Ustawa jest realizacją rekomendacji zawartych w „Przeglądzie systemu wsparcia rodzin”, przygotowanym przez Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej Elżbietę Rafalską i zatwierdzonym na początku kwietnia przez rząd. Wprowadza zmiany w przepisach, dotyczących programu „Rodzina 500+”, świadczeń rodzinnych, pomocy osobom uprawnionym do alimentów, opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 oraz Karty Dużej Rodziny. Celem tych zmian jest zachęcenie polskich rodzin do posiadania większej liczby dzieci, likwidacja barier w posiadaniu dzieci oraz wdrożenie znaczących ułatwień w ich wychowywaniu.

Nowości w świadczeniach

Główne zasady programu „Rodzina 500+” pozostaną bez zmian. W dalszym ciągu będzie to nieopodatkowane świadczenie w wysokości 500 zł, wypłacane do 18. roku życia dziecka. Nie zmieni się również kryterium dochodowe obowiązujące jedynie na pierwsze dziecko (800 lub 1200 złotych).  Pojawią się natomiast ułatwienia w zakresie ubiegania się o świadczenie wychowawcze z programu „Rodzina 500+”. Będą one polegały na ujednoliceniu terminów składania wniosków o świadczenia wychowawcze oraz świadczenia rodzinne i świadczenia z funduszu alimentacyjnego. Wnioski o przyznanie wspomnianych świadczeń w tym roku będą przyjmowane od 1 sierpnia. Dotyczy to wniosków składanych osobiście lub listownie, jak i tych, które zostaną przesłane drogą elektroniczną za pomocą przyjaznych użytkownikowi narzędzi udostępnionych na ministerialnym portalu „Empatia”, a także poprzez systemy bankowe, PUE ZUS. Co więcej, począwszy od 2018 roku zainteresowani będą mogli składać wnioski drogą elektroniczną już w lipcu.

Zmiany w programie „Rodzina 500+” będą dotyczyć również likwidacji nielicznych, aczkolwiek niepożądanych zjawisk. Polegały one m.in. na dopasowywaniu przez rodziców dochodu do kryterium dochodowego uprawniającego do świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko, deklarowaniu niezgodnie ze stanem faktycznym samotnego wychowywania dziecka oraz pobieraniu świadczenia wychowawczego przez osoby niezamieszkujące w Polsce.

Szybciej i sprawniej

Na tym jednak nie koniec. Sejm zaakceptował zatwierdzoną przez rząd propozycję resortu rodziny, aby sprawy z zakresu unijnej koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, które do tej pory pozostawały w gestii marszałków województw, przekazać wojewodom. Powód? Samorządy województw  nie radzą sobie z realizacją tego zadania, w konsekwencji czego dochodzi do znacznych opóźnień w zakresie wydawania decyzji administracyjnych i wypłaty świadczeń. Przekazanie wojewodom rozpatrywania spraw dotyczących unijnej koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego jest tym bardziej uzasadnione, że jest to zadanie z zakresu administracji rządowej, które zostało jedynie zlecone samorządom województwa. Po wejściu w życie zmiany minister rodziny zyska znacznie większy wpływ na egzekwowanie efektywnej realizacji omawianego zadania.

Powstaną nowe żłobki

Poprawie sytuacji rodzin służyć będą również te zmiany, które stworzą warunki do powstania nowych żłobków oraz miejsc w istniejących już placówkach. Potrzeby w tym zakresie są ogromne, boodsetek objętych opieką dzieci w wieku od ukończenia 20 tygodnia życia do  3 roku życiawynosi zaledwie ok. 11,2%. Co więcej, w ponad 70% gmin w Polsce brakuje jakichkolwiek instytucji opieki. Niedostatki w zakresie liczby żłobków i miejsc opieki w tych placówkach powodują, że wiele rodziców nie jest w stanie pogodzić życia rodzinnego z życiem zawodowym.

