Dnia 1 stycznia 2025 r. weszły w życie przepisy ustawy z dnia 27 września 2024 r. o zmianie ustawy o rencie socjalnej oraz niektórych innych ustaw. Ustawa wprowadziła dodatek dopełniający do renty socjalnej w wysokości 2520 zł brutto miesięcznie dla osób całkowicie niezdolnych do pracy i samodzielnej egzystencji.

Uwaga: wypłaty dodatku dopełniającego do renty socjalnej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych rozpoczną się w maju 2025 r. (w terminach płatności rent socjalnych), jednak z wyrównaniem od stycznia.

Powyższa ustawa znowelizowała również przepisy ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów w zakresie przepisów dotyczących katalogów okoliczności uznawanych za oznaczające uzyskanie i utratę dochodu.

Należy pamiętać, że definicja dochodu, który brany jest pod uwagę przy ustalaniu prawa do świadczeń rodzinnych jest określona w obowiązującym od ponad 20 lat art. 3 pkt 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych. Zgodnie z tym przepisem, dochodem, przy ustalaniu prawa do świadczeń rodzinnych po odliczeniu kwot alimentów świadczonych na rzecz innych osób, są:

a) przychody podlegające opodatkowaniu na zasadach określonych w art. 27, art. 30b, art. 30c, art. 30e i art. 30f ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361, z późn. zm.), pomniejszone o koszty uzyskania przychodu, należny podatek dochodowy od osób fizycznych, składki na ubezpieczenia społeczne niezaliczone do kosztów uzyskania przychodu oraz składki na ubezpieczenie zdrowotne,

b) dochód z działalności podlegającej opodatkowaniu na podstawie przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,

c)  enumeratywnie wskazane dochody niepodlegające opodatkowaniu na podstawie przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W związku z tym,  że dodatek dopełniający wprowadzony ww. ustawą z dnia 27 września 2024 r. o zmianie ustawy o rencie socjalnej oraz niektórych innych ustaw podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, to dodatek ten będzie również uwzględniany przy ustalaniu prawa do uzależnionych od dochodu świadczeń rodzinnych oraz świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

Ponadto uzyskanie dodatku dopełniającego jak i jego utrata będą stanowić odpowiednio zarówno uzyskanie dochodu jak utratę dochodu w rozumieniu ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, ponieważ dodatek ten jest wymieniony w katalogach dochodów utraconych i dochodów uzyskanych w tych ustawach (art. 3 pkt 23 lit. d i art. 3 pkt 24 lit. d ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz art. 2 pkt 17 lit. d i art.  2 pkt 18 lit. d ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów).

Należy również mieć na uwadze, że zgodnie z art. 5 ust. 4b ustawy o świadczeniach rodzinnych w przypadku uzyskania dochodu przez członka rodziny, osobę uczącą się lub dziecko pozostające pod opieką opiekuna prawnego po roku kalendarzowym poprzedzającym dany okres zasiłkowy, dochód ich ustala się na podstawie dochodu członka rodziny, dochodu osoby uczącej się lub dochodu dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, powiększonego o kwotę osiągniętego dochodu za miesiąc następujący po miesiącu, w którym nastąpiło uzyskanie dochodu, jeżeli dochód ten jest uzyskiwany w okresie, na który ustalane lub weryfikowane jest prawo do świadczeń rodzinnych. 

Powyższe przepisy oznaczają, że uzyskaniem dochodu jest uzyskanie dodatku dopełniającego, tj. uzyskanie kwoty pieniężnej przyznanego dodatku dopełniającego (a nie uzyskanie decyzji, uzyskanie uprawnienia, czy uzyskanie prawa do dodatku dopełniającego). Oznacza to, że jeśli pierwsza wypłata dodatku dopełniającego będzie miała miejsce w maju 2025 r. to właśnie ten miesiąc będzie miesiącem uzyskania dochodu w rozumieniu ustawy (a nie np. styczeń 2025 r. czyli miesiąc od którego dodatek dopełniający został przyznany). Z kolei miesiącem następującym po miesiącu uzyskania dochodu będzie czerwiec 2025 r.  i w związku z tym miesięczną kwotę dodatku dopełniającego z tego miesiąca (czyli bez wyrównania za okres styczeń- maj ) należy uwzględnić przy ponownym przeliczaniu dochodu rodziny.

Dotyczy to również odpowiednio świadczeń z funduszu alimentacyjnego – art. 9 ust. 4a ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów.

Przykład:

Rodzina 5 - osobowa: rodzice i troje dzieci, z których jedno jest w wieku 21 lat pobiera rentę socjalną i jest osobą całkowicie niezdolną do pracy oraz do samodzielnej egzystencji. W rodzinie tej są przyznane zasiłki rodzinne wraz z dodatkami do zasiłku rodzinnego na okres zasiłkowy 2024/2025.

