W 2018 roku spółdzielnie socjalne czekają spore zmiany za sprawą uchwalenia przez parlament nowelizacji ustawy o spółdzielniach socjalnych, ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych, ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz ustawy o działach administracji rządowej.

Niepełnosprawni w spółdzielniach socjalnych

Z myślą o ułatwieniu funkcjonowania spółdzielni socjalnej wprowadzono nowe instrumenty wsparcia z Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych. Chodzi tu o:

- wsparcie dla osób niepełnosprawnych na podjęcie działalności gospodarczej w ramach spółdzielni socjalnej oraz

- wsparcie na utworzenie stanowiska pracy w spółdzielni socjalnej oraz wsparcie na pokrycie kosztów wynagrodzenia dla skierowanych przez PUP do pracy w spółdzielni socjalnej osób niepełnosprawnych będących jednocześnie osobami bezrobotnymi lub poszukującymi pracy.

Praktyki zawodowe w spółdzielni socjalnej dla uczestników WTZ

Nowe przepisy przewidują również możliwość odbycia nieodpłatnych praktyk zawodowych u pracodawcy, w tym spółdzielni socjalnej przez osobę niepełnosprawną realizującą indywidualny program rehabilitacji zawodowej w ramach WTZ. Praktyki mogą być odbywane do 15 godzin tygodniowo przez 3 miesiące, z możliwością ich przedłużenia do 6 miesięcy. W przypadku odbywania praktyki zawodowej przez uczestnika warsztatu koszty uczestnictwa osoby niepełnosprawnej w warsztacie finansowane będzie w dalszym ciągu w pełnej wysokości.

Bezrobotni w spółdzielniach socjalnych

W wyniku nowelizacji dotychczasowych przepisów zostały wprowadzone również nowe instrumenty wsparcia z Funduszu Pracy. Są one adresowane do skierowanych przez PUP do pracy w spółdzielni socjalnej osób bezrobotnych, poszukujących pracy niepozostających w zatrudnieniu oraz niewykonujących innej pracy zarobkowej oraz poszukujących pracy opiekunów osób niepełnosprawnych niepozostających w zatrudnieniu oraz niewykonujących innej pracy zarobkowej. W praktyce chodzi tu o:

- wsparcie w formie możliwości przyznania środków na utworzenie stanowiska pracy w spółdzielni socjalnej oraz

- wsparcie w formie możliwości przyznania środków na finansowanie kosztów wynagrodzenia.

Łatwiejsze zakładanie spółdzielni socjalnych

Uchwalenie nowelizacji pozwoliło na rozszerzenie katalogu osób, które mogą zakładać i przystąpić do spółdzielni socjalnej w charakterze członka lub osoby świadczącej pracę na rzecz spółdzielni socjalnej. Katalog ten obejmuje teraz także:

- poszukujących pracy niepozostających w zatrudnieniu lub niewykonujących innej pracy zarobkowej opiekunów osób niepełnosprawnych, o których mowa w ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy;

- poszukujących pracy niepozostających w zatrudnieniu lub niewykonujących innej pracy zarobkowej (kategoria została dodana na etapie prac sejmowych);

- osoby usamodzielniane opuszczające pieczę zastępczą (kategoria została dodana na etapie prac sejmowych).

W konsekwencji dodania nowych kategorii osób zagrożonych wykluczeniem społecznym, które mogą założyć lub przystąpić do spółdzielni socjalnej, podczas prac sejmowych do katalogu dokumentów dołączanych do wniosku o wpis spółdzielni socjalnej do Krajowego Rejestru Sądowego dodano zaświadczenia z powiatowego urzędu pracy potwierdzającego spełnienie warunków bycia osobą poszukującą pracy niepozostającą w zatrudnieniu lub niewykonującą innej pracy zarobkowej oraz oświadczenia o statusie osoby usamodzielnianej.

