Gmin wiejskich, czyli takich których na terytorium nie znajduje się żadne miasto, jest w Polsce 1537 (na 2477 wszystkich gmin w kraju, czyli także miejskich i miejsko-wiejskich). Ich mieszkańcy mogą w niespotykanym dotąd zakresie korzystać ze wsparcia udzielanego w ramach świadczeń i licznych programów Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. W sumie dla gmin wiejskich wydatkowano z budżetu państwa w ciągu ostatnich czterech lat 41,5 mld zł, czyli nieco więcej niż co trzecią złotówkę z programów resortu i puli świadczeń rodzinnych (118 mld zł).

Nowe programy rodzinne

Uruchomiony w kwietniu 2016 r. program Rodzina 500+ to prawdziwa lokomotywa wsparcia udzielanego rodzinom w gminach wiejskich. Od początku funkcjonowania programu do końca lipca tego roku na świadczenie wychowawcze gminy te otrzymały 26,5 mld zł (bez kosztów obsługi). Oznacza to, że wsparcie z Programu Rodzina 500+ stanowiło prawie dwie trzecie (64%) wszystkich wydatków dla gmin wiejskich z programów i świadczeń rodzinnych w latach 2016-2019.
Od 1 lipca wszystkie dzieci do 18 roku życia objęte są programem Rodzina 500+, a więc także te mieszkające na wsi. Jeszcze do niedawna, wraz z kryterium dochodowym, ok. 59% dzieci z gmin wiejskich korzystało z programu.

Rodzina 500+ nie jest jedynym nowym programem, który polepszył sytuację finansową rodzin żyjących na wsi. W zeszłym roku wsparciem z programu Dobry start objętych zostało po raz pierwszy ok. 4,4 mln dzieci, z tego 1,4 mln byli to młodzi mieszkańcy gmin wiejskich. W sumie w 2018 r.  rodziny z tych obszarów otrzymały 427 mln zł. W tym roku trafiło do nich z Dobrego startu już 253 mln (dane do 31 sierpnia). Termin składania wniosków mija z końcem listopada.

Dla najbardziej potrzebujących

Najbardziej potrzebujące rodziny z gmin wiejskich korzystają także z szerokiej palety świadczeń rodzinnych. W okresie od 2016 r. do pierwszej połowy 2019 r. na świadczenia rodzinne (bez świadczeń z funduszu alimentacyjnego i kosztów obsługi) wydatkowano w sumie ok. 37,2 mld zł, z czego rodziny zamieszkające gminy wiejskie otrzymały ok. 13,4 mld zł (ok. 36 % całościowego wsparcia ze świadczeń rodzinnych). Tylko w ramach zasiłków rodzinnych uprawnionych do tej formy wsparcia było na koniec czerwca 2019 r.  ok. 860 tys. dzieci z gmin wiejskich (41 % dzieci uprawnionych do zasiłków rodzinnych).

Wszystkie gminy, w tym także gminy wiejskie, mogą liczyć także na wsparcie finansowe państwa udzielane w zakresie dożywiania. Od 1 stycznia 2019 r. wszedł w życie nowy, wieloletni rządowy program „Posiłek w szkole i w domu” na lata 2019-2023. Programem objęte są nie tylko osoby starsze i  niepełnosprawne, o niskich dochodach, ale także dzieci, w tym również chodzące do szkoły, które wychowują się w rodzinach znajdujących się w trudnej sytuacji. Wsparcie finansowe gmin udzielane jest w formie posiłku, świadczenia pieniężnego na zakup posiłku lub żywności albo świadczenia rzeczowego w postaci produktów żywnościowych. Program wspiera także finansowo organy prowadzące publiczne szkoły podstawowe w organizacji stołówek oraz miejsc spożywania posiłków w szkołach.

Program „Posiłek w szkole i w domu” zastąpił funkcjonujący w poprzednich latach program „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” na lata 2014-2020. Strategicznym celem programu było ograniczenie zjawiska niedożywiania dzieci i młodzieży z rodzin o niskich dochodach lub znajdujących się w trudnej sytuacji, ze szczególnym uwzględnieniem uczniów z terenów objętych wysokim poziomem bezrobocia i ze środowisk wiejskich oraz osób dorosłych, w szczególności osób samotnych, w podeszłym wieku, chorych lub osób niepełnosprawnych. Tylko w 2018 r. z programu skorzystało 571 tys. osób z obszarów wiejskich (w 2016 r. – 746 tys.). W latach 2016-2018 w ramach programu „Pomoc państwa w zakresie dożywiania” przekazano z budżetu państwa gminom  z obszarów wiejskich ok. 628 mln zł . Wsparcie to uzupełniło wydatki na program ze środków własnych gmin z obszarów wiejskich (ok. 264 mln zł).

Żłobki dla dzieci i domy dla seniorów 

Od 2018 roku zwiększony został trzykrotnie - do 450 mln zł - budżet programu Maluch+, dzięki któremu rozbudowywana jest sieć żłobków i klubów dziecięcych. Z tej puli prawie 94 mln zł przeznaczonych zostało w 2019 r. na tworzenie nowych miejsc opieki dla maluchów w gminach wiejskich. Dzięki temu do końca roku powstanie tutaj prawie 4,9 tys. miejsc opieki (w zeszłym roku powstało 2,6 nowych miejsc opieki w gminach wiejskich), a ponad 8,3 tys. istniejących miejsc otrzyma w tym roku dofinansowanie. W ten sposób także mieszkańcy wsi mogą łączyć wychowanie dzieci z pracą zarobkową.
W sumie w ciągu ostatnich czterech lat gminy wiejskie wzbogaciły się o ok. 9,4 tys. nowych miejsc opieki Maluch+ w żłobkach i klubach dziecięcych, a 22,3 tys. miejsc istniejących otrzymało dofinansowanie . Na ten cel w latach 2016-2019 z programu Maluch + wydano w gminach wiejskich 172,8 mln zł 

W gminach wiejskich działa także prężnie wieloletni programu „Senior+”, w ramach którego rozbudowywana jest sieć Dziennych Domów „Senior+” i Klubów „Senior+”. Osoby starsze znajdują tutaj dedykowaną dla siebie ofertę zajęć edukacyjnych, sportowych, i kulturalnych. Środki z programu pozwalają także na dofinansowanie bieżącej działalności powstałych w ramach programu placówek. 

W sumie w latach 2016-2018 w gminach wiejskich powstało 214 placówek Senior+ na 4749 miejsc (37% wszystkich nowych miejsc w kraju). Na ten cel przeznaczono z budżetu państwa 34,7 mln zł. 
Ten urodzaj nowych placówek Senior+ w gminach wiejskich nie byłby możliwy bez zwiększenia budżetu „Senior+” w 2018 r. (do 80 mln zł) i rozszerzenia rok wcześniej formuły programu. To wtedy wprowadzono możliwość tworzenia Klubów „Senior+”, które są uproszczoną formą placówek. Kluby nie potrzebują osobnych, dużych budynków, tak jak większość Dziennych Domów Senior+. Często powstają po sąsiedzku, np. przy bibliotece. Nie wymagają dużej liczby personelu. Kluby Senior+ są doskonałą ofertą dla mniejszych gmin, które dysponują ograniczonymi środkami finansowymi i lokalowymi.