Obowiązujące od 1 stycznia 2024 r. nowe zasady w przyznawaniu świadczenia pielęgnacyjnego związane z możliwością wykonywania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, dotyczą wyłącznie opiekunów sprawujących opiekę nad niepełnosprawnymi osobami w wieku do ukończenia przez nie 18 roku życia. Od 1 stycznia 2024 r., opiekunowie takich osób mogą pobierać świadczenie pielęgnacyjne, łącząc je z pracą zarobkową lub innymi dochodami, bez żadnych ograniczeń, a co za tym idzie bez wymogu rezygnacji z dotychczasowego zatrudnienia.

Nowe zasady przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego, związane z możliwością wykonywania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej oraz kryterium wieku osoby niepełnosprawnej, obowiązują od 1 stycznia 2024 r. i dotyczą wszystkich osób ubiegających się - składających wnioski na nowych zasadach, od tej daty.

Tak więc opiekun sprawujący opiekę nad niepełnosprawnym dzieckiem w wieku do 18 roku życia, chcąc pobierać świadczenie pielęgnacyjne z możliwością zarabiania, będzie musiał zrezygnować z dotychczasowego świadczenia pielęgnacyjnego przyznanego przed 1 stycznia 2024 r. i złożyć wniosek od 1 stycznia 2024 r. o nowe świadczenie pielęgnacyjne na nowych zasadach, tj. z możliwością wykonywania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, do ukończenia przez dziecko 18 roku życia.

Tak, od 1 stycznia 2024 r., w konsekwencji uchylenia warunku rezygnacji/niepodejmowania zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej, uchylony został również przepis uzależniający przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego rolnikom, małżonkom rolników lub domownikom od warunku zaprzestania prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym.

Oznacza to, że po 31 grudnia 2023 r., rolnik sprawujący opiekę nad niepełnosprawnym dzieckiem w wieku do ukończenia 18 roku życia będzie mógł pobierać świadczenie pielęgnacyjne i prowadzić gospodarstwo rolne, bez wymogu zaprzestania jego prowadzenia.

Zgodnie z obowiązującymi od 1 stycznia 2024 r. nowymi warunkami przyznawania świadczenia pielęgnacyjnego, w przypadku gdy rodzic lub inny uprawniony opiekun sprawuje opiekę nad więcej niż jedną osobą niepełnosprawną w wieku do ukończenia 18 r. życia, będzie mógł otrzymywać jedno świadczenie pielęgnacyjne - jednak jego wysokość będzie podwyższona po 100 % na drugą i na każdą kolejną osobę niepełnosprawną, nad którą sprawuje opiekę.  

W związku z powyższym, w opisanym przypadku rodzic będzie mógł otrzymywać świadczenie pielęgnacyjne w wysokości 8964 zł miesięcznie z tytułu opieki nad trojgiem niepełnosprawnych dzieci, tj. 2988 zł podwyższone 2 razy po 100% (2988 zł  + 2988 zł +2988 zł).

W przypadku, gdy dorosła osoba niepełnosprawna nie skorzysta z prawa do własnego świadczenia wspierającego, w tym nie spełni warunków do jego otrzymania , to jej opiekun otrzymujący dotychczas świadczenie pielęgnacyjne, które nabył przed 1 stycznia 2024 r., zachowa prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, tj. będzie mógł je dalej pobierać, do końca okresu, na który świadczenie zostało mu przyznane, na zasadach obowiązujących do 31 grudnia 2023 r. przewidzianych w ustawie o świadczeniach rodzinnych, tj. w szczególności bez możliwości łączenia świadczenia pielęgnacyjnego z pracą zarobkową lub innymi świadczeniami otrzymywanymi  przez opiekuna np. emerytalno-rentowymi.

