Dnia 30 grudnia 2023 r. weszła w życie ustawa z dnia 19 grudnia 2023 r. o szczególnych rozwiązaniach w celu zachowania ważności niektórych orzeczeń o niepełnosprawności oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności (Dz. U. z 2023 poz. 2768).

Zgodnie z art. 1 ww. ustawy, orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o stopniu niepełnosprawności wydane na czas określony na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2023 r. poz. 100, 173, 240, 852, 1234, 1429), które zachowało ważność na podstawie art. 23 ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2023 r. poz. 852) albo którego okres ważności upłynął w okresie po dniu 5 sierpnia 2023 r. i przed dniem 30 września 2024 r., zachowuje ważność do dnia 30 września 2024 r. jednak nie dłużej niż do dnia, w którym nowe orzeczenie o niepełnosprawności albo nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności stanie się ostateczne.

Wejście w życie ww. ustawy oznacza, że z mocy prawa ulegają przedłużeniu do dnia 30 września 2024 r. - jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego, ostatecznego orzeczenia – następujące orzeczenia o niepełnosprawności albo stopniu niepełnosprawności wydane na czas określony na podstawie ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych: 

1. orzeczenia o niepełnosprawności oraz orzeczenia o stopniu niepełnosprawności wydane na czas określony, które zachowały ważność/uległy przedłużeniu z mocy prawa na podstawie art. 23 ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw,
2. orzeczenia o niepełnosprawności oraz orzeczenia o stopniu niepełnosprawności, których okres ważności upłynął/upływa w okresie po dniu 5 sierpnia 2023 r. i przed dniem 30 września 2024 r.

Uwaga: bez znaczenia pozostaje fakt, iż były to np. orzeczenia o niepełnosprawności wydane na okres do ukończenia przez dziecko 16 r. życia – takie orzeczenia również są objęte ww. przepisem przedłużającym z mocy prawa ich ważność.

Konsekwencją opisanego wyżej, kolejnego przedłużenia z mocy prawa, tym razem na podstawie art. 1 ustawy o szczególnych rozwiązaniach w celu zachowania ważności niektórych orzeczeń o niepełnosprawności oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności, ważności ww. orzeczeń będzie również konieczność odpowiedniego przedłużenia, z urzędu, przez gminne organy właściwe (i odpowiednio wojewodów) prawa do uzależnionych od niepełnosprawności:  świadczeń rodzinnych, zasiłku dla opiekuna  oraz świadczeń z funduszu alimentacyjnego. Obowiązek odpowiedniego przedłużenia z urzędu prawa do ww. świadczeń jest uregulowany w art. 4 ww. ustawy z dnia 19 grudnia 2023 r.

Zgodnie z tym przepisem, decyzje, na mocy których przyznano prawo do uzależnionych od niepełnosprawności świadczeń rodzinnych, świadczeń z funduszu alimentacyjnego, zasiłków dla opiekunów albo świadczeń lub dodatków na pokrycie kosztów utrzymania dziecka lub osoby pełnoletniej w rodzinnej pieczy zastępczej, wydane na podstawie orzeczeń
o niepełnosprawności albo orzeczeń o stopniu niepełnosprawności, których okres ważności uległ przedłużeniu na podstawie art. 1, zmienia się w zakresie okresu, na jaki przyznano prawo do tych świadczeń, zasiłków albo dodatków, z uwzględnieniem określonego w art. 1 terminu ważności orzeczenia o niepełnosprawności albo orzeczenia o stopniu niepełnosprawności.

