25 lat Polski w NATO

12 marca 1999 roku w mieście Independence w Stanach Zjednoczonych Ameryki ówczesny minister spraw zagranicznych Rzeczypospolitej Polskiej Bronisław Geremek przekazał amerykańskiej sekretarz stanu Madeleine Albright przyjęty przez Polskę dokument ratyfikacyjny Traktatu Północnoatlantyckiego. Ten formalny akt był zwieńczeniem nie tylko wieloletnich wysiłków dyplomatycznych strony polskiej, ale również długiego i żmudnego procesu transformacji Sił Zbrojnych RP. Przyjęcie Polski – wraz z Czechami i Węgrami − do NATO 25 lat temu otworzyło nowy rozdział w historii polskiego bezpieczeństwa i wprowadziło nasz kraj do największego i najstarszego sojuszu obronnego w historii współczesnego świata. Wolna i demokratyczna Polska jasno określiła wizję swojego bezpieczeństwa i kierunek, w jakim chce je dalej rozwijać. Bycie członkiem NATO to jeden z głównych filarów polskiej polityki obronnej. Artykuł 5 Traktatu Waszyngtońskiego jest gwarantem naszego bezpieczeństwa, a także fundamentem siły odstraszania Sojuszu.

Od początku swojej obecności w NATO Wojsko Polskie było bardzo aktywne, nie tylko w tworzeniu struktury bezpieczeństwa utożsamianej z Sojuszem, ale również w ramach licznych misji wojskowych, realizowanych przez NATO. 

NIEZAWODNI NA MISJACH

Już w 1996 r., nie będąc jeszcze formalnym członkiem Sojuszu, delegowaliśmy siły do prowadzonej z mandatu ONZ, przez NATO operacji IFOR w Bośni i Hercegowinie. Nasze zaangażowanie na Bałkanach kontynuujemy do dziś uczestnicząc od 1999 r. w operacji KFOR w Kosowie.

Od momentu wstąpienia do NATO Polska rzetelnie wywiązuje się z sojuszniczych zobowiązań, jakie członkostwo w Sojuszu nakłada na państwa go tworzące. Polscy żołnierze uczestniczyli – i cały czas uczestniczą − w misjach i operacjach prowadzonych pod auspicjami NATO. W ciągu 25 lat naszego członkostwa służbę w nich pełniło blisko 75 000 żołnierzy i pracowników wojska. Przedstawiciele Wojska Polskiego ze znakiem biało-czerwonej flagi na ramieniu byli obecni m.in. w Afganistanie, Bośni i Hercegowinie, w Macedonii Północnej (Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii) i Grecji, Iraku, i Kosowie oraz w Litwie, Łotwie i Estonii. Nie zabrakło ich w operacjach prowadzonych w Pakistanie, Islandii i Rumunii; pełnili służbę na wielu morzach: Śródziemnym, Czarnym, Północnym, Norweskim, Bałtyckim oraz na Oceanie Atlantyckim.

Część z tych misji została już zakończona, niektóre – trwają nadal. Polskie kontyngenty stale stacjonują na Łotwie, w Rumunii, Turcji, Kosowie i Iraku, a samoloty Sił Powietrznych RP regularnie uczestniczą w misjach Air Policing, zapewniających ochronę przestrzeni powietrznej nad państwami bałtyckimi.

LIDER W FINANSOWANIU

Członkostwo Polski w NATO ugruntowało jej pozycję na arenie międzynarodowej i wydatnie przyczyniło się do wzmocnienia bezpieczeństwa nie tylko naszego kraju, ale również całego regionu. Na przestrzeni tych lat Polska jednoznacznie pokazała, że jest wiarygodnym i odpowiedzialnym sojusznikiem, który postrzega globalny system bezpieczeństwa także z perspektywy własnej odpowiedzialności za jego wzmacnianie. Świadczy o tym wysoki odsetek środków z krajowego budżetu, jakie nasz kraj przeznacza na obronność - dwa razy więcej niż wymagane przez NATO 2% PKB, czyli do 4,2 % PKB w 2024 r., planowane na ok. 158 mld zł, z czego ponad 50% przeznaczamy na modernizację Sił Zbrojnych, co także stawia nas na pierwszym miejscu w Sojuszu. 

Stałe finansowanie, konsekwentnie przeprowadzana modernizacja techniczna oraz rozwój narodowych zdolności obronnych uczyniły z Polski jednego z liderów Sojuszu Północnoatlantyckiego. Nie byłoby to możliwe bez ogromnych zmian, jakie dokonały się w Polsce i przeobraziły świadomość Polaków. Siły Zbrojne RP przeszły transformację, dzięki której zmieniło się postrzeganie armii, a ona sama została uzawodowiona i dostosowana do standardów NATO.

