Szkoły doktorskie w Polsce funkcjonują od roku akademickiego 2019/20 na mocy ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz.U. z 2023 r. poz. 742).

Zastąpiły dotychczasowy system studiów doktoranckich (studia trzeciego stopnia), w ramach którego kształcenie prowadzone jest już tylko w drodze wygaszania (ostatni doktoranci, którzy odbywają kształcenie w tym trybie to doktoranci, którzy rozpoczęli kształcenie przed rokiem akademickim 2019/2020).

Reformy w zakresie kształcenia doktorantów dokonano przede wszystkim z uwagi na obserwowany:

• niewielki wskaźnik sukcesu, tj. nadanych stopni doktora, mimo dużej liczby doktorantów rekrutowanych w ramach systemu studiów doktoranckich,
• obniżający się poziom przygotowywanych rozpraw doktorskich.

System szkół doktorskich cechuje:

• swoboda podmiotów w konstruowaniu programów kształcenia, regulaminów szkół doktorskich i zasad rekrutacji;
• nawiązywanie przez doktoranta współpracy z promotorem na wczesnym etapie kształcenia;
• kształcenie realizowane na podstawie programu kształcenia oraz indywidualnego planu badawczego (IPB) uzgadnianego przez doktoranta z promotorem;
• obligatoryjna ocena śródokresowa realizacji IPB, której wynik przesądza o kontynuacji kształcenia doktoranta;
• powszechne stypendium doktoranckie;
• zawieszenie kształcenia na okres odpowiadający czasowi urlopów związanych z rodzicielstwem, w trakcie którego jest wypłacane stypendium.

Osoba przyjęta do szkoły doktorskiej rozpoczyna kształcenie i nabywa prawa doktoranta z chwilą złożenia ślubowania. Kształcenie doktoranta kończy się zaś złożeniem rozprawy doktorskiej wraz z pozytywną opinią promotora lub promotorów. Jednocześnie można być doktorantem tylko w jednej szkole doktorskiej.

Szkoła doktorska może być prowadzona:

• przez uczelnię akademicką, instytut PAN, instytut badawczy albo instytut międzynarodowy posiadające:
  1. kategorię naukową A+, A albo B+ w co najmniej 2 dyscyplinach albo
  2. kategorię naukową A+, A albo B+ w co najmniej 1 dyscyplinie i uprawnienie nadane w trybie określonym w art. 226a ust. 1 w co najmniej 1 dyscyplinie, albo
  3. uprawnienie nadane w trybie określonym w art. 226a ust. 1 w co najmniej 2 dyscyplinach
• przez uczelnię akademicką, która prowadzi działalność naukową wyłącznie w 1 dyscyplinie, która jest dyscypliną w zakresie teologii albo kultury fizycznej, albo dyscypliną artystyczną, i posiada w niej kategorię naukową A+, A albo B+ albo uprawnienie nadane w trybie określonym w art. 226a ust. 1.
• wspólnie przez uczelnie akademickie, instytuty PAN, instytuty badawcze lub instytuty międzynarodowe, z których każde posiada kategorię naukową A+, A albo B+ albo uprawnienie nadane w trybie określonym w art. 226a ust. 1 w co najmniej 1 dyscyplinie. Szczegółowy podział zadań związanych z prowadzeniem szkoły doktorskiej oraz sposób ich finansowania określa umowa zawarta w formie pisemnej, która wskazuje również podmiot odpowiedzialny za wprowadzanie danych do systemu, o którym mowa w art. 342 ust. 1, i uprawniony do otrzymania środków finansowych na wspólne kształcenie w szkole doktorskiej.

Kształcenie doktorantów może być ponadto prowadzone we współpracy z innym podmiotem, w szczególności przedsiębiorcą lub zagraniczną uczelnią lub instytucją naukową.

1 października 2023 r. weszły w życie przepisy całkowicie znoszące zakaz zatrudnienia doktoranta jako nauczyciela akademickiego lub pracownika naukowego. Zmiana została wprowadzona ustawą z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1672) art. 13 pkt 15 lit. b.

Obszar funkcjonowania szkół doktorskich został uregulowany w ustawie z dnia 20 lipca 2018 r. – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (Dz. U. z 2023 r. poz. 742)  w Dziale V. Stopnie i tytuł w systemie szkolnictwa wyższego i nauki w Rozdziale 2. Stopień doktora w Oddziale 2. Kształcenie doktorantów (art. 198 – 216).