Biorąc pod uwagę, że „Strategia na rzecz odpowiedzialnego rozwoju” zakłada zapewnienie do 2030 roku miejsc opieki dla 33% dzieci w wieku do 3. roku życia, niezbędne jest utworzenie jeszcze ok. 110 tys. takich miejsc. Rząd wie, jak sprawić, by żłobki były bardziej dostępne przy jednoczesnym zmniejszeniu opłat za pobyt dzieci w placówkach. Bardzo często opłaty te stanowiły dla rodzin przeszkodę trudną lub wręcz niemożliwą do pokonania.

Aby zaradzić tym problemom, rząd przeznaczy aż 500 mln złotych rocznie na miejsca opieki dla najmłodszych, czyli o 350 mln zł więcej niż obecnie. Środki te będą pochodzić w równej wysokości z Funduszu Pracy i z rezerwy celowej budżetu państwa. Wykorzystanie całej puli środków pozwoli nie tylko powrócić rodzicom na rynek pracy, ale także na zwiększenie liczby zatrudnionych dzięki nowym miejscom pracy w powstałych placówkach.Ale to nie wszystko. Uruchomione środki będą przekazywane na powstanie nowych miejsc opieki nad dziećmi, a także pozwolą na obniżenie opłat ponoszonych przez rodziców. Dzięki temu wydatki rodziców będą istotnie niższe.

Ułatwienia w zakładaniu żłobków

Przyjęta przez Sejm nowelizacja zakłada wprowadzenie szeregu ułatwień w zakładaniu i prowadzeniu żłobków, a w konsekwencji zwiększenie pewności inwestycyjnej w tym zakresie przy zachowaniu wysokich standardów opieki nad dziećmi.

Co ważne, dzięki zmianom zwiększy się bezpieczeństwo dzieci w żłobkach. Nowelizacja wprowadza wymóg odbycia przez opiekunów co dwa lata szkolenia z pierwszej pomocy. Ponadto, kandydaci na opiekunów, dyrektorów żłobka, a także kierujących pracą klubu dziecięcego czy pielęgniarki będą sprawdzeni pod kątem tego, czy nie figurują w bazie danych rejestru publicznego sprawców przestępstw na tle seksualnym.

W wyniku nowelizacji rodzice zyskali prawo do udziału w podejmowaniu decyzji związanych z prowadzeniem żłobka lub klubu dziecięcego, a także do dokonywania kontroli warunków pobytu maluchów w tych placówkach. W praktyce z nowych możliwości skorzysta rada rodziców, pełniąca rolę konsultacyjną. Każda taka rada będzie uprawniona do wizytowania pomieszczeń żłobka czy wglądu do dokumentów dotyczących wyżywienia dzieci. W nowych przepisach jakości wyżywienia poświęcono zresztą sporo uwagi. Zawarto w nich przepisy odsyłające do norm żywienia, opracowanych przez Instytut Żywności i Żywienia. To zupełnie nowa jakość, bo obecnie ustawa nie reguluje kwestii żywienia, wskazując tylko obowiązek zapewnienia wyżywienia w żłobkach oraz higienicznych oraz możliwości higienicznego spożywania posiłków.

Jeszcze lepsza Karta Dużej Rodziny

Nowelizacją została objęta również ustawa o Karcie Dużej Rodziny, przyznającej rodzinom wielodzietnym szereg uprawnień, w tym ulg i zniżek. W efekcie Karta Dużej Rodziny stanie się bardziej atrakcyjna. Będzie dostosowana do najnowszych rozwiązań technologii cyfrowej. W praktyce oznacza to wprowadzenie dokumentu Karty Dużej Rodziny w formie aplikacji na smartfonie. Dzięki specjalnej aplikacji korzystanie z Karty będzie możliwe od razu po jej przyznaniu przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, bez konieczności oczekiwania na wydruk plastikowego nośnika. Plastikowa karta pozostanie jednak w obiegu. Posiadacze Karty będą mogli korzystać z obu form alternatywnie. Na tym jednak nie koniec. Nowelizacja przyznaje uprawnienia do Karty Dużej Rodziny również tym rodzicom, którzy kiedykolwiek posiadali na utrzymaniu co najmniej trójkę dzieci.

Teraz ustawą zajmie się Senat RP.