POPARCIE DLA NATO

O skali aprobaty dla opisanych powyżej zmian świadczą m.in. nowe wyniki badań opinii publicznej. Wskazują one, że ponad 70% Polaków dobrze ocenia działalność Wojska Polskiego.  Z badań opinii publicznej w 32 krajach NATO wynika, że ponad 90% Polaków zagłosowałby za pozostaniem w NATO;  90% Polaków uznaje NATO za istotny lub bardzo istotny element bezpieczeństwa narodowego (Polski) a ponad 80% Polaków uważa, że członkostwo w NATO zmniejsza prawdopodobieństwo ataku innego państwa na nasz kraj.

Przez ostatnie 25 lat Siły Zbrojne RP budowały i wzmacniały swój potencjał obronny, dzięki czemu dziś znacznie przewyższa on możliwości obronne, z którymi zaczynaliśmy nasze starania o przyjęcie do Sojuszu. Stary, poradziecki sprzęt zastąpiono nowoczesnym uzbrojeniem, skrojonym na miarę możliwości i potrzeb dużego, europejskiego państwa. Własne zdolności oraz nasze ugruntowane członkostwo w NATO to filary polskiego systemu obronności. Warto podkreślić, że system ten jest cały czas wzmacniany – choćby z uwagi na rosyjską agresję na Ukrainę i toczącą się tuż przy naszej wschodniej granicy pełnoskalową wojnę.

SZCZYT NATO

O ważnej roli Polski w systemie sojuszniczego bezpieczeństwa oraz o jej silnej pozycji wśród państw-sygnatariuszy Traktatu Północnoatlantyckiego świadczył m.in. fakt, że największy dotąd w historii szczyt NATO został zorganizowany w lipcu 2016 roku właśnie w Warszawie. Podjęto na nim kluczowe dla bezpieczeństwa Polski i regionu postanowienia o wzmocnieniu wschodniej flanki NATO, w tym m.in. o ustanowieniu wysuniętej obecności wojskowej (enhanced Forward Presence).

W kolejnych latach zapadały kolejne ważne decyzje NATO wzmacniające bezpieczeństwo Polski i całego regionu. Podczas szczytu NATO w Brukseli w 2018 roku utworzono dwa nowe dowództwa: w Norfolk (USA) – odpowiedzialne za obronę morskich linii komunikacyjnych między Ameryką Północną a Europą oraz w Ulm (Niemcy) − odpowiedzialne za wsparcie i logistykę procesu przerzutu sił. Powstało także Centrum Operacji w Cyberprzestrzeni (Belgia). W 2020 r. sojusznicy zatwierdzili Koncepcję odstraszania i obrony Obszaru Euroatlantyckiego (DDA), która wyznacza wszystkim sojusznikom jednolite, spójne ramy pozwalające na solidarne zwalczanie zagrożeń poprzez wzmocnienie  odstraszania i obrony członków NATO.

 W 2022 roku  zdecydowano o rozmieszczeniu dodatkowych czterech wielonarodowych grup bojowych w Bułgarii, na Węgrzech, w Rumunii oraz na Słowacji. Postanowiono również o wzmocnieniu cyberobrony i zwiększeniu skali ćwiczeń sojuszniczych.

Szczególnie ważny dla Polski był następny szczyt NATO w Madrycie w 2022 roku. Przyjęto na nim najnowszą Koncepcję strategiczną NATO, wskazującą bezpośrednio, że głównym zagrożeniem dla stabilności Sojuszu jest Rosja. Koncepcja ta uwzględnia m.in. traktowanie nośników energii oraz procesów migracji jako narzędzi do wywierania nacisku. To wtedy zdecydowano, że wielonarodowe batalionowe grupy bojowe uzyskają możliwość zwiększenia swojej liczebności do poziomu brygady, m.in. w oparciu o utworzenie nowych składów sprzętu i amunicji. Podczas tego szczytu sekretarz generalny Sojuszu zapowiedział zbudowanie Nowego Modelu Sił NATO, które zastąpią NRF (NATO Response Force – Siły Szybkiego Reagowania NATO). Zgodnie z nim pula sił sojuszniczych o najwyższej gotowości wzrośnie z 40 000 do 300 000 żołnierzy.