Dziecko pobierające rentę socjalną nie musi składać wniosku o przyznanie dodatku dopełniającego, ponieważ jest osobą całkowicie niezdolną do pracy oraz niezdolną do samodzielnej egzystencji (wniosek muszą złożyć osoby, które mają prawo do renty socjalnej, ale nie mają orzeczonej niezdolności do samodzielnej egzystencji). ZUS przyznaje więc dodatek dopełniający z urzędu i zaczyna go wypłacać w maju 2025 r. z wyrównaniem od stycznia. Miesięczna kwota dodatku wynosi 2520 zł brutto (około 1990,00 zł netto po odjęciu zaliczki na podatek dochodowy i składki na ubezpieczenie zdrowotne – konkretną wysokość netto otrzymanego w danym przypadku dodatku dopełniającego należy ustalić z osobą uprawnioną lub z ZUS gdyż wysokość ta w przypadku danej osoby zależy przede wszystkim od podlegania lub nie opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych).

Zgodnie z art. 3 pkt 24 lit. d ustawy o świadczeniach rodzinnych uzyskaniem dochodu jest uzyskanie dodatku dopełniającego, tj. uzyskanie kwoty pieniężnej przyznanego dodatku dopełniającego (a nie uzyskanie decyzji, uzyskanie uprawnienia, czy uzyskanie prawa do dodatku dopełniającego). Oznacza to, że miesiącem w którym nastąpiło uzyskania dochodu z tego tytułu, jest miesiąc pierwszej wypłaty przyznanego dodatku dopełniającego – w ww. przykładzie jest to maj 2025 r.

Natomiast zgodnie z art. 5 ust. 4b ustawy o świadczeniach rodzinnych, w przypadku uzyskania dochodu przez członka rodziny, osobę uczącą się lub dziecko pozostające pod opieką opiekuna prawnego po roku kalendarzowym poprzedzającym dany okres zasiłkowy, dochód ich ustala się na podstawie dochodu członka rodziny, dochodu osoby uczącej się lub dochodu dziecka pozostającego pod opieką opiekuna prawnego, powiększonego o kwotę osiągniętego dochodu za miesiąc następujący po miesiącu, w którym nastąpiło uzyskanie dochodu, jeżeli dochód ten jest uzyskiwany w okresie, na który ustalane lub weryfikowane jest prawo do świadczeń rodzinnych. 

Ustalając zatem ponownie prawo do zasiłku rodzinnego w tej rodzinie, należy uwzględnić dochód uzyskany przez członka rodziny z tytułu otrzymanego przez niego dodatku dopełniającego doliczając do dochodu rodziny z roku bazowego kwotę dochodu osiągniętego z tytułu dodatku dopełniającego za miesiąc następny, tj. za czerwiec 2025 r.

W przypadku gdy uzyskanie dochodu z tytułu dodatku dopełniającego spowoduje przekroczenie kryterium dochodowego uprawniającego do zasiłku rodzinnego i utratę prawa do świadczeń, to w omawianym przykładzie zasiłki rodzinne z dodatkami nie będą przysługiwać od 1 lipca 2025 r. Wynika to z art. 24 ust. 7 ustawy: „w przypadku gdy uzyskanie dochodu powoduje utratę prawa do świadczeń rodzinnych lub obniżenie ich wysokości, świadczenia nie przysługują lub przysługują w niższej wysokości od miesiąca następującego po pierwszym miesiącu od miesiąca, w którym nastąpiło uzyskanie dochodu”.

Zgodnie z art. 25 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych w przypadku wystąpienia zmian w liczbie członków rodziny, uzyskania dochodu lub innych zmian mających wpływ na prawo do świadczeń rodzinnych, w tym na wysokość otrzymywanych świadczeń, osoba, o której mowa w art. 23 ust. 1, jest obowiązana do niezwłocznego powiadomienia o tym organu właściwego wypłacającego świadczenia rodzinne. W związku z powyższym, obowiązek zgłoszenia uzyskania dochodu także w postaci dodatku dopełniającego ciąży na stronie postepowania ubiegających się/otrzymującej świadczenia rodzinne zależne od dochodu, zaś niedopełnienie tego obowiązku skutkuje obowiązkiem zwrotu nienależnie pobranych świadczeń z odsetkami w przypadku gdy doliczenie dochodu uzyskanego skutkuje utratą lub zmniejszeniem wysokości przysługujących świadczeń. Analogiczna zasada dotyczy świadczeń z funduszu alimentacyjnego (art. 19 ust. 1 ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów).

Analogiczne przepisy i zasady postępowania dotyczą także  ustalania prawa do świadczeń z funduszu alimentacyjnego.