Od przyszłego roku akademickiego w kwestii kształcenia nauczycieli przedszkola i klas I-III szkoły podstawowej zajdzie wiele zmian. Co trzeba wiedzieć na ten temat? Najważniejsze informacje zebraliśmy w jednym miejscu.

Kierunek „Pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna” tylko w ramach jednolitych magisterskich

Od 1 października 2019 r. uczelnie będą mogły rozpocząć cykl kształcenia nauczycieli przedszkola i klas I – III szkoły podstawowej jedynie w ramach kierunku studiów o ściśle określonej nazwie: „pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna” w ramach jednolitych studiów magisterskich, o czym stanowi § 8 ust. 1 pkt 9, § 39 ust. 1 oraz § 48 rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 27 września 2018 r. w sprawie studiów (Dz. U. poz. 1861, ze zm.). Możliwość rekrutacji na studia drugiego stopnia jest ograniczona wyłącznie do kierunku „pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna” i dotyczy tych uczelni, które 1 października 2018 r. prowadziły kształcenie nauczycieli przedszkola i klas I-III szkoły podstawowej na kierunku pod nazwą „pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna” na studiach pierwszego i drugiego stopnia (ostatnia rekrutacja na studia drugiego stopnia w tym przypadku może mieć miejsce na rok akademicki 2021/2022, czyli przed 1 października 2022 r.).

Kierunki w zakresie pedagogiki inne niż „pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna”

Przepis § 39 tego rozporządzenia zakłada możliwość przekształcenia prowadzonych przez uczelnie 1 października 2018 r. studiów pierwszego i drugiego stopnia na kierunku pn. „pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna” w jednolite studia magisterskie na tym kierunku. Regulacja ta dotyczy kierunku studiów o ściśle określonej nazwie – „pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna”, nie ma więc zastosowania do innych kierunków studiów w zakresie pedagogiki, których program studiów odpowiada efektom uczenia się właściwym dla kształcenia nauczycieli przedszkola i klas I–III szkoły podstawowej. Przepis § 39 nie obejmuje zatem kierunku o nazwie „pedagogika”, na którym realizowane jest kształcenie m. in. nauczycieli  przedszkola i klas I–III szkoły podstawowej, jak również wyodrębnionych kierunków dla nauczycieli przedszkola i klas I–III szkoły podstawowej o innej nazwie niż „pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna”. W celu zapewnienia większej elastyczności w przekształcaniu dotychczas prowadzonych studiów w zakresie pedagogiki i łatwiejszego przejścia do systemu kształcenia nauczycieli przedszkola i klas I–III szkoły podstawowej na kierunku „pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna” wyłącznie na studiach jednolitych magisterskich, na podstawie rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 16 kwietnia 2019 r. zmieniającego rozporządzenie z dnia 27 września 2018 r. w sprawie studiów wprowadzono dodatkową regulację w tym zakresie – § 39a.

Nowa regulacja w rozporządzeniu w sprawie studiów – §39a

Zgodnie z dodanym przepisem § 39a – uczelnia, która 1 października 2018 r. prowadziła studia pierwszego i drugiego stopnia na kierunku w zakresie pedagogiki oraz realizowała na tym kierunku, na studiach pierwszego lub drugiego stopnia program studiów umożliwiający uzyskanie efektów uczenia się związanych z kształceniem nauczycieli przedszkola i klas I – III szkoły podstawowej, może prowadzić te studia jako jednolite studia magisterskie na kierunku „pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna”, począwszy od cyklu kształcenia rozpoczynającego się od roku akademickiego 2019/2020 – jeżeli o zamiarze ich prowadzenia poinformuje ministra właściwego do spraw szkolnictwa wyższego i nauki w terminie do 15 maja 2019 r. 

Zgodnie z § 39a będzie to opcja fakultatywna – uczelnia dokona wyboru:

• w przypadku skorzystania z możliwości przekształcenia ww. studiów w jednolite studia magisterskie w ww. trybie, uczelnia będzie prowadzić kształcenie na jednolitych studiach magisterskich na kierunku „pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna”; jednakże wówczas studia pierwszego i drugiego stopnia na dotychczasowym kierunku w zakresie pedagogiki, z wyłączeniem kształcenia w zakresie przygotowania do wykonywania zawodu nauczyciela przedszkola i klas I – III szkoły podstawowej, będą mogły być prowadzone jedynie do dnia zakończenia ostatniego cyklu kształcenia rozpoczętego przed 1 października 2020 r. (czyli w roku akademickim 2019/2020) i z dniem zakończenia tego cyklu kształcenia wygaśnie pozwolenie na utworzenie tych studiów albo utraci moc uchwała senatu w sprawie utworzenia tych studiów. Taki okres został przewidziany, aby uczelnie, które chcą skorzystać z opcji przekształcenia, miały możliwość złożenia wniosku o utworzenie studiów na kierunku w zakresie pedagogiki – w celu prowadzenia kształcenia w innym zakresie niż kształcenie nauczycieli przedszkola i klas I-III szkoły podstawowej – w terminie umożliwiającym przeprowadzenie rekrutacji na rok akademicki 2020/2021. Uczelnia, chcąc dalej prowadzić studia na przekształcanym kierunku w innych zakresach niż kształcenie nauczyciel przedszkola i klas I-III szkoły podstawowej, będzie musiała je utworzyć w trybie ustawowym.
• w przypadku nieskorzystania z możliwości, jaką daje przepis § 39a rozporządzenia, uczelnia nadal prowadzi kierunek w zakresie pedagogiki – z wyłączeniem możliwości rozpoczęcia od roku 2019/2020 cyklu kształcenia nauczycieli przedszkola i klas I–III szkoły podstawowej, a studia jednolite magisterskie na kierunku „pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna” będą mogły zostać utworzone w trybie ustawowym.