NOWE PLANY

Ubiegłoroczny szczyt NATO w Wilnie, w 2023 roku, to nowe plany obronne, dostosowane do zmian w środowisku bezpieczeństwa, które zapewniają blokowanie dostępu oraz obronę całości terytorium Sojuszu. Te najbardziej szczegółowe plany NATO od zakończenia zimnej wojny tworzą podstawę do skutecznej obrony przed rosyjską agresją na dużą skalę. W Wilnie zdecydowano również, że do 2024 roku wszyscy sojusznicy powinni osiągnąć pułap przeznaczania na obronność 2% PKB.  

DAJEMY BEZPIECZEŃSTWO

Globalny system bezpieczeństwa, tworzony przez wszystkich członków NATO, w tym Polskę, oparty jest na rozwiązaniach systemowych oraz idei odstraszania i kolektywnej obrony. Oparcie dla tej idei stanowi obowiązująca od początku istnienia Sojuszu maksyma „jeden za wszystkich, wszyscy za jednego”. Polska, będąc członkiem NATO, nie tylko jest beneficjentem tego systemu, ale również realizuje wynikające z tego tytułu zobowiązania. Cały czas wnosimy wymierny wkład w inicjatywy NATO, takie jak sojusznicza obecność na wschodniej i południowej flance.

Aktywnie uczestniczymy w kluczowych wojskowych ćwiczeniach sojuszniczych, m.in. w Defender Europe ’20 i ’21, Cold Response ’22, w tym tych prowadzonych na naszym terytorium, np. w ćwiczeniach Anakonda, Dragon, Saber Strike, BALTOPS czy Noble Jump i Brilliant Jump. Jednocześnie sami organizujemy ćwiczenia narodowe, takie jak tegoroczny Dragon ‘24, który będzie stanowić jeden z najważniejszych elementów natowskich ćwiczeń Steadfast Defender. Polska jako jedno z państw-gospodarzy zapowiedziała obecność na rodzimych poligonach 20 000 żołnierzy i ponad 3500 jednostek sprzętu z 10 państw NATO. 

STRUKTURY W POLSCE

Od czasu wstąpienia Polski do NATO na terytorium naszego kraju uruchomiono liczne sojusznicze bądź w różny sposób powiązane z Sojuszem struktury wojskowe. Dodatkowo w 2023 roku Polska zainwestowała 190 mln zł (42 mln euro) w nowo utworzony Fundusz Innowacji NATO, co stanowi prawie 5% całkowitego wkładu partycypujących państw sojuszniczych. Głównym celem tego funduszu inwestycyjnego jest opracowywanie rozwiązań oferujących nowoczesne i przełomowe technologie podwójnego zastosowania, ze szczególnym potencjałem do wykorzystania w obszarze obronności.

W Polsce działają następujące sojusznicze bądź powiązane z Sojuszem struktury wojskowe:

− sojusznicze:

• Grupa Bojowa w ramach Wysuniętych Sił Lądowych NATO na flance wschodniej (FLF BG) w Bemowie Piskim ( od 2017),
• Jednostka Integracji Sił NATO (NFIU) w Bydgoszczy, (2015)
• Centrum Szkolenia Sił Połączonych NATO (JFTC) w Bydgoszczy, (2004)

• 3 Batalion Łączności NATO w Bydgoszczy, (2010)

• Centrum Eksperckie Policji Wojskowych NATO w Bydgoszczy, (2013)
• Centrum Eksperckie Kontrwywiadu NATO (CI COE) w Krakowie; (2017)

− amerykańskie:

• Wysunięte Dowództwo V Korpusu Sił Lądowych USA w Poznaniu,
•  Garnizon Sił Zbrojnych USA (U.S. Army Garrison Poland, USAG-P.)
• Komponent Wsparcia  Bojowego i Logistycznego wojsk USA w Powidzu,
• Batalion Wsparcia Bojowego (CSSB) w Powidzu, 
• Brygadowa Pancerna Grupa Bojowa (ABCT) USA (Dowództwo w Żaganiu, komponenty w Skwierzynie, Świętoszowie, Bolesławcu, Drawsku Pomorskim, Toruniu,
• Baza obrony przeciwrakietowej w Redzikowie,
• Dowództwo Dywizyjne, Bolesławiec
•  Kompleks Magazynowania i Napraw Sprzętu, Powidz,
•  jednostki rozmieszczone po wybuchu pełnoskalowej wojny w Ukrainie (Patriot, airborne – Rzeszów Jasionka + dodatkowa Brygadowa Pancerna Grupa Bojowa ( ABCT)

− inne wielonarodowe:

• Dowództwo Wielonarodowego Korpusu Północny Wschód w Szczecinie,  (1999)
• Dowództwo Wielonarodowej Dywizji Północny Wschód w Elblągu, (2017)
• Dowództwo Litewsko-Polsko-Ukraińskiej Brygady im. Wielkiego Hetmana Konstantego Ostrogskiego (LITPOLUKRBRIG) w Lublinie.

