Ubóstwo najniższe od lat

W 2019 roku zasięg ubóstwa skrajnego w Polsce spadł do poziomu 4,2%, czyli najniższego po 2007 roku. Co warte podkreślenia, spadek ten dotyczył praktycznie wszystkich grup społeczno-ekonomicznych. Szczególnie w przypadku dzieci, ostatnie lata przyniosły znaczną poprawę, która po części wynika z wprowadzenia programu Rodzina 500+. W 2019 roku zasięg ubóstwa skrajnego wśród dzieci do 17 roku życia wyniósł 4,5%, podczas gdy jeszcze przed 2016 rokiem wskaźnik ten kształtował się na poziomie około 9-10%.

Także na tle innych krajów, Polska prezentuje się coraz lepiej. W Polsce wskaźnik zagrożenia ubóstwem lub wykluczeniem społecznym (AROPE) od wielu lat regularnie się obniża i od 2015 r. pozostaje na niższym poziomie niż wynosi średnia w UE. Wskaźnik AROPE w Polsce w 2019 roku wyniósł 18,2%. W porównaniu z 2014 rokiem obniżył się o 6,5 pkt. proc. i był to jeden z największych spadków spośród wszystkich krajów UE.

Tak pozytywne wyniki z ostatnich latach nie oznaczają, że w Polsce ubóstwo jest zjawiskiem marginalnym. Niektóre rodziny nadal potrzebują wsparcia, choćby w ramach programów żywnościowych. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej nadzoruje dwa programy żywnościowe, dzięki którym osoby najbardziej potrzebujące otrzymują ciepły posiłek lub paczki żywnościowe.

Posiłek nie tylko w szkole

W 2019 roku wszedł w życie nowy program „Posiłek w szkole i w domu na lata 2019-2023”. Program zapewnia pomoc nie tylko dzieciom z rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej, ale także osobom samotnym i niepełnosprawnym o niskich dochodach. W ramach programu seniorzy, którzy ze względu na podeszły wiek czy niepełnosprawność nie są w stanie sami przygotować sobie posiłku i rzadko opuszczają dom, otrzymują gorący posiłek z dostawą do domu.

Drugim, istotnym obszarem programu jest także zapewnianie dzieciom i młodzieży w wieku szkolnym gorącego posiłku w stołówce szkolnej. Program swoim zasięgiem obejmuje wszystkie województwa. Finansowany  jest  ze  środków  budżetu  państwa oraz  środków własnych jednostek samorządu terytorialnego.

Ponad pół miliarda złoty rocznie dla najbardziej potrzebujących

Ogólna kwota środków w całym okresie realizacji programu „Posiłek w szkole i w domu” wynosi 2,75 mld zł, z roczną pulą 550 mln zł. Pieniądze przeznaczane są na gorące posiłki, pieniężne świadczenia celowe na zakup posiłku lub żywności albo świadczenia rzeczowe w postaci produktów żywnościowych. Celem programu jest również zapewnienie wsparcia finansowego organom prowadzącym publiczne szkoły podstawowe w organizacji stołówek oraz miejsc spożywania posiłków w szkołach.

- Już w pierwszym roku działania programu „Posiłek w szkole i w domu” wsparciem objęliśmy ok. 1 mln osób, wśród których połowę stanowiły dzieci. Szczególnie dzisiaj, w okresie pandemii tak ważne jest dotarcie z pomocą do najbardziej potrzebujących rodzin, a także seniorów, którzy często pozostają sami w domu  – mówi Marlena Maląg, minister rodziny, pracy i polityki społecznej.

Coraz więcej gmin w programie, coraz bogatsze paczki

Resort rodziny realizuje także Program Operacyjny Pomoc Żywnościowa 2014-2020 (POPŻ), który jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Pomocy Najbardziej Potrzebującym.

Co roku, w ramach tzw. podprogramów, pomoc żywnościowa w formie paczek lub posiłków trafia do rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej np. dotkniętych ubóstwem, bezdomnością, długotrwałą lub ciężką chorobą. Mogą także skorzystać z bezpłatnych szkoleń lub warsztatów dotyczących m.in. przygotowywania posiłków, dietetyki oraz zdrowego odżywiania, sprawnego zarządzania budżetem domowym, zapobiegania marnowaniu żywności. 

Dzięki wsparciu czterech ogólnopolskich organizacji partnerskich (Federacji Polskich Banków Żywności, Caritas Polska, Polskiego Komitetu Pomocy Społecznej i Polskiego Czerwonego Krzyża) i coraz prężniejszej grupy organizacji lokalnych (obecnie ok. 2,6 tys. podmiotów) produkty trafiają do osób potrzebujących w całym kraju.

- W ciągu ostatnich sześciu lat Program Operacyjny Pomoc Żywnościowa urósł w siłę pod każdym względem. Dziś dociera już do 93 % gmin w całym kraju, na początku było ich ok. 70%. Coraz więcej osób także korzysta ze wsparcia. W ciągu 6 lat grupa beneficjentów wzrosła z ok. 1 mln do 1,4 mln osób – mówi minister Marlena Maląg.

Z roku na rok przeznacza się coraz większe środki finansowe na zakup żywności w ramach programu, ponieważ nie tylko coraz więcej gmin do niego przystępuje, ale na przestrzeni lat wartość paczki wzrosła. Także zestaw produktów jest coraz bardziej urozmaicony z zachowaniem odpowiednich proporcji wg piramidy żywieniowej. Na starcie programu w paczce było  5 produktów. Dzisiaj jest ich 20 z 7 grup towarowych.

W zakończonym we wrześniu podprogramie 2019 wartość środków finansowych wyniosła 364,1 mln zł. 

Szczególne znaczenie programu w okresie pandemii

W związku z okresem pandemii podprogram 2019 był realizowany w niezwykle trudnych warunkach. Pomimo tymczasowego wyłączenia niektórych punktów dystrybucji, organizacje podejmowały współpracę z różnymi służbami lokalnymi, które wspierały proces dystrybucji żywności bezpośrednio do miejsc zamieszkania odbiorców, w tym m.in. z żołnierzami WOT, strażą pożarną, strażą miejską i policją. W dostarczanie żywności zaangażowali się także licznie wolontariusze, harcerze, a nawet członkowie lokalnych społeczności w ramach samopomocy sąsiedzkiej.

Aby ułatwić ośrodkom pomocy społecznej proces kwalifikowania uprawnionych do pomocy, Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej wprowadziło możliwość kwalifikowania zdalnego na podstawie rozmowy telefonicznej. Ponadto wprowadzono możliwość realizacji działań towarzyszących (np. szkolenia i warsztaty) w sposób zdalny, co umożliwiło wzięcie w nich udziału bez konieczności wychodzenia z domu.

W celu zapewnienia bezpiecznej kontynuacji dystrybucji żywności ze środków programu zakupione zostały środki ochrony osobistej dla pracowników organizacji partnerskich.