Okres przejściowy w relacjach z Wielką Brytanią zakończył się w dniu 31 grudnia 2020 r. i   od 1 stycznia 2021 r. do zakończenia procedury ratyfikacji w roku 2021 umowa ta obowiązywała w sposób tymczasowy (do końca kwietnia 2021 r. ). W dniu 1 maja 2021 r. Umowa ta oraz będący jej integralną częścią Protokół dotyczący Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego weszły w życie.

Przepisy Umowy o handlu i współpracy w zakresie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego dotyczą osób (które podlegają lub podlegały ustawodawstwu co najmniej jednego państwa, w tym bezpaństwowców i uchodźców, oraz członków ich rodzin i osób pozostałych przy życiu)- które przyjadą do Wielkiej Brytanii po 1 stycznia 2021 r.

Jednocześnie należy podkreślić, że Umowa o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej pozostaje w pełni w mocy. Umowa o handlu i współpracy, a w ramach niej Protokół dotyczący Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego dotyczy przyszłych zdarzeń transgranicznych, tj. tych które zaistnieją dopiero od 1 stycznia 2021 r., a zatem nie dotyczą osób objętych ochroną Umowy o wystąpieniu.

Jakie świadczenia będą podlegały koordynacji zgodnie z Umową o handlu i współpracy:

• świadczenia z tytułu choroby;
• świadczenia z tytułu macierzyństwa i równoważne świadczenia dla ojca;
• świadczenia z tytułu inwalidztwa;
• świadczenia emerytalne;
• renty rodzinne;
• świadczenia z tytułu wypadków przy pracy i choroby zawodowej;
• zasiłki pogrzebowe;
• świadczenia dla bezrobotnych;
• świadczenia przedemerytalne.

Ustawodawstwo właściwe w przypadku delegowania pracowników:

Umowa o handlu i współpracy przewiduje zastosowanie zasady delegowania do sytuacji zapoczątkowanych po dniu  1 stycznia 2021 r. oraz takich, do których nie ma zastosowania Umowa o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii Atomowej.

Podsumowując, zatem, zastosowanie zasad delegowania pracowników (lub wykonywania pracy równoległej w Zjednoczonym Królestwie i państwie członkowskim) w relacjach ze Zjednoczonym Królestwem jest aktualnie możliwe albo na podstawie Umowy o wystąpieniu, albo na podstawie Umowy o handlu i współpracy.

W związku z powyższym, do pracowników ma zastosowanie ustawodawstwo państwa wysyłającego, tam też powinny być opłacane składki na ubezpieczenia społeczne.

Świadczenia rodzinne 500+

Zgodnie z zapisami Umowy o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii, prawo Unii Europejskiej, w tym przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, znajdzie zastosowanie do obywateli UE, obywateli Wielkiej Brytanii i innych osób (członkowie rodzin, osoby pozostałe przy życiu, obywatele państw trzecich), które z końcem okresu przejściowego nieprzerwanie będą znajdować się w sytuacji dotyczącej jednocześnie państwa członkowskiego i Zjednoczonego Królestwa.

Powyższe oznacza, iż w przypadku, gdy członek rodziny rozpoczął przebywanie na terytorium Wielkiej Brytanii przed zakończeniem okresu przejściowego, który nastąpił z dniem 31 grudnia 2020 r. i przebywa tam nadal, a pozostali członkowie rodziny zamieszkują na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, w sprawie świadczeń rodzinnych oraz świadczenia wychowawczego (świadczenia 500+) nieprzerwanie mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

Podkreślenia wymaga, że wnioskodawca jest zobowiązany do poinformowania organu prowadzącego postępowanie w sprawie świadczeń rodzinnych oraz świadczenia wychowawczego o zmianach mogących mieć wpływ na prawo do tych świadczeń, także w przypadku, kiedy postępowanie zostało już zakończone i świadczenia są wypłacane. Taką istotną zmianą jest także powrót do kraju po zakończeniu zatrudnienia w Zjednoczonym Królestwie.

Ważne: porozumienie między Wielką Brytanią a UE w sprawie relacji handlowych po zakończeniu okresu przejściowego po Brexicie wynegocjowane w dniu 24 grudnia 2020 r. (EUR-Lex – 22020A1231(01) – EN) nie narusza praw obywateli wynikających z umowy o wystąpieniu, co oznacza, że nie zmienia ono ustaleń zawartych w ww. umowie.

Przykład 1: żona obywatela polskiego, który zamieszkiwał i pracował w Wielkiej Brytanii w dniu zakończenia okresu przejściowego (31 grudnia 2020 r.) i pozostaje w niezmienionej sytuacji, składa w lutym 2021 r. wniosek o świadczenie 500+ na dziecko. W sprawie złożonego wniosku znajdują zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, zatem rozstrzygnięcie w sprawie zostanie wydane przez wojewodę na podstawie regulacji unijnych.

Przykład 2: w styczniu 2021 r. wnioskodawczyni pobierająca 500+, której mąż pracował w Wielkiej Brytanii składa oświadczenie, że od 10 stycznia 2021 r. mąż powrócił do Polski i nie pobiera brytyjskiego zasiłku dla bezrobotnych. Składając nowy wniosek o 500+ w marcu 2021 r., wnioskodawczyni oświadcza, iż od 27 lutego 2021 r. mąż znowu podjął zatrudnienie na terytorium Wielkiej Brytanii. W sprawie nowego wniosku nie będą miały zastosowania przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, gdyż nastąpiło przerwanie okresu, o którym mowa w umowie wyjścia, a zatem właściwym do rozpatrzenia sprawy będzie urząd gminy, w którym złożono wniosek, wyłącznie na podstawie regulacji krajowych.

Zasiłki dla bezrobotnych

W myśl Umowy o wystąpieniu Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej z Unii Europejskiej i Europejskiej Wspólnoty Energii do osób, które w dniu 31 grudnia 2020 r. pracowały lub mieszkały w Wielkiej Brytanii w dalszym ciągu stosuje się przepisy rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 883/2004
z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego (Dz. Urz. UE L 166 z 30 kwietnia 2004 r., z późn. zm.; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 5, z późn. zm) i rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. dotyczącego wykonywania rozporządzenia (WE) Nr 883/2004 (…) (Dz. Urz. UE L 284 z 30 października 2009 r., z późn. zm).

Kwestia uprawnień obywateli, którzy nigdy nie pracowali ani nie zamieszkiwali
w Wielkiej Brytanii przed 31 grudnia 2020 r. jest uregulowana w ww. Umowie o handlu i współpracy. Przepisy te dotyczą wyłącznie sumowania okresów w przypadku ostatniej pracy w państwie, w którym bezrobotny ubiega się o zasiłek, tj. w Polsce.

Tekst umowy o handlu:

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX%3A22021A0430%2801%29&from=EN

Tekst umowy o wystąpieniu:

https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/?uri=CELEX%3A12019W%2FTXT