Mazowiecki Urząd Wojewódzki w Warszawie

Celem ustawy jest kompleksowe wsparcie kobiet w ciąży i rodzin, ze szczególnym uwzględnieniem kobiet w ciąży powikłanej oraz w sytuacji niepowodzeń położniczych, a także dzieci, u których zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą ich życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu.

Na podstawie ww. ustawy i w celu realizacji zadań w niej przewidzianych, Rada Ministrów uchwałą nr 160 z dnia 20 grudnia 2016 r. przyjęła program kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem” (M.P. z 2016 r. poz. 1250) – określono w nim szczegółowe cele, działania, formy pomocy i rodzaje usług w obszarach dotyczących wsparcia kobiet w ciąży i rodzin oraz wskazano podmioty odpowiedzialne za ich realizację. Program w brzmieniu uchwalonym w 2016 r. obowiązywał w latach 2017-2021. 27 grudnia 2021 r. Rada Ministrów przyjęła uchwałę nr 189 zmieniającą uchwałę w sprawie programu kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem” (M.P. z 2022 r. poz. 64). Podstawowe cele i priorytety nie uległy zmianie. W celu efektywniejszej realizacji potrzeb dokonano aktualizacji lub zmieniono część działań, uchylono działania, które nie były realizowane tak, jak pierwotnie założono w programie oraz dodano nowe działania. 

Przyjęte w programie rozwiązania mają na celu umożliwienie rzeczywistej i pełnej integracji społecznej osób niepełnosprawnych oraz wsparcie psychologiczne, społeczne, funkcjonalne i ekonomiczne ich rodzin.

Program obejmuje kompleksowe rozwiązania, w szczególności w obszarach dotyczących wsparcia dla kobiet w ciąży i ich rodzin, wczesnego wspomagania dziecka i jego rodziny, usług wspierających i rehabilitacyjnych, wsparcia mieszkaniowego, a także koordynacji wsparcia, poradnictwa i informacji.

Program jest również skierowany do rodzin z dzieckiem legitymującym się orzeczeniem o niepełnosprawności albo orzeczeniem o lekkim lub umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności określonym w przepisach o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, a także do dzieci i młodzieży posiadających odpowiednio opinię o potrzebie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego lub orzeczenie o potrzebie zajęć rewalidacyjno-wychowawczych, o których mowa w przepisach ustawy o systemie oświaty, i ich rodzin.

Podstawą do skorzystania z uprawnień jest zaświadczenie, które potwierdza ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu.

Zgodnie z art. 4 ust. 3 ustawy „Za życiem”, ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu, stwierdza w zaświadczeniu lekarz ubezpieczenia zdrowotnego, w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, posiadający specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie: położnictwa i ginekologii, perinatologii, neonatologii, neurologii dziecięcej, kardiologii dziecięcej lub chirurgii dziecięcej.

W zakresie koordynacji wsparcia istotną rolę odgrywa asystent rodziny zatrudniony w jednostkach organizacyjnych gminy, które organizują pracę z rodziną lub w podmiocie, któremu gmina zleciła organizację pracy z rodziną.

Ustawa „Za życiem” gwarantuje rodzinom, w których urodziło się dziecko z nieuleczalną chorobą zagrażającą życiu lub z ciężkim i nieodwracalnym upośledzeniem, m.in. wypłatę jednorazowego świadczenia w wysokości 4 000 złotych. Świadczenie nie jest uzależnione od dochodów w rodzinie i nie wpływa na otrzymywanie innych świadczeń. Przysługuje matce lub ojcu dziecka, opiekunowi prawnemu albo opiekunowi faktycznemu dziecka. Prawo do jednorazowego świadczenia ustala się na wniosek ww. osób, który składa się w terminie 12 miesięcy od dnia narodzin dziecka, a w przypadku gdy wniosek dotyczy dziecka objętego opieką prawną, opieką faktyczną albo dziecka przysposobionego - w terminie 12 miesięcy od dnia objęcia dziecka opieką albo przysposobienia, nie później niż do ukończenia przez dziecko 18. roku życia. Wniosek złożony po terminie właściwy organ pozostawia bez rozpoznania. Jednorazowe świadczenie przysługuje, jeżeli kobieta pozostawała pod opieką medyczną nie później niż od 10 tygodnia ciąży do porodu.

Do wniosku o ustalenie prawa do jednorazowego świadczenia „Za życiem” należy dołączyć:

• zaświadczenie lekarskie lub zaświadczenie wystawione przez położną, potwierdzające pozostawanie kobiety pod opieką medyczną nie później niż od 10 tygodnia ciąży do porodu;
• zaświadczenie wystawione przez lekarza ubezpieczenia zdrowotnego, w rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, posiadającego specjalizację II stopnia lub tytuł specjalisty w dziedzinie: położnictwa i ginekologii, perinatologii, neonatologii, neurologii dziecięcej, kardiologii dziecięcej lub chirurgii dziecięcej.

Wniosek należy złożyć w urzędzie miasta/gminy lub ośrodku pomocy społecznej w miejscu zamieszkania.

Aktualny wzór wniosku o ustalenie prawa do jednorazowego świadczenia z tytułu urodzenia się dziecka, u którego zdiagnozowano ciężkie i nieodwracalne upośledzenie albo nieuleczalną chorobę zagrażającą życiu, które powstały w prenatalnym okresie rozwoju dziecka lub w czasie porodu został określony w rozporządzeniu Ministra Rodziny i Polityki Społecznej z dnia 26 stycznia 2023 r. (Dz. U. poz. 211).

https://www.gov.pl/web/zdrowie/informator-za-zyciem-

https://zazyciem.gov.pl/strona/10-o-ustawie-i-programie-za-zyciem

https://www.nfz.gov.pl/dla-pacjenta/programy-profilaktyczne/informator-za-zyciem/

Informacji można również zasięgać bezpośrednio na stronach internetowych urzędów gmin/miast lub ośrodków pomocy społecznej właściwych dla miejsca zamieszkania kobiety w ciąży/rodziny.