Portal Interoperacyjności
i Architektury

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/903 z dnia 13 marca 2024 r. w sprawie ustanowienia środków na rzecz wysokiego poziomu interoperacyjności sektora publicznego na terytorium Unii (dalej: „Akt w sprawie Interoperacyjnej Europy”) ma na celu ustanowienie nowych ram współpracy dla administracji publicznych UE. Ramy zapewnią sprawne świadczenie usług publicznych w wymiarze transgranicznym, a także środki wsparcia promujące innowacje oraz usprawniające wymianę umiejętności i wiedzy. Jest to też jedno z narzędzi do realizacji celu decyzji Parlamentu Europejskiego i Rady „Droga ku cyfrowej dekadzie”,  polegającego na zapewnieniu, że do 2030 r. 100 % kluczowych usług publicznych ma być dostępnych elektronicznie.

Parlament przyjął rozporządzenie zdecydowaną większością głosów, o czym można przeczytać w artykule „Wielki krok w kierunku przyjęcia Aktu w sprawie Interoperacyjnej Europy”. Na etapie wydawania decyzji przez Radę UE wszystkie kraje opowiedziały się za przyjęciem rozporządzenia. Pokazuje to, jak potrzebnym krokiem było ustanowienie na poziomie unijnym struktury zarządzającej interoperacyjnością transeuropejskich usług publicznych.

Aktualnie trwają intensywne prace nad przygotowaniem wdrożenia nowej regulacji. Rozporządzenie co prawda obowiązuje w państwach członkowskich bezpośrednio, jednak wymaga stworzenia mechanizmów i struktur współpracy.

Akt ws. Interoperacyjnej Europy dotyczy zarówno instytucji unijnych, jak i organów sektora publicznego państw członkowskich UE.

Organ sektora publicznego – w rozumieniu przyjętym przez Akt ws. Interoperacyjnej Europy (za dyrektywą Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1024 z dnia 20 czerwca 2019 r. w sprawie otwartych danych i ponownego wykorzystywania informacji sektora publicznego) – „oznacza państwo, władze regionalne lub lokalne, podmioty prawa publicznego lub związki złożone z co najmniej jednej takiej instytucji lub z co najmniej jednego takiego podmiotu prawa publicznego”. Z kolei pojęcie „podmiotu prawa publicznego” zostało zdefiniowane w art. 1 ust. 9 dyrektywy 2004/18/WE i art. 2 ust. 1 lit. a dyrektywy 2004/17/WE. Zgodnie z definicjami zawartymi w tych przepisach za podmiot prawa publicznego uważany jest każdy podmiot:

1. ustanowiony w szczególnym celu zaspokajania potrzeb w interesie ogólnym, które nie mają charakteru przemysłowego ani handlowego;

2. posiadający osobowość prawną, oraz

3. spełniający co najmniej jeden z trzech warunków: a) finansowany  jest w przeważającej części przez państwo, jednostki samorządu  terytorialnego lub inne podmioty prawa publicznego, b) jego zarząd podlega nadzorowi ze strony tych podmiotów, c) ponad połowa składu jego  organu administrującego, zarządzającego lub nadzorczego została  wyznaczona przez państwo, jednostki samorządu terytorialnego lub inne podmioty prawa publicznego.

W związku z powyższym obowiązkom Aktu ws. Interoperacyjnej Europy podlegają nie tylko podmioty administracji publicznej (zarówno rządowej, jak i samorządowej), ale i publiczne uniwersytety, szkoły czy szpitale.

Organy sektora publicznego powinny w pierwszym kroku zidentyfikować wszelkie transeuropejskie cyfrowe usługi publiczne, w których świadczeniu biorą udział. To właśnie na styku administracji krajowej i unijnej, mogą pojawić się nowe obowiązki i szanse dla podmiotów krajowych, wymagające zaangażowania się w opisane poniżej działania.