Dziś Polska jest bardzo doświadczonym członkiem NATO, który z racji swojej drogi do Sojuszu oraz 25 lat funkcjonowania w jego strukturach służy radą i pomocą innym państwom, dopiero aspirującym do członkostwa. Szczególnie znaczenie ma dla  nas w tym względzie wspieranie dążeń Ukrainy. Na forum NATO zabiegamy, aby miała ona realną perspektywę członkostwa, a także jak największe wsparcie praktyczne w przeciwstawianiu się rosyjskiej agresji.  Aktywnie wspieramy współpracę NATO z Bośnią i Hercegowiną oraz Gruzją, postrzegając to jako wkład Sojuszu w stabilizację regionu Bałkanów Zachodnich i Kaukazu. Równie duże znaczenie dla Polski ma polityczna i praktyczna współpraca NATO z Mołdawią. Z dużą radością powitaliśmy w Sojuszu Finlandię, do której w niedalekiej przyszłości dołączy Szwecja. Wspierając politykę „otwartych drzwi”, Polska kontynuuje działania na rzecz utrzymania jedności sojuszniczej, w tym tej transatlantyckiej. Podkreślamy potrzebę oraz działamy na rzecz dalszego wzmacniania flanki wschodniej NATO, ale jednocześnie dostrzegamy wyzwania płynące z innych kierunków geograficznych. 

Wszystko to wpisuje się w NATO-wską politykę 360 stopni. To polityka nowej rzeczywistości w dziedzinie bezpieczeństwa, definiowanej nie tylko czynnikami geopolitycznymi, ale też trendami technologicznymi, społecznymi i środowiskowymi. 

INWESTYCJE NATO W POLSCE

Transformacja Wojska Polskiego i polskiej obronności to nie tylko ludzie, doświadczenia i sprzęt, ale też istotne inwestycje w infrastrukturę. Odbywają się one w ramach NATO Security Investment Programme (NSIP), a ich planowaniem i wdrażaniem zajmuje się Zakład Inwestycji Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego – założona w 2002 r. instytucja podległa Ministrowi Obrony Narodowej. Projekty te realizowane są od początku naszej obecności w Sojuszu – do tej pory oddano do użytku 150, a kolejnych 74 jest na różnych etapach ukończenia. Łączna wartość wszystkich inwestycji, ukończonych i planowanych, to 7,8 mld zł. Umieszczono je w niemal wszystkich województwach i choć są współfinansowane przez NATO, stanowią własność Polski.

W ramach NSIP budujemy infrastrukturę lotniskową, radarową, szkoleniową, morską, magazynową, paliwową oraz obiekty łączności i dowodzenia – wszystko to, co jest przydatne Wojsku Polskiemu i wojskom sojuszniczym zarówno w czasie pokoju, jak i ewentualnego konfliktu.

Spośród pakietów projektów już zrealizowanych można wymienić:

• Budowę infrastruktury dla rozmieszczenia Jednostki Integracji Sił NATO (NFIU) w Bydgoszczy
• Budowę możliwości operacyjnych systemu dowodzenia obrony i kontroli przestrzeni powietrznej
• Zapewnienie systemu wstępnej łączności i informacyjnego wsparcia Polski, Czech i Węgier

Wybrane projekty w realizacji :

• Posterunki radiolokacyjne dalekiego zasięgu typu BACKBONE (obrona powietrzna) – w Suwałkach (woj. podlaskie), Chruścielu (woj. warmińsko-mazurskie) i Zamościu (woj. lubelskie)
• Morski system łączności i kierowania w Łężycy i Rumii (woj. pomorskie)
• Przygotowanie infrastruktury dla 18. Dywizji Zmechanizowanej w Siedlcach (woj. mazowieckie)

Warto dodać, że Polska jest w czołówce pod względem wysokości rocznych nakładów na inwestycje obronne Sojuszu. W 2023 r. zajęliśmy w tym zestawieniu drugie miejsce wśród wszystkich członków NATO.

Wydatki obronne Polski w stosunku do PKB są najwyższe w NATO i jako jedyne przekraczają 4% z czego ponad 50%  przeznaczamy na modernizację Sił Zbrojnych, co także stawia nas na pierwszym miejscu w Sojuszu.