Kiedy cudzoziemiec jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej bez zezwolenia na pracę?

Bez zezwolenia na pracę mogą pracować m.in. obywatele państw UE/EOG oraz członkowie ich rodzin, posiadacze kart stałego pobytu, Karty Polaka oraz cudzoziemcy poszukujący w Polsce ochrony. Szczegółowa lista zwolnień z konieczności uzyskania zezwolenia znajduje się na stronie https://psz.praca.gov.pl/dla-pracodawcow-i-przedsiebiorcow/zatrudnianie-cudzoziemcow/praca-bez-zezwolenia .

Wśród cudzoziemców, których status pobytowy związany jest z poszukiwaniem ochrony w Polsce, bez zezwolenia może pracować cudzoziemiec:

• Jeżeli posiada status uchodźcy,
• udzielono mu ochrony uzupełniającej,
• posiada zgodę na pobyt ze względów humanitarnych,
• posiada zgodę na pobyt tolerowany w Rzeczypospolitej Polskiej,
• korzysta z ochrony czasowej w Rzeczypospolitej Polskiej,
• posiada ważne zaświadczenie, że sprawa dotycząca udzielenia ochrony międzynarodowej nie została zakończona w terminie 6 miesięcy i opóźnienie nie nastąpiło z winy wnioskodawcy.

Wymienieni cudzoziemcy (z wyjątkiem cudzoziemców posiadających zaświadczenie wskazane w ostatnim punkcie) mogą korzystać także z systemu wsparcia rynku pracy.

Warunkiem otrzymania kompleksowej pomocy z powiatowego urzędu pracy (PUP) w aktywizacji zawodowej i podjęciu zatrudnienia jest rejestracja cudzoziemca jako osoby bezrobotnej. W Polsce funkcjonuje 340 powiatowych urzędów pracy, w których istnieje możliwość rejestracji ze względu na miejsce zameldowania lub zamieszkania.

Ważne! Osoba ewakuowana z Islamskiej Republiki Afganistanu będzie mogła zarejestrować się w powiatowym urzędzie pracy jako bezrobotny, po uzyskaniu:

• statusu uchodźcy;
• ochrony uzupełniającej;
• zgody na pobyt ze względów humanitarnych;
• zgody na pobyt tolerowany;
• ochrony czasowej (jeżeli UE uruchomi tę procedurę).

Nie wyklucza to możliwości uzyskania statusu bezrobotnego w innych przypadkach określonych w ustawie. Szczegóły można znaleźć tutaj: https://psz.praca.gov.pl/dla-bezrobotnych-i-poszukujacych-pracy/dla-cudzoziemcow/prawa-i-obowiazki-cudzoziemcow .

Rejestracja w urzędzie pracy – i co dalej?

Po rejestracji w urzędzie pracy bezrobotny cudzoziemiec może być objęty usługami i instrumentami rynku pracy na takich samych zasadach jak obywatel Polski. Podlega on również ubezpieczeniu zdrowotnemu, co daje możliwość bezpłatnego korzystania z opieki zdrowotnej.

W okresie rejestracji w PUP cudzoziemcem opiekuje się wyznaczony pracownik pełniący funkcję doradcy klienta. Przeprowadza on wywiad w celu ustalenia aktualnej sytuacji zawodowej i społecznej cudzoziemca, jego predyspozycji i potrzeb oraz możliwości podjęcia zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej. Bezrobotnemu przekazywana jest również informacja na temat możliwości uznania posiadanych  kwalifikacji i wykształcenia, a także wymogów do podjęcia pracy w danym zawodzie.

Aby pomoc w aktywizacji zawodowej i podjęciu zatrudnienia była jak najskuteczniejsza, doradca klienta – w uzgodnieniu z cudzoziemcem – przygotowuje Indywidualny Plan Działania (IPD).

Indywidualny Plan Działania – co to takiego?

Indywidualny Plan Działania zawiera przede wszystkim działania, które należy podjąć, aby doprowadzić do wejścia cudzoziemca na polski rynek pracy. Mogą to być m.in.:

• Wsparcie doradcy zawodowego – głównie w formie indywidualnych porad zawodowych. Doradca zawodowy pomaga ocenić możliwości zawodowe, udziela informacji na temat sytuacji na rynku pracy w Polsce oraz wskazuje jak korzystać z informacji o rynku pracy. Może również pomóc podjąć nowe decyzje zawodowe np. dotyczące nabycia nowych kwalifikacji czy kierunku poszukiwania pracy lub samozatrudnienia.
• Formy wsparcia realizowane i finansowane przez PUP:
  • Szkolenia z języka polskiego oraz szkolenia zawodowe w celu uzupełnienia, zdobycia  lub zaktualizowania kwalifikacji zawodowych. W trakcie szkolenia przysługuje stypendium szkoleniowe w wysokości do 1489 zł miesięcznie.
  • Staż – w przypadku konieczności zdobycia doświadczenia zawodowego (w trakcie stażu przysługuje stypendium stażowe w wysokości 1489 zł miesięcznie).
  • Dotacja na założenie działalności gospodarczej w przypadku podjęcia decyzji o samozatrudnieniu.
  • Zatrudnienie subsydiowane z Funduszu Pracy (np. w ramach prac interwencyjnych).
  • Program specjalny zawierający specyficzne elementy wspierające zatrudnienie.
  • Przygotowanie  profesjonalnych dokumentów aplikacyjnych przy wsparciu doradcy klienta.
  • Pośrednictwo pracy: przedstawianie ofert pracy, nawiązywanie kontaktu z pracodawcami, kierowanie na wolne stanowiska pracy.

Po ustaleniu Indywidualnego Planu Działania następuje realizacja zaplanowanych działań zgodnie z ich harmonogramem. IPD kończy się podjęciem pracy lub podjęciem działalności gospodarczej.

W trakcie udzielania pomocy w aktywizacji zawodowej powiatowy urząd pracy współdziała z innymi instytucjami wspierającymi cudzoziemców w Polsce. To przede wszystkim Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie, Urząd ds. Cudzoziemców, tłumacze języków obcych oraz organizacje pozarządowe zajmujące się pomocą dla cudzoziemców. Współpraca ta jest jednym z warunków skutecznej aktywizacji zawodowej i integracji cudzoziemców na polskim rynku pracy.