Studia przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela

Należy podkreślić, że zgodnie z art. 212 ust. 2 – 4 ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, uczelnia prowadząca w dniu 1 października 2018 r. studia przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela, która nie posiada uprawnienia do nadawania stopnia doktora w dyscyplinie, do której jest przyporządkowany kierunek tych studiów, w dniu rozpoczęcia cyklu kształcenia nauczycieli od roku akademickiego 2019/2020 musi spełniać jeden z warunków – posiadać większą liczbę studentów studiów stacjonarnych niż niestacjonarnych (w skali uczelni) albo mieć zawarte porozumienie, o którym mowa w art. 206 ust. 2 ww. ustawy – z tym, że przyjęcia na te studia są prowadzone po raz ostatni na rok akademicki 2021/2022.

Jeżeli uczelnia nie spełnia żadnego z tych warunków, tj. posiada mniejszą liczbę studentów studiów stacjonarnych niż niestacjonarnych (w skali uczelni) i nie ma zawartego porozumienia, kontynuuje studia przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela do zakończenia cyklu kształcenia rozpoczętego w roku akademickim 2018/2019 i nie prowadzi przyjęć na te studia (art. 212 ust. 3 ww. ustawy). Ww. przepisy art. 212 mają zastosowanie do studiów przygotowujących do wykonywania zawodu nauczyciela. Zatem odnoszą się do wszystkich kierunków studiów, na których prowadzone jest przygotowanie do wykonywania zawodu nauczyciela, np. „pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna”, „pedagogika specjalna”, „filologia polska,” „historia”,” matematyka”, „wychowanie fizyczne”.

Niespełnienie przez uczelnię żadnego z wyżej wymienionych warunków zawartych w art. 212 ust. 2-4 ustawy uprawniających do prowadzenia kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela na danym kierunku studiów (opartego na standardach kształcenia nauczycieli, innym niż „pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna” oraz „pedagogika specjalna”), nie wpływa na możliwość dalszego prowadzenia studiów na tym kierunku, natomiast skutkuje brakiem możliwości dalszego kształcenia nauczycieli na tym kierunku – uczelnia kontynuuje studia przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela do zakończenia cyklu kształcenia rozpoczętego w roku akademickim 2018/2019 i nie prowadzi przyjęć na te studia. Uczelnia może dokonać zmian w programie studiów w ramach jego doskonalenia, o którym mowa w § 7 ww.  rozporządzenia w sprawie studiów. Zmiany w programie studiów wprowadzane są z początkiem nowego cyklu kształcenia. W programie studiów utworzonych decyzją MNiSW można dokonywać zmian łącznie do 30% ogólnej liczby efektów uczenia się (§ 7 ww. rozporządzenia).

Programy kształcenia

Zgodnie z art. 265 ustawy – Przepisy wprowadzające ustawę – Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce studia rozpoczęte przed rokiem akademickim 2019/2020 uczelnie prowadzą na podstawie dotychczasowych programów kształcenia. Rok akademicki 2018/2019 jest zatem ostatnim rokiem, w którym uczelnie rozpoczynają kształcenie nauczycieli na dotychczasowych zasadach i kontynuują je do zakończenia rozpoczętego cyklu kształcenia, także na studiach pierwszego i drugiego stopnia na kierunku „pedagogika” w zakresie przeznaczonym dla nauczycieli w przedszkolu i w klasach I-III szkoły podstawowej. Uczelnie kontynuują studia rozpoczęte w roku akademickim 2018/2019 (i wcześniej) do ich zakończenia, tj. do zakończenia rozpoczętego cyklu kształcenia. Zatem studenci, którzy już studiują – kończą studia zgodnie z dotychczasowymi programami studiów (uwzględniającymi dotychczasowe standardy kształcenia nauczycieli). Nowe standardy kształcenia nauczycieli będą miały zastosowanie od 1 października 2019 r., ale tylko w odniesieniu do studentów rozpoczynających kształcenie. Studenci jednolitych studiów magisterskich na kierunku „pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna” będą rozpoczynali kształcenie w oparciu o programy studiów uwzględniające standardy kształcenia dla jednolitych studiów magisterskich na kierunku „pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna”.

Kwalifikacje nauczycielskie

Do kwalifikacji osób, które już ukończyły studia, na których było realizowane kształcenie przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela zgodne ze standardami kształcenia, zastosowanie mają obecne przepisy dotyczące kwalifikacji nauczycielskich (rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 sierpnia 2017 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli). Natomiast osoby, które już ukończyły studia pierwszego stopnia na kierunku „pedagogika” w zakresie przygotowującym nauczycieli przedszkola i klas I-III szkoły podstawowej, a będą chciały podjąć dalsze kształcenie w tym zakresie w celu uzyskania tytułu zawodowego magistra, będą mogły ubiegać się o przyjęcie na jednolite studia magisterskie na kierunku „pedagogika przedszkolna i wczesnoszkolna” (student będzie mógł ubiegać się o przeniesienie części osiągnięć).