Zgodnie z treścią Programu Fundusze Europejskie na Pomoc Żywnościową 2021-2027 (FEPŻ), organizacje partnerskie regionalne – OPR, wybierają OPL spośród organizacji niedziałających w celu osiągnięcia zysku, których jednym z zadań statutowych jest wspieranie osób najbardziej potrzebujących, będących w trudnej sytuacji życiowej lub materialnej. OPL muszą posiadać zdolności administracyjne do realizacji dystrybucji żywności oraz prowadzenia działań towarzyszących na rzecz włączenia społecznego odbiorców pomocy żywnościowej.

Funkcję OPL mogą pełnić m.in. stowarzyszenia, fundacje, kościelne osoby prawne lub kościelne jednostki organizacyjne, samorządowe jednostki organizacyjne, ochotnicze straże pożarne, koła gospodyń wiejskich.

Artykuły spożywcze nie mogą być przekazywane instytucjom, które otrzymują dofinansowanie z innych źródeł obejmujące wyżywienie lub pobierają opłaty za wyżywienie; przy czym dopuszcza się przekazywanie artykułów spożywczych tym instytucjom, jeśli są: placówkami o charakterze dziennym świadczącymi pomoc dzieciom, placówkami dla osób bezdomnych, jadłodajniami, z tym że osoby objęte pomocą żywnościową nie mogą wnosić opłat za posiłki otrzymywane w tych instytucjach.

Tak, ale wyłącznie w przypadku, gdy na terenie gminy nie występuje żadna organizacja pozarządowa, która spełnia minimalne wymogi dla OPL, określone w Wytycznych Instytucji Zarządzającej  i która mogłaby podjąć się wydawania żywności bezpośrednio do odbiorców końcowych.

Podstawową rolą OPS zgodnie z treścią Programu jest kwalifikowanie osób najbardziej potrzebujących, tj. potwierdzenie, że osoby te spełniają kryteria uprawniające do otrzymania pomocy żywnościowej w ramach FEPŻ.

Zaangażowanie OPS w rolę OPL jest dopuszczalne o ile nie istnieje inny sposób zapewnienia, że wszyscy zakwalifikowani do Programu mieszkańcy gminy będą otrzymywać pomoc żywnościową. Organizacja partnerska regionalna (OPR) powinna przeprowadzić rozeznanie wśród organizacji pozarządowych lub innych podmiotów (patrz: odpowiedź na pytanie nr 1) działających na terenie gminy lub ewentualnie na terenie gminy sąsiedniej w poszukiwaniu potencjalnych partnerów do realizacji dystrybucji żywności.

Jeśli OPS podejmuje się pełnienia roli OPL, to tym samym zobowiązuje się do przestrzegania Wytycznych IZ, w tym m.in.  do zawarcia umowy, bądź porozumienia,  z właściwą organizacją partnerską regionalną – OPR (pkt. B.II.4 Wytycznych) oraz spełniania minimalnych standardów określonych dla OPL (pkt. B.II.9 Wytycznych).

Zgodnie z treścią Programu FEPŻ oraz Wytycznych IZ, OPR i OPL zawierając umowę, określają Zakres wzajemnych zobowiązań w związku  z realizacją projektu w ramach Podprogramu 2023  (wzór stanowi załącznik nr 1 do Wytycznych IZ). Strony uzgadniają, która z nich będzie ponosić następujące rodzaje kosztów w związku z dystrybucją żywności:

- koszty transportu

- koszty magazynowania,

- koszty administracyjne.

OPR zobowiązuje się do przekazania OPL części środków ryczałtowych o wartości odpowiednio:

- 0,5% wartości żywności przekazanej OPL – w przypadku ponoszenia 1 z 3 rodzajów kosztów;

- 1%  wartości żywności przekazanej OPL – w przypadku ponoszenia 2 z 3 rodzajów kosztów;

- 1,5% wartości żywności przekazanej OPL – w przypadku ponoszenia 3 z 3 rodzajów kosztów.

Wprowadzenie mechanizmu przekazywania części środków ryczałtowych do OPL miało na celu wsparcie potencjału organizacji pozarządowych uczestniczących w procesie dystrybucji i rozwój sieci organizacji partnerskich w gminach, co w konsekwencji ma zmniejszać udział OPS-ów pełniących funkcję OPL .

Z uwagi na sposób finansowania, środki nie mogą być przekazywane państwowym ani samorządowym jednostkom budżetowym, w tym ośrodkom pomocy społecznej, co jednak nie wyklucza możliwości ich udziału w Programie w roli OPL.