W przypadku, gdy syn, nad którym sprawowana jest opieka, uzyska nowe orzeczenie o znacznym stopniu niepełnosprawności, rodzic zachowa prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, zgodnie z zasadą praw nabytych i będzie mógł kontynuować jego pobieranie na dotychczasowych, tj. obowiązujących do 31 grudnia 2023 r., warunkach, przez okres ważności nowego orzeczenia wydanego osobie niepełnosprawnej. Warunkiem zachowania w takim przypadku prawa do świadczenia pielęgnacyjnego będzie złożenie wniosku o nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności w terminie 3 miesięcy, licząc od następnego dnia, w którym upłynął termin ważności poprzedniego orzeczenia, a następnie złożenie wniosku o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego w terminie 3 miesięcy od dnia wydania nowego orzeczenia.

Zatem aby móc kontynuować pobieranie świadczenia pielęgnacyjnego na starych zasadach po tym jak upłynie ważność dotychczasowego orzeczenia należy spełnić łącznie 2 warunki:

- złożyć wniosek o wydanie nowego orzeczenia w terminie 3 miesięcy od dnia kiedy upłynął termin ważności starego orzeczenia

a następnie

- złożyć wniosek o przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego na starych zasadach w terminie 3 miesięcy od dnia wydania nowego orzeczenia.

Uwaga: wniosek o nowe orzeczenie osoba z niepełnosprawnością może jak najbardziej złożyć jeszcze w trakcie ważności starego orzeczenia – jak najbardziej jest wówczas spełniony wymóg złożenia wniosku o nowe orzeczenie nie później niż 3 miesiące od dnia upływu terminu ważności starego orzeczenia - w takich przypadkach również będzie można kontynuować pobieranie świadczenia pielęgnacyjnego na starych zasadach po warunkiem złożenia wniosku o jego przyznanie w terminie 3 miesięcy od dnia wydania nowego orzeczenia.

Nowa ustawa o świadczeniu wspierającym przewiduje pełną ochronę praw nabytych przez opiekunów osób niepełnosprawnych, którzy na zasadach obowiązujących przed 1 stycznia 2024 r. nabyli prawo do świadczeń opiekuńczych, w tym również prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego.

Oznacza to, że opiekun otrzymujący specjalny zasiłek opiekuńczy przyznany na dotychczasowych, tj. obowiązujących przed 1 stycznia 2024 r. warunkach, zachowa prawa nabyte do otrzymywanego zasiłku, tj. będzie mógł dalej pobierać specjalny zasiłek opiekuńczy do końca okresu zasiłkowego, na który został mu przyznany w aktualnej decyzji, a także kontynuować jego pobieranie w kolejnych okresach zasiłkowych, o ile będą spełnione warunki do jego pobierania wynikające z obowiązujących do 31 grudnia 2023 r. przepisów ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Istotne jest, że prawo do specjalnego zasiłku opiekuńczego przysługiwać będzie po upływie dotychczasowego okresu zasiłkowego, jeżeli wniosek o ustalenie prawa do specjalnego zasiłku opiekuńczego na nowy okres zasiłkowy zostanie złożony w terminie 3 miesięcy od dnia następującego po dniu, w którym zakończy się dotychczasowy okres zasiłkowy.

Uzyskanie przez osobę z niepełnosprawnościami własnego świadczenia wspierającego będzie oznaczało, że jej opiekun utraci dotychczas pobierane świadczenie pielęgnacyjne.

Powyższe wynika z obowiązującego od 1 stycznia 2024 r. zapisu (art. 63 ust. 6 ustawy o świadczeniu wspierającym), który wyklucza możliwość pobierania przez opiekuna osoby niepełnosprawnej świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna za ten sam okres, za który osoba z niepełnosprawnościami otrzyma własne świadczenie wspierające.

Uwaga: Jeżeli w takiej sytuacji opiekun osoby niepełnosprawnej nie będzie już uprawniony do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna będzie mógł skorzystać z tzw. "pakietu osłonowego", tj. w szczególności będzie mógł ubiegać się na preferencyjnych zasadach o zasiłek dla bezrobotnych lub świadczenie przedemerytalne lub na wniosek składany do ZUS skorzystać z ciągłości ubezpieczeń społecznych bez względu na posiadany przez niego staż ubezpieczeniowy (okresy składkowe i nieskładkowe) oraz z ciągłości ubezpieczenia zdrowotnego.

Złożenie przez osobę z niepełnosprawnością do Wojewódzkiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności wniosku o wydanie decyzji ustalającej poziom potrzeby wsparcia nie skutkuje wstrzymaniem wypłaty opiekunowi tej osoby świadczenia pielęgnacyjnego (dotyczy to także specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna).

Dopiero złożenie przez osobę z niepełnosprawnością (lub osobę ją reprezentującą), która już uzyska  z WZON ww. decyzję ustalającą poziom potrzeby wsparcia, wniosku  o przyznanie świadczenia wspierającego do  ZUS, będzie skutkować wstrzymaniem wypłaty opiekunowi tej osoby tzw. starego świadczenia pielęgnacyjnego (specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna).

Natomiast finalne uchylenie opiekunowi decyzji dotyczącej tzw. starego świadczenia pielęgnacyjnego (specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna) nastąpi po przyznaniu przez ZUS osobie z niepełnosprawnością świadczenia wspierającego. Istotne jest, że uchylenie w takim przypadku przez gminę decyzji przyznającej tzw. stare świadczenie pielęgnacyjne (specjalny zasiłek opiekuńczy lub zasiłek dla opiekuna) zostanie dokonane od dnia, od którego ZUS przyznał osobie z niepełnosprawnością świadczenie wspierające. Aby opiekun uniknął w takim przypadku obowiązku zwrotu tzw. starego świadczenia pielęgnacyjnego (specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna) pobranego za okres, za który jego podopieczny z niepełnosprawnością uzyska świadczenie wspierające, podopieczny może zaznaczyć – jeśli taki będzie jego wybór - we wniosku o świadczenie wspierające składanym elektronicznie do ZUS, że wnioskuje o przyznanie świadczenia wspierającego bez wyrównania, a jedynie np. od miesiąca złożenia wniosku lub od kolejnego miesiąca (takie możliwości wyboru daje internetowy formularz wniosku o świadczenie wspierające).

W opisanym przypadku, do rodzica będzie należeć wybór, czy po uzyskaniu przez syna orzeczenia o znacznym stopniu niepełnosprawności pozostanie,  zgodnie z zawartymi w art. 63 ustawy o świadczeniu wspierającym przepisami przejściowymi przewidującymi pełną ochronę praw nabytych, na świadczeniu pielęgnacyjnym na dotychczasowych zasadach, tj. w szczególności bez ograniczenia wiekiem dziecka, ale z dotychczasowym warunkiem braku aktywności zawodowej, czy też rodzic złoży wniosek o nowe świadczenie pielęgnacyjne, które zostanie przyznane do ukończenia przez dziecko z niepełnosprawnością 18 roku życia i z możliwością  dowolnej aktywności zawodowej.

Pamiętać jednak należy, że niepełnosprawny syn, od ukończenia 18 roku życia, po uzyskaniu decyzji o poziomie potrzeby wsparcia na odpowiednim poziomie co najmniej 70 pkt, będzie mógł - jeśli taka będzie jego wola - ubiegać się w ZUS o swoje świadczenie wspierające, którego pobieranie będzie wykluczać pobieranie przez opiekuna świadczenia pielęgnacyjnego.

Ustawodawca wykreślił z treści art. 17 ustawy o świadczeniach rodzinnych przesłankę rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej jako warunek otrzymywania przez opiekuna osoby niepełnosprawnej świadczenia pielęgnacyjnego, właśnie po to aby przy ustalaniu prawa do świadczenia pielęgnacyjnego na „nowych”, obowiązujących od 1 stycznia 2024 r. zasadach, zatrudnienie opiekuna nie stanowiło przeszkody w pobieraniu przez niego tego świadczenia.
Podobnie, czynności życia codziennego (np. wyjście do sklepu, do lekarza, do sąsiadki, do parku, do ośrodka pomocy społecznej, do urzędu miasta, itp.) podejmowane przez opiekuna bez osoby nad którą sprawuje opiekę, czy np. choroba opiekuna i ewentualny pobyt w szpitalu, nie stanowią zaprzestania