Ustalaniem prawa do świadczenia wychowawczego od 1 stycznia 2022 r. zajmuje się Zakład Ubezpieczeń Społecznych, który przejął zadania związane z obsługą tego świadczenia, w miejsce dotychczasowych realizatorów programu.

Wcześniej, sprawy dotyczące prawa do świadczenia wychowawczego za okresy sprzed 1 stycznia 2022 r. do ich zakończenia, tj. do 31 maja 2022 r. realizowały dotychczasowe organy (w sprawach świadczenia wychowawczego –  gminy, w sprawach dodatków wychowawczych przysługujących na dzieci w pieczy zastępczej – powiaty, natomiast w sprawach wymagających rozstrzygnięć związanych z koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego – wojewodowie). 

Od 1 czerwca 2022 r. ZUS w całości realizuje świadczenie wychowawcze, tj. przyznaje i wypłaca świadczenie - obecnie na  okres świadczeniowy 2023/2024 trwający od 1 czerwca 2023 r. do 31 maja 2024 r.

Ponadto, od 1 lutego 2024 r. ZUS rozpoczął przyjmowanie wniosków o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego na nowy okres świadczeniowy, który rozpocznie się 1 czerwca 2024 r. i będzie trwał do 31 maja 2025 r.

Świadczenie wychowawcze  z programu "Rodzina 800+" przysługuje na dziecko do ukończenia 18 roku życia:

• matce lub ojcu;
• opiekunowi faktycznemu dziecka (tj. osobie faktycznie opiekującej się dzieckiem, która wystąpiła z wnioskiem do sądu opiekuńczego o przysposobienie dziecka)

- jeżeli dziecko wspólnie zamieszkuje i pozostaje na utrzymaniu matki albo ojca/opiekuna faktycznego;

• opiekunowi prawnemu dziecka;
• dyrektorowi domu pomocy społecznej.

O świadczenie wychowawcze może ubiegać się każda rodzina bez względu na stan cywilny rodziców. Otrzymają je, po spełnieniu warunków ustawowych, zarówno rodziny, w których rodzice są w związku małżeńskim, rodzice pozostający w nieformalnych związkach, jak i osoby samotnie wychowujące dziecko.

• Jak świadczenie będzie wypłacane w przypadku rodziców, którzy są po rozwodzie?

Świadczenie wychowawcze przysługuje temu z rodziców, który z dzieckiem zamieszkuje i na którego utrzymaniu jest dziecko. W przypadku gdy dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obydwojga rodziców rozwiedzionych, żyjących w separacji lub żyjących w rozłączeniu, sprawowaną w porównywalnych i powtarzających się okresach - każdy z rodziców może złożyć wniosek i dostać połowę kwoty przysługującego świadczenia wychowawczego, tj. od 1 stycznia 2024 r. - po 400 zł miesięcznie.

• Świadczenie wychowawcze na dzieci umieszczone w pieczy zastępczej?

Od 2022 r. świadczenie wychowawcze przysługuje również na dzieci umieszczone w pieczy zastępczej w miejsce wypłacanego dotychczas dodatku w wysokości świadczenia wychowawczego na podstawie ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

W związku z tym, o świadczenie wychowawcze na dzieci umieszczone w pieczy zastępczej mogą ubiegać się również:

• rodziny zastępcze;
• osoby prowadzące rodzinny dom dziecka;
• dyrektorzy placówek opiekuńczo-wychowawczych;
• dyrektorzy regionalnych placówek opiekuńczo-terapeutycznych;
• dyrektorzy interwencyjnych ośrodków preadopcyjnych.

Ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego oraz jego wypłata następuje na wniosek.

Aby uzyskać prawo do świadczenia wychowawczego na dziecko, wniosek należy złożyć do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych wyłącznie drogą elektroniczną za pośrednictwem jednego z  poniższych kanałów wnioskowania przez:

• Platformę PUE ZUS lub aplikację mobilną mZUS;
• portal informacyjno-usługowy Emp@tia na stronie empatia.mpips.gov.pl ;
• bankowość elektroniczną.

