Współpraca polsko-niemiecka
Polsko – Niemiecka Komisja ds. Wód Granicznych
Podstawa prawna i nadrzędny cel współpracy
Umowa między Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec o współpracy w dziedzinie gospodarki wodnej na wodach granicznych, podpisana została w Warszawie, w dniu 19 maja 1992 r. Jako strategiczny cel współpracy strony wskazały zagwarantowanie racjonalnego gospodarowania i ochrony wód granicznych oraz poprawy ich jakości, jak też zapewnienie zachowania ekosystemów, lub ich restytuowanie. Strony uznały, że współpraca na wodach granicznych jest obopólnie korzystna, przyczynia się do umocnienia stosunków dobrosąsiedzkich oraz do wypełniania innych zobowiązań międzynarodowych stron.
Zasięg terytorialny współpracy
W rozumieniu Umowy polsko – niemieckiej wody graniczne oznaczają odcinki wód płynących, którymi przebiega granica oraz inne wody powierzchniowe i podziemne w miejscach, gdzie są one przecięte granicą państwową. Współpraca polsko – niemiecka obejmuje znaczną cześć Międzynarodowego Obszaru Dorzecza Odry (MODO), który jest ważnym obszarem transgranicznym Unii Europejskiej. W dolnym biegu Odra wraz z jej lewobrzeżnym dopływem – Nysą Łużycką stanowią granicę pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a Republiką Federalną Niemiec. Zgodnie z dokumentacją graniczną, odcinek wodny granicy RP i RFN wynosi łącznie 415,20 km i przebiega na rzekach: Odrze - 184,33 km, Nysie Łużyckiej - 196,81 km, Myśliborce - 6,21 km, Kanale Torfowym - 4,59 km oraz na jeziorach: Stolsko - 1,45 km, Myśliborskie Wielkie - 1,65 km, Nowowarpieńskie (Zalew Szczeciński) - 20,16 km oraz Zatoce Pomorskiej. W praktyce współpraca stron koncentruje się na wodach Odry, Odry Zachodniej, Nysy łużyckiej, Zalewu Szczecińskiego i Zatoki Pomorskiej. Odra i Odra Zachodnia jako element europejskiego ekosystemu oraz europejskiego systemu dróg wodnych pełnią ważne funkcje gospodarcze, ekologiczne i polityczne. Ujście tych rzek do Morza Bałtyckiego powoduje, że ich oddziaływanie na środowisko obejmuje znaczny obszar międzynarodowy.
Struktura organizacyjna Polsko – Niemieckiej Komisji ds. Wód Granicznych
Platformę współpracy stanowi Polsko – Niemiecka Komisja ds. Wód Granicznych. Strony powołują Przewodniczącego, Sekretarza oraz Członków Delegacji. Po stronie polskiej przewodnictwo w Komisji pełni przedstawiciel ministerstwa właściwego ds. gospodarki wodnej (Ministerstwa Infrastruktury),
w randze dyrektora departamentu lub jego zastępcy. W skład Delegacji wchodzi Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, w tym Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie, Wojewódzki Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej we Wrocławiu oraz Komenda Główna Straży Granicznej. Po stronie niemieckiej przewodnictwo w Komisji pełni przedstawiciel Federalnego Ministerstwa Środowiska, Ochrony Przyrody i Bezpieczeństwa Jądrowego. Rolą Komisji jest dbałość o realizację współpracy zgodnie z zasadami ustanowionymi w Umowie. Raz w roku Komisja dokonuje przeglądu aktualnego stanu prac, odbiera sprawozdania z działalności grup roboczych oraz zatwierdza plany pracy na następny okres rozliczeniowy. Posiedzenia plenarne Komisji odbywają się naprzemiennie na terytorium RP i RFN.
Polsko - niemieckie Grupy Robocze
Współpraca podzielona jest na cztery obszary i realizowana jest przez cały rok w ramach polsko - niemieckich Grup Roboczych, podczas wspólnych prac, narad i spotkań ekspertów.