Ponadto, w celu uproszczenia procedury wydłużania z urzędu prawa do odpowiednich ww. świadczeń uzależnionych od niepełnosprawności, zgodnie z art. 4 ust. 2 ww. ustawy, postępowanie w sprawie zmiany decyzji przyznającej prawo do świadczeń, o których mowa w ust. 1, wszczyna się z urzędu. Przepisów art. 10 i art. 61 § 4 ustawy z dnia 14 czerwca
1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2023 r. poz. 775 i 803) nie stosuje się. Wyłączenie zastosowania art. 61 § 4 kpa  oznacza, że wszczęcie postępowania w sprawie zmiany z urzędu decyzji, nie będzie wymagać zawiadamiania strony o wszczęciu tego postępowania. Natomiast pominięcie zastosowania art. 10 kpa (zasada czynnego  udziału strony w postępowaniu) ma na celu przyspieszenie tak wszczętego z urzędu postępowania, które finalnie zakończy się wydaniem decyzji na korzyść strony.

W celu realizacji ww. obowiązku organ właściwy (lub odpowiednio wojewoda), wśród osób, którym przyznał ww. świadczenia, na podstawie posiadanych akt spraw powinien z urzędu, bezzwłocznie ustalić listę osób:

1. które mają przyznane uzależnione od niepełnoprawności: świadczenia rodzinne, świadczenia z funduszu alimentacyjnego oraz zasiłki dla opiekunów na podstawie przedłużających prawo do tych świadczeń decyzji administracyjnych wydanych w oparciu o art. 26 ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw (dotyczy to decyzji w których przedłużono prawo do ww. świadczeń odpowiednio do dnia 31 grudnia 2023 r. oraz 31 marca 2024 r.) W praktyce nie jest natomiast zasadna zmiana decyzji przedłużających wydanych w związku z art. 23 pkt 3 ustawy z dnia 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz niektórych innych ustaw gdyż w decyzjach tych już jest odpowiednio do 30 września 2024 r. wydłużone prawo do ww. świadczeń.
2. którym w okresie od 6 sierpnia 2023  r. do 29 września 2023 r., wygasło bądź wygaśnie prawo do ww. świadczeń uzależnionych od niepełnosprawności w wyniku upływu w tym przedziale czasowym okresu ważności orzeczenia o niepełnosprawności lub stopniu niepełnosprawności.

Po ustaleniu ww. osób organ właściwy (lub odpowiednio wojewoda) mają obowiązek z urzędu dokonać odpowiedniej zmiany wydanych wcześniej decyzji w zakresie okresu na który dotychczas ww. świadczenia zostały przyznane  i przedłużyć wydane wcześniej decyzje do dnia 30 września 2024 r. jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego ostatecznego orzeczenia o niepełnosprawności albo o stopniu niepełnosprawności.

Podkreślić, należy, że art. 4 ww. ustawy jest przepisem szczególnym (przepisem szczególnym zarówno w odniesieniu np. do przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych, jak i w odniesieniu do ogólnych przepisów Kpa, które to przepisy Kpa w sprawach o świadczenia rodzinne i tak mają zastosowanie jedynie w sprawach nieuregulowanych) nakładającym na gminne organy właściwe obowiązek zmiany z urzędu decyzji, na mocy których przyznano prawo do ww. świadczeń. Obowiązek ustawowy, o którym mowa w tym przepisie dotyczy odpowiednio wszystkich decyzji na mocy których przyznano uzależnione od niepełnosprawności świadczenia rodzinne, świadczenia z funduszu alimentacyjnego, zasiłki dla opiekunów, czyli zarówno decyzji, których okres realizacji już upłynął, jak i tych które są w trakcie realizacji, gdyż w jego treści, z woli ustawodawcy, nie istnieje żadne ograniczenie czasowe w zakresie decyzji podlegających na jego podstawie odpowiedniej zmianie.

Powyższy przepis jest konsekwencją również przepisu szczególnego, tj. art. 1 ww. ustawy z dnia 19 grudnia 2023 r. o szczególnych rozwiązaniach w celu zachowania ważności niektórych orzeczeń o niepełnosprawności oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności, na mocy którego również jak najbardziej z mocą wsteczną wydłużona została ważność innych decyzji administracyjnych – orzeczeń o niepełnosprawności/stopniu niepełnosprawności, których tzw. okres ważności/okresu ustalenia niepełnosprawności/stopnia niepełnosprawności już minął.