Wzmocnienie roli pracowników spółdzielni socjalnych niebędących jej członkami

Bardzo ważna zmiana dotyczy również wzmocnienia roli pracowników spółdzielni socjalnych niebędących jej członkami. Ten cel będzie realizowany m. in. poprzez objęcie tej kategorii pracowników procesem reintegracji społecznej i zawodowej oraz włączeniem w procesy decyzyjne i konsultacyjne w spółdzielni socjalnej. Co ważne, możliwa będzie refundacja składek na ubezpieczenia oraz części kosztów pracodawcy również dla pracowników spółdzielni będących jednocześnie osobami zagrożonymi wykluczeniem społecznym.

Ułatwienia w zakładaniu spółdzielni socjalnej

Ustawa przewiduje warunkowe zmniejszenie liczby założycieli z 5 do 3 osób z obowiązkiem uzupełnienia składu członkowskiego spółdzielni do 5 osób w terminie 12 miesięcy.

Ponadto zmienione zostały limity zatrudnieniowe w przypadku, gdy spółdzielnię socjalną zakładają osoby o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności oraz gdy spółdzielnia prowadzi działalność w zakresie usług społecznych użyteczności publicznej wymienionych w ustawie.

Ustawa określa również formy zatrudnienia członków zarządu spółdzielni socjalnej.

Obowiązki dotyczące pierwszej lustracji

Zgodnie z nowymi przepisami, spółdzielnie socjalne, których powstanie zostało współfinansowane ze środków publicznych, są obowiązane poddać się pierwszej lustracji w terminie 6 miesięcy od dnia zatwierdzenia sprawozdania finansowego.

Uelastycznienie zasad podziału nadwyżki bilansowej

W wyniku nowelizacji zlikwidowano obowiązek przeznaczania nadwyżki bilansowej na fundusz inwestycyjny. Nadwyżka bilansowa przeznaczana będzie przez spółdzielnię socjalną na zwiększenie funduszu zasobowego w wysokości nie mniejszej niż 20% oraz na szczególny cel działalności spółdzielni jakim jest reintegracja społeczna i zawodowa członków i pracowników spółdzielni w wysokości min. 30%. Ponadto przewidziano również przeznaczenie nadwyżki bilansowej na fundusz wzajemnościowy, który  jest tworzony przezspółdzielnię socjalną w przypadku utworzenia lub przystąpienia do konsorcjum spółdzielczego.

Możliwość tworzenia „konsorcjum spółdzielczego”

W myśl znowelizowanych przepisów spółdzielnie socjalne zyskały możliwość tworzenia – w formie umowy – konsorcjum spółdzielczego.Regulacja ta jest istotna z punktu widzenia zwiększenia potencjału ekonomicznego spółdzielni, wspólnego organizowania sieci produkcji, handlu i usług, organizowania wspólnej promocji działań spółdzielczych oraz wspólnego występowania w zamówieniach publicznych. 

Podczas prac parlamentarnych Senat podjął uchwałę wprowadzającą do projektu  poprawkę umożliwiającą przystąpienie do umowy konsorcjum spółdzielczego organizacjom pozarządowym lub tzw. „podmiotom kościelnym” prowadzącym jednostki nastawione na reintegrację społeczną i zawodową osób zagrożonych wykluczeniem społecznym – chodzi tu o warsztaty terapii zajęciowej, zakłady aktywności zawodowej oraz centra i kluby integracji społecznej.

Zwolnienie ze składek na Krajową Radę Spółdzielczą

Kolejna zmiana polega na wprowadzeniu zwolnienia ze składek na Krajową Radę Spółdzielczą dla spółdzielni socjalnych, o ile przynależą do właściwego związku rewizyjnego i ponoszą z tego tytułu analogiczne opłaty członkowskie. Zmiana ta weszła w życie z 1 stycznia br.

6 miesięcy na zmiany w statucie spółdzielni socjalnej

Ustawa zobowiązała spółdzielnie socjalne do dostosowania swoich statutów do wymogów ustawy w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy.

Termin wejścia w życie ustawy

Ustawa wejdzie w życiew dniu31 marca 2018 roku, z wyjątkiem przepisu dotyczącego zwolnienia spółdzielni socjalnej z opłacania składek na Krajową Rade Spółdzielczą, który wszedł w życie z dniem 1 stycznia br.