy.
Przy ustalaniu zasadności oraz wysokości pomocy organ gminy bierze pod uwagę uzyskane odszkodowanie z tytułu ubezpieczenia budynku/lokalu mieszkalnego.
Zasiłki, o których mowa w powyższym pkt 3.4., pomniejsza się o kwotę już przyznanego z uwagi na to samo zdarzenie zasiłku celowego, jako pomoc doraźna, jeżeli kwota ta została przyznana i przeznaczona na prace związane z remontem budynku/lokalu mieszkalnego.
Osoby uprawnione do otrzymania zasiłku celowego powinny przedstawić imienne faktury lub rachunki potwierdzające poniesienie wydatków, związanych
z remontem/odbudową budynku/lokalu mieszkalnego, dokonanych z kwoty przyznanego zasiłku.
W przypadku, gdy osoba uprawniona nie rozliczy poniesionych wydatków (np. nie przedstawi rachunków lub faktur) albo przeznaczy pomoc na wydatki niezgodne z celem, na jaki została ona udzielona albo kwota udzielonej pomocy (np. wskutek uzyskanego odszkodowania) przekracza wysokość szkód wyrządzonych zdarzeniem klęskowym, zwrot środków z tytułu udzielonej pomocy następuje na podstawie ustawy o pomocy społecznej.

IV. ODPOWIEDZIALNOŚĆ GMINY

4.1. Gmina jest zobowiązana do gromadzenia dokumentacji potwierdzającej celowość udzielonej pomocy finansowej ze środków budżetu państwa, dla osób lub rodzin poszkodowanych w wyniku zdarzeń noszących znamiona klęsk żywiołowych.

4.2. Gmina jest zobowiązana do monitorowania działań związanych z rozliczeniem przyznanych świadczeń osobom poszkodowanym.

V. Informacje końcowe

5.1. Pomoc finansowa dla poszkodowanych powinna zostać udzielona niezwłocznie. Gmina powinna dołożyć wszelkiej staranności na każdym etapie podjętych działań podczas udzielania pomocy rodzinom i osobom poszkodowanym w wyniku zdarzeń noszących znamiona klęsk żywiołowych.

5.2. W każdym przypadku przyznawania w/w formy pomocy należy kierować się aktualnie obowiązującymi Zasadami udzielania pomocy finansowej, ze środków budżetu państwa
z części 85 – Budżety wojewodów, dział 852 – Pomoc społeczna, rozdział 85278 – Usuwanie skutków klęsk żywiołowych oraz z rezerwy celowej na przeciwdziałanie i usuwanie skutków klęsk żywiołowych, w formie zasiłków celowych, o których mowa w ustawie
o pomocy społecznej, dla rodzin lub osób samotnie gospodarujących, poszkodowanych
w wyniku zdarzeń noszących znamiona klęsk żywiołowych (link do pobrania dokumentów w części II Wytycznych.).

5.3. Osoby do kontaktu w Wydziale Rodziny i Polityki Społecznej Mazowieckiego Urzędu Wojewódzkiego :