Podstawowym aktem prawnym regulującym zasady tworzenia i działania funduszy emerytalnych w Polsce jest ustawa z dnia 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych.

Zgodnie z ustawą fundusz emerytalny jest osobą prawną, której przedmiotem działalności jest gromadzenie środków pieniężnych i ich lokowanie, z przeznaczeniem na wypłatę członkom funduszu po osiągnięciu przez nich wieku emerytalnego oraz emerytury częściowej, o których mowa w ustawie z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych lub okresowej emerytury kapitałowej, o której mowa w ustawie z dnia 21 listopada 2008 r. o emeryturach kapitałowych. Fundusz jest tworzony jako otwarty lub pracowniczy. Otwarty fundusz emerytalny może zostać utworzony wyłącznie przez powszechne towarzystwo emerytalne zaś pracowniczy fundusz emerytalny przez pracownicze towarzystwo emerytalne, po uzyskaniu zezwolenia Komisji Nadzoru Finansowego.

Organem zarządzającym funduszem emerytalnym i reprezentującym go w stosunkach z osobami trzecimi jest powszechne lub pracownicze towarzystwo emerytalne (spółka akcyjna).

Członkostwo w otwartym funduszu emerytalnym następuje z chwilą zawarcia umowy z funduszem, jeżeli w dniu zawarcia pierwszej umowy z otwartym funduszem osoba przystępująca do funduszu podlega lub podlegała, w okresie 4 miesięcy przed dniem zawarcia umowy, ubezpieczeniu emerytalnemu w rozumieniu przepisów o systemie ubezpieczeń społecznych, a Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokona odpowiedniego wpisu lub zmian w Centralnym Rejestrze Członków Otwartych Funduszy Emerytalnych.

Członkiem pracowniczego funduszu może zostać osoba fizyczna spełniająca warunki określone w ustawie z dnia 20 kwietnia 2004 r. o pracowniczych programach emerytalnych dla uczestnika pracowniczego programu emerytalnego albo osoba fizyczna będąca uczestnikiem programu emerytalnego pracodawcy zagranicznego. Aktualne informacje o otwartych funduszach emerytalnych oraz pracowniczych programach emerytalnych zamieszczone są na stronie internetowej Komisji Nadzoru Finansowego.