Transeuropejska cyfrowa usługa publiczna to usługa:

• świadczona drogą elektroniczną,

• świadczona przez instytucje unijne lub podmioty sektora publicznego sobie nawzajem lub osobom fizycznym lub podmiotom prawnym,

• wymagająca współdziałania ponadgranicznego - pomiędzy instytucjami unijnymi lub pomiędzy instytucjami unijnymi a podmiotami sektora publicznego (nie wystarczy zatem interakcja pomiędzy podmiotami sektora publicznego i osobami lub podmiotami).

Państwa członkowskie, a także ich organy sektora publicznego, powinny zwrócić uwagę na:

1. Wprowadzenie oceny interoperacyjności (art. 3) dla organów sektora publicznego, które podejmują decyzję dotyczącą nowych lub znacznie zmienionych wiążących wymogów - jeśli wymogi te odnosić się będą chociażby do jednej transeuropejskiej cyfrowej usługi publicznej i będą miały wpływ na interoperacyjność transgraniczną. Ocena będzie się odbywać w oparciu o wytyczne Rady ds. Interoperacyjnej Europy, które zostaną wydane do dnia 12 stycznia 2025 r.;

2. Obowiązek udostępniania interoperacyjnych rozwiązań wspierających transeuropejskie cyfrowe usługi publiczne. Pod pojęciem interoperacyjnych rozwiązań należy rozumieć w szczególności dokumentację techniczną, ale w stosownych przypadkach także – historię wersji, udokumentowany kod źródłowy oraz odniesienia do zastosowanych otwartych standardów lub specyfikacji technicznych;

3. Obowiązek zapewnienia interoperacyjności portali krajowych czy regionalnych z portalem Interoperacyjna Europa w przypadku, gdy podmiot prowadzi portal, katalog lub repozytorium o podobnych funkcjach co do portalu europejskiego, z uwzględnieniem wytycznych wydanych przez Komisję, jeśli takie wyda;

4. Obowiązek zapewnienia odpowiednich programów szkoleniowych dotyczące kwestii interoperacyjności członkom swojego personelu, którym powierzono zadania strategiczne lub operacyjne mające wpływ na transeuropejskie cyfrowe usługi publiczne;

5. Obowiązek wyznaczenia co najmniej jednego właściwego organu krajowego odpowiedzialnego za stosowanie Aktu ws. Interoperacyjnej Europy oraz pojedynczego punktu kontaktowego. Takim organem w Polsce będzie minister właściwy ds. informatyzacji;

6. Możliwość współuczestnictwa w piaskownicach regulacyjnych interoperacyjności, powoływanych w jednym z celów wskazanych w rozporządzeniu;

7. Możliwość uczestnictwa w szkoleniach organizowanych przez Komisję dotyczących kwestii interoperacyjności na poziomie UE (szkolenia dostępne online);

8. Możliwość uczestniczenia w dobrowolnym mechanizmie oceny wzajemnej przeprowadzanej przez ekspertów ds. interoperacyjności pochodzących z innych państw członkowskich;

9. Możliwość aktywnego uczestnictwa w społeczności Interoperacyjnej Europy.

Akt w sprawie Interoperacyjnej Europy wszedł w życie 11 kwietnia 2024 r., a jego kolejne przepisy wejdą w życie 12 lipca 2024 r. i  12 stycznia 2025 r.

Rozporządzenie będzie stosowane od dnia 12 lipca 2024 r., za wyjątkiem art. 3 ust. 1–4 (ocena interoperacyjności) oraz art. 17 (wyznaczenie właściwych organów krajowych oraz pojedynczych punktów kontaktowych), które to stosowane będą od dnia 12 stycznia 2025 r.

Pełna treść rozporządzenia, dostępna we wszystkich oficjalnych językach UE – w tym w języku polskim znajduje się w bazie aktów prawnych UE (EUR-Lex):  Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/903 z dnia 13 marca 2024 r. w sprawie ustanowienia środków na rzecz wysokiego poziomu interoperacyjności sektora publicznego na terytorium Unii (akt w sprawie Interoperacyjnej Europy).