W przypadku środków ryczałtowych z tytułu kosztów transportu, administracji i magazynowania, których wartość jest ściśle określona i stanowi 7% wartości żywności dostarczonej do magazynów organizacji partnerskiej, obowiązki dotyczące przekazywania części środków z OPR do OPL zostały wyraźnie określone w Wytycznych IZ – w zależności od rodzaju kosztów ponoszonych przez OPL – od 0,5% do 1,5%.

Natomiast w przypadku dystrybucji żywności z darowizn OPR jest zobowiązana do przekazania części dofinansowania do OPL, ale wysokość środków podlegających przekazaniu nie została w Wytycznych sprecyzowana. Zapis ten jest celowy ze względu na specyfikę finansowania Operacji IIa w oparciu o stawkę jednostkową. Dofinansowanie jest wypłacane po zakończeniu realizacji operacji, a jego ostateczna wysokość jest uzależniona od wartości wskaźnika „ilość żywności z darowizn wydanej odbiorcom końcowym” wyrażonego w kg. Wartość dofinansowania jest iloczynem wartości osiągniętego wskaźnika oraz stawki jednostkowej 0,59 zł za 1 kg żywności z darowizn.

Mając na względzie, że dofinansowanie dystrybucji żywności z darowizn odbywa się na innych zasadach niż dofinansowanie dystrybucji żywności zakupionej ze środków Programu, a wartość operacji jest nieporównywalnie mniejsza – OPR i OPL mogą wspólnie ustalić wysokość środków podlegających przekazaniu do OPL, jednakże wartość tych środków nie może być mniejsza niż 0,5% wartości dofinansowania wynikającego z ilości żywności z darowizn, jaką dana OPL wydała odbiorcom końcowym – zważywszy, że łączna wartość dofinansowania to 0,59 zł x ilość żywności w kg.

Jeśli strony tak ustalą, OPR może przekazać do OPL dowolną część dofinansowania w ramach Operacji IIa, nie mniejszą  jednakże niż 0,5%.

Ustawą z dnia z dnia 31 lipca 2019 r. o świadczeniu uzupełniającym dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (Dz. U. z 2024r. poz. 256) dokonano zmiany art. 8 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej. Poprzez dodanie ust. 4a, w brzmieniu obowiązującym od dnia 1 października 2019 r., przewidziano, że w przypadku dochodu ustalonego zgodnie z art. 8 ust. 3 i 4 ustawy o pomocy społecznej, na potrzeby ustalenia prawa do świadczenia pieniężnego oraz opłaty wnoszonej za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej, w dochodzie osoby lub rodziny nie uwzględnia się świadczenia uzupełniającego dla osób niezdolnych o samodzielnej egzystencji.

Jak wynika z powyższego, przedmiotowe wyłączenie ma zastosowanie w przypadku beneficjentów pomocy społecznej korzystających jedynie ze świadczeń pieniężnych lub osób ubiegających się o te świadczenia, a także osób zobowiązanych do wnoszenia opłaty za pobyt mieszkańca w domu pomocy społecznej, tj. małżonka oraz zstępnych mieszkańca domu. Przepis nie dotyczy jednakże osób ubiegających się o świadczenia niepieniężne lub korzystających z tych świadczeń.

Zatem na potrzeby ustalenia uprawnień do pomocy żywnościowej w ramach Programu FEPŻ, dodatek wyrównawczy dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji należy uwzględnić w dochodzie osób kierowanych do udziału w Programie.

Przy czym należy zaznaczyć, że przy ustalaniu dochodu należy brać pod uwagę termin rzeczywistej wypłaty świadczenia uzupełniającego, nie zaś moment stwierdzenia uprawnienia do niego. Zatem jeśli oświadczenie o dochodzie jest składane przed faktyczną wypłatą świadczenia, nie należy uwzględnić tego świadczenia przy ustalaniu dochodu uprawniającego do FEPŻ. 

Ośrodek Pomocy Społecznej kwalifikuje osoby do udziału w Programie wydając skierowanie potwierdzające spełnianie przez tę osobę wymaganych kryteriów, tj. kryterium dochodowego nieprzekraczającego 265% kryterium uprawniającego do świadczeń z pomocy społecznej oraz co najmniej jednej z przesłanek określonych w art. 7 ustawy o pomocy społecznej.

Zakwalifikowanie do FEPŻ nie wymaga ani przeprowadzenia rodzinnego wywiadu środowiskowego ani weryfikacji dokumentów potwierdzających wysokość dochodu - osoba zainteresowana sama składa oświadczenie o wysokości dochodu. Pomoc żywnościowa  w ramach FEPŻ nie jest świadczeniem w rozumienu ustawy, a zatem nie jest przyznawana w formie decyzji administracyjnej.

Niezależnie od powyższego, w przypadku uzasadnionych wątpliwości, co do sytuacji danej osoby ubiegającej się o pomoc, OPS może zwrócić się o okazanie dodatkowych dokumentów.