- Grupa Robocza W1, ds. Hydrologii i Hydrogeologii Wód Granicznych
Grupa W1 prowadzi badania, obserwacje oraz wymianę danych w zakresie hydrologii i hydrogeologii. Po stronie polskiej zadania realizuje Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowy Instytut Badawczy. W ramach grupy współpracują także oddziały IMGW – PIB w Gdyni i Poznaniu, Państwowy Instytut Geologiczny – Państwowy Instytut Badawczy PIG-PIB w Szczecinie, PGE Górnictwo i Energetyka Konwencjonalna S.A., Oddział Elektrownia Turów oraz Zakład Wodociągów i Kanalizacji w Świnoujściu. Po stronie niemieckiej za współpracę odpowiada Saksoński Urząd Środowiska, Rolnictwa i Geologii w Dreźnie, Ośrodek Sygnalizacji Powodziowej we Frankfurcie nad Odrą, a ponadto, urzędy wodne poszczególnych krajów związkowych: Krajowy Urząd Środowiska Brandenburgii, Urząd Wodno – Żeglugowy w Eberswalde oraz Federalny Urząd ds. Żeglugi i Hydrografii w Roztoku.
Do zadań hydrologicznych wykorzystywana jest sieć stacji wodowskazowych oraz wspólne punkty pomiaru przepływów w uzgodnionych profilach rzecznych. Badany jest stan wód, przepływy (ilości dopływu i odpływu), temperatura wody i powietrza oraz warunki lodowe, zarastanie koryt rzecznych i inne zjawiska. We współpracy polsko – niemieckiej pomiarami i obserwacjami objęte są rzeki Odra i Nysa Łużycka oraz wody Zalewu Szczecińskiego i strefa brzegowa Bałtyku. Stacje hydrologiczne prowadzą pomiary 365 dni w roku. O każdej pełnej godzinie ze stacji wysyłana jest depesza za pośrednictwem automatycznego systemu do zbiornicy danych w Warszawie. Pozyskane dane służą do sporządzania codziennych prognoz hydrologicznych oraz ostrzeżeń i prognoz powodziowych. Prognozy powstają przy użyciu modeli hydrodynamicznych, dzięki którym można je sporządzać z wyprzedzeniem od 1 do 3 dni. Wyniki pomiarów zestawia się także w zbiory, niezbędne do pracy służb hydrologicznych. Wykreśla się krzywe przepływów, które pozwalają wygenerować średnie wartości dzienne, miesięczne, roczne i z wielolecia. Dane hydrologiczne podlegają codziennej wymianie ze stroną niemiecką. Strony przekazują sobie także zestawienia wyników za rok hydrologiczny. Na ich podstawie strony uzgadniają roczną ocenę Nysy Łużyckiej i Odry Granicznej.
W dziedzinie hydrogeologii strony obserwują poziom wód podziemnych w rejonach objętych oddziaływaniem kopalń odkrywkowych. Strony opracowują i wymieniają się mapami hydroizohips dla obszaru kopalń odkrywkowych oraz pasa granicznego na odległość do 20 km od granicy. Ponadto strony monitorują zaopatrzenie regionu Świnoujście – Uznam Wschodni w wodę odpowiedniej jakości i ilości. Działania te mają na celu także dbałość o wspólne obszary chronione, gdzie występują wrażliwe biotopy habitatowe zależne od wody, objęte przepisami unijnej dyrektywy siedliskowej.
- Grupa Robocza W2, ds. Ochrony Wód Granicznych
Grupa W2 prowadzi stały monitoring jakości wód granicznych, zapewnia jakość analiz oraz przygotowuje coroczne sprawozdania o jakości wód. Po stronie polskiej zadania grupy realizuje Regionalny Wydział Monitoringu Środowiska we Wrocławiu, należący do Głównego Inspektoratu Ochrony Środowiska. Pobór i analizę prób prowadzą oddziały Centralnego Laboratorium Badawczego GIOŚ we Wrocławiu, Zielonej Górze i Szczecinie. Po stronie niemieckiej, za współpracę odpowiada Brandenburski Krajowy Urząd Środowiska we Frankfurcie nad Odrą, Państwowa Spółka Wykonawcza ds. Środowiska i Rolnictwa Saksonii, Państwowe Laboratorium Operacyjne Berlin – Brandenburgia oraz Państwowy Urząd ds. Środowiska, Ochrony Przyrody i Geologii Meklemburgia – Pomorze Przednie.
Badania monitoringowe przeprowadzane są w punktach i profilach pomiarowych na Nysie Łużyckiej, Odrze i Odrze Zachodniej. Badanych jest 16 parametrów, z częstotliwością od 4 do 13 razy rocznie (w zależności od parametru). Ponadto punkty poboru prób ustanowione są także na wodach Zalewu Szczecińskiego i Zatoki Pomorskiej. Pobory i analiza prób prowadzone są oddzielnie przez każdą ze stron, a następnie odbywa się wymiana wyników badań, na podstawie których opracowywane jest roczne sprawozdanie o jakości wód granicznych. Dla wybranych substancji realizowane są wspólne programy badawcze, które służą przede wszystkim określeniu przyczyn przekroczenia środowiskowych norm jakości.