Możliwość złożenia wniosku za pośrednictwem wszystkich 4 kanałów wnioskowania dotyczy rodziców ubiegających się o świadczenie wychowawcze, którzy posiadają numer PESEL.  Rodzice składają wnioski na dedykowanym dla nich formularzu SW-R.

Jeżeli wniosek  zostanie złożony przez bankowość elektroniczną  albo portal Emp@tia, a wnioskodawca nie ma profilu na PUE ZUS, Zakład Ubezpieczeń Społecznych założy taki profil na podstawie danych z wniosku. Na PUE ZUS będzie można znaleźć wszystkie informacje na temat złożonego wniosku i jego obsługi.

Opiekun faktyczny (czyli osoba faktycznie opiekująca się dzieckiem, która wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o jego przysposobienie) oraz opiekun prawny  wniosek mogą złożyć przez Platformę Usług Elektronicznych PUE ZUS lub aplikację mobilną mZUS (na formularzu SW-O).

Wymóg elektronicznego składania wniosków dotyczy również osób ubiegających się o przyznanie świadczenia wychowawczego na dzieci w pieczy zastępczej. Osoby sprawujące pieczę zastępczą, wnioski o świadczenie wychowawcze mogą złożyć przez portal PUE ZUS lub aplikację mZUS (rodziny zastępcze i osoby prowadzące rodzinne domy dziecka na formularzu SW-O), zaś dyrektorzy placówek tylko przez portal PUE ZUS (na formularzu SW-D).

Postepowanie w sprawie świadczenia wychowawczego prowadzone jest przez ZUS w formie elektronicznej.

Przyznanie świadczenia wychowawczego przez ZUS nie wymaga wydania decyzji administracyjnej. Osoby ubiegające się o świadczenie otrzymają informację o jego przyznaniu , która będzie znajdować się  w skrzynce odbiorczej na profilu na PUE ZUS – także w sytuacji, gdy wniosek zostanie złożony przez bankowość elektroniczną lub portal Empatia.

Decyzje administracyjne będą wydawane jedynie w przypadku odmowy przyznania świadczenia oraz uchylenia lub zmiany prawa do świadczenia, a także w sprawach nienależnie pobranych świadczeń. Decyzję taką wnioskodawca otrzyma elektronicznie na PUE ZUS. Od decyzji ZUS przysługuje odwołanie do Prezesa ZUS, a następnie skarga do sądu administracyjnego.

Wypłata przyznanego świadczenia wychowawczego odbywa się wyłącznie w formie bezgotówkowej, na wskazane przez wnioskodawcę konto bankowe.

Prawo do świadczenia wychowawczego co do zasady jest ustalane na roczny okres świadczeniowy trwający od 1 czerwca do 31 maja następnego roku kalendarzowego.

Rodzice/opiekunowie, którzy nie pobierają świadczenia wychowawczego z programu „Rodzina 800+” w każdej chwili mogą przystąpić do programu składając wniosek.

W przypadku złożenia wniosku w trakcie trwania okresu świadczeniowego , świadczenie wychowawcze jest przyznawane, co do zasady (z zastrzeżeniem przewidzianych w ustawie wyjątków) od miesiąca złożenia wniosku do końca okresu świadczeniowego.

• Ustalanie prawa do świadczenia wychowawczego na nowonarodzone dziecko

Odstępstwo od powyższej zasady przyznania prawa do świadczenia wychowawczego od miesiąca złożenia wniosku może dotyczyć np. sytuacji związanej z ustalaniem prawa do świadczenia wychowawczego w przypadku urodzenia dziecka.

W takim przypadku, jeżeli rodzic nowonarodzonego dziecka złoży w ciągu 3 miesięcy, licząc od dnia urodzenia dziecka, wniosek o ustalenie prawa do świadczenia wychowawczego, prawo do wnioskowanego świadczenia otrzyma z wyrównaniem od dnia narodzin dziecka.

Uwaga!

W przypadku dzieci urodzonych do dnia 31 maja 2024 r., rodzice powinni pamiętać aby złożyć dwa wnioski o świadczenie wychowawcze - zarówno na okres świadczeniowy 2023/2024 , który zakończy się 31 maja 2024 r. oraz na kolejny nowy okres 2024/2025, który rozpocznie się 1 czerwca 2024 r.

Świadczenie wychowawcze wypłacane jest w okresach miesięcznych.

Okres świadczeniowy w ramach programu "Rodzina 800+" trwa od 1 czerwca do 31 maja następnego roku kalendarzowego.

Aby uzyskać prawo do świadczenia wychowawczego na nowy okres świadczeniowy od momentu jego rozpoczęcia, czyli od 1 czerwca, wnioski należy złożyć w terminie od 1 lutego do 30 czerwca - drogą elektroniczną czyli przez Internet za pośrednictwem portalu PUE ZUS, przez bankowość elektroniczną lub przez portal Emp@tia.

Jeśli osoba złoży wniosek o świadczenie wychowawcze na nowy okres w terminie do 30 kwietnia danego roku, przyznanie świadczenia wychowawczego oraz wypłata przyznanego świadczenia za miesiąc czerwiec nastąpi najpóźniej do 30 czerwca tego roku. W przypadku wniosków złożonych w kolejnych miesiącach, ustalenie prawa oraz wypłata przyznanego świadczenia nastąpi w maksymalnym terminie do 3 miesięcy.

Jeśli osoba złoży prawidłowo wypełniony wniosek z wymaganymi dokumentami na nowy okres świadczeniowy  :

• od 1 lutego do 30 kwietnia – ZUS rozpatrzy wniosek i wypłaci świadczenie - do 30 czerwca,
• od 1 do 31 maja – ZUS rozpatrzy wniosek i wypłaci świadczenie z wyrównaniem za czerwiec - do 31 lipca,
• od 1 do 30 czerwca -  ZUS rozpatrzy wniosek i wypłaci świadczenie z wyrównaniem za czerwiec - do 31 sierpnia,
• od 1 do 31 lipca  – ZUS rozpatrzy wniosek i wypłaci świadczenie z wyrównaniem jedynie od lipca - do 30 września,
• od 1 do 31 sierpnia – ZUS rozpatrzy wniosek i wypłaci świadczenie , z wyrównaniem jedynie od sierpnia  - do 31 października.

Ważne!

• Aby zachować ciągłość wypłaty świadczenia wychowawczego  i otrzymać świadczenie na nowy okres świadczeniowy w miesiącu czerwcu danego roku, wniosek należy złożyć w terminie do 30 kwietnia tego roku;  
• Złożenie wniosku na nowy okres świadczeniowy w miesiącach od maja do końca czerwca będzie gwarantowało, że świadczenie wychowawcze zostanie wypłacone z wyrównaniem od 1 czerwca.
•  Jeśli natomiast osoba ubiegająca się o świadczenie złoży wniosek na nowy okres po 30 czerwca, świadczenie wychowawcze będzie przysługiwało od miesiąca złożenia wniosku.

Powyższe terminy rozpatrywania wniosków i wypłaty świadczenia wychowawczego są terminami maksymalnymi . ZUS uwzględniając liczbę wniosków oraz możliwości organizacyjne może rozpatrywać wnioski i wypłacać świadczenia w terminach krótszych niż we wskazanych wyżej maksymalnych terminach ustawowych.

W przypadku zmiany informacji przekazanych we wniosku o świadczenie wychowawcze lub w dołączonych do niego załącznikach osoba otrzymująca świadczenie jest obowiązana do powiadomienia o tym ZUS na swoim profilu informacyjnym w terminie 7 dni od dnia wystąpienia tych zmian. Niepoinformowanie ZUS, o zmianach mających wpływ na prawo do tego świadczenia może skutkować koniecznością zwrotu nienależnie pobranych świadczeń.