Oznacza to, że część decyzji, właśnie ma podstawie ww. przepisu szczególnego art. 4,  wymaga zmiany polegającej na ustaleniu prawa do ww. świadczeń wstecz i tym samym odpowiedniego wyrównania wypłaty świadczeń  za miesiące poprzednie.

Przykład:

Pan X legitymował  się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, którego termin ważności był określony na  31 października  2023 r. i w związku  z tym orzeczeniem miał przyznany zasiłek pielęgnacyjny również do 31 października 2023 r. Po wejściu w życie ustawy z dnia 19 grudnia 2023 r. o szczególnych rozwiązaniach w celu zachowania ważności niektórych orzeczeń o niepełnosprawności oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności,  organ właściwy ma obowiązek odpowiedniej zmiany z urzędu decyzji ustalającej prawo do zasiłku pielęgnacyjnego Pana X w  zakresie okresu jego przyznania. Zmiana ta będzie polegać na wydłużeniu okresu pobierania zasiłku pielęgnacyjnego od 1 listopada 2023 r. do 30 września 2024 r. jednak nie dłużej niż do dnia wydania nowego ostatecznego orzeczenia o stopniu niepełnosprawności. W tym przykładzie organ właściwy będzie musiał więc  wypłacić wyrównanie zasiłku pielęgnacyjnego przysługującego za miesiące poprzednie (listopad-grudzień 2023 r.). 

Czyli jak najbardziej np. w styczniu 2024 r. organ właściwy ma obowiązek zmienić decyzję przyznającą osobie X zasiłek pielęgnacyjny do 31 grudnia 2023 r. poprzez zmianę tej decyzji polegającą na wydłużeniu prawa do zasiłku pielęgnacyjnego do 30 września 2024 r.

Jak zostało wyżej wskazane, nie istnieje jakikolwiek przepis prawa ograniczający obowiązek zastosowania ww. art. 4 ustawy, który obowiązuje zaledwie od 30 grudnia 2023 r., tylko do decyzji w których nie upłynął okres na który dane świadczenie było w tej decyzji przyznane.

Niedopuszczalne i bezprawne jest zatem w takich przypadkach zaniechanie przez organ właściwy realizacji obowiązku wynikającego z ww. art. 4 ustawy, tj. przedłużenia decyzji z urzędu w opisanej procedurze, jak i zobowiązywanie tych osób do złożenia kolejnego wniosku o określone świadczenie uzależnione od niepełnosprawności.

Uzupełniając ww. procedurę należy także przypomnieć, że świadczeniami uzależnionymi od niepełnosprawności, do których zastosowanie mają ww. zapisy ustawy z dnia 19 grudnia 2023 r. są nie tylko świadczenia bezpośrednio uzależnione od odpowiedniego orzeczenia (np. świadczenie pielęgnacyjne, specjalny zasiłek opiekuńczy, zasiłek pielęgnacyjny, dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka) ale też świadczenia uzależnione pośrednio od odpowiedniego orzeczenia, tj. zasiłek rodzinny i tym samym wszystkie dodatki w przypadku rodziny z dzieckiem niepełnosprawnym, w której dochód na osobę przekracza kryterium podstawowe 674 zł ale nie przekracza kryterium podwyższonego 764 zł lub świadczenia z funduszu alimentacyjnego na osobę uprawnioną w wieku powyżej 18 r. życia, która nie uczy się w szkole/szkole wyższej.

Pobierz tekst ustawy:

Ustawa z dnia 19 grudnia 2023 r. o szczególnych rozwiązaniach w celu zachowania ważności niektórych orzeczeń o niepełnosprawności oraz orzeczeń o stopniu niepełnosprawności (Dz. U. z 2023 poz. 2768)