W ramach grupy W2 działają trzy grupy ekspertów, tj. grupa ekspertów ds. monitoringu, odpowiedzialna za badania i ocenę jakości rzek granicznych, grupa ekspertów ds. badania wód Zalewu Szczecińskiego i Zatoki Pomorskiej oraz grupa ekspertów ds. zapewnienia jakości analiz, która dba o porównywalność wyników badań, m.in. poprzez uzgadnianie metod analiz, zakresu badań, lokalizacji punktów pomiarowych oraz częstotliwości pomiarów. W tym celu wykonywane są wspólne badania porównawcze, także z udziałem czeskich laboratoriów.
- Grupa Robocza W4, ds. Utrzymania Wód Granicznych
Grupa W4 prowadzi prace utrzymaniowe koryt rzecznych, urządzeń hydrotechnicznych oraz terenów przygranicznych. Wymaga to zarówno działań konserwacyjnych, jak i inwestycyjnych. Po stronie polskiej zadania grupy realizuje Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie, w szczególności Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej we Wrocławiu. Organami współpracującymi są RZGW w Szczecinie, Zarządy Zlewni w Zielonej Górze i Zgorzelcu, Nadzór Wodny w Zgorzelcu oraz Urząd Żeglugi Śródlądowej w Szczecinie. Po stronie niemieckiej za współpracę odpowiada Ministerstwo Rozwoju Obszarów Wiejskich, Środowiska i Rolnictwa Kraju Związkowego Brandenburgia, a ponadto przedstawiciele urzędów wodnych Kraju Związkowego Saksonii – Niższy Urząd Wodny Powiatu Sprewa – Nysa oraz Niższy Urząd Wodny Powiatu Gorlitz.
Prace grupy prowadzone są z podziałem na odcinek graniczny Nysy Łużyckiej oraz odcinek graniczny Odry i Odry Zachodniej. Do najbardziej istotnych działań grupy należy ochrona przeciwpowodziowa terenów przygranicznych. Dla przykładu wymienić tutaj należy prace w obrębie wałów przeciwpowodziowych i zbiorników retencyjnych oraz zapewnienie zimowego lodołamania. Zakres prac W4 obejmuje także utrzymanie drożności cieków granicznych, aby zagwarantować ich funkcjonalność w zakresie żeglugi śródlądowej, migracji ryb i ochrony przeciwpowodziowej. W tym celu grupa zapewnienia właściwy prześwit mostów, wycinkę zadrzewień, budowę przepławek dla ryb na urządzeniach wodnych, np. jazach, budowę i utrzymanie urządzeń piętrzących, zabezpieczających poziom wód dla funkcjonowania urządzeń jak elektrownie, rurociągi, etc. Zadaniem grupy jest także dbałość, aby użytkowanie urządzeń i budowli hydrotechnicznych nie kolidowało z osiąganiem celów środowiskowych.
- Grupa Robocza W5, ds. Planowania wód Granicznych
Grupa W5 realizuje zadania w zakresie planowania wód granicznych pod kątem wodno-gospodarczym oraz ilościowo – jakościowym, w celu utrzymania ich dobrego stanu. Po stronie polskiej zadania grupy prowadzi Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie. Organem wiodącym jest Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Szczecinie, organami współpracującymi RZGW we Wrocławiu, IMGW – PIB we Wrocławiu oraz Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki w Szczecinie. Po stronie niemieckiej, za współpracę odpowiada Krajowy Zarząd Zapór Wodnych Kraju Związkowego Saksonii, skąd pochodzi kierownik części niemieckiej W5, współpracuje Krajowy Urząd Środowiska Brandenburgii.
Zakres współpracy grupy W5 obejmuje Nysę Łużycką i Odrę. Do jej zadań należą ocena przedsięwzięć gospodarczych realizowanych na wodach granicznych, analiza warunków odprowadzania ścieków oraz wód kopalnianych i chłodniczych do cieków transgranicznych, opiniowanie poboru wód do celów gospodarczych, rolniczych i komunalnych, pozyskiwanie informacji dotyczących przedsięwzięć zaopatrzenia ludności w wodę pitną oraz przemysłu i rolnictwa w wodę użytkową, łącznie z przerzutami wody oraz sporządzanie bilansów wodno-gospodarczych i ilościowo – jakościowych rzek granicznych.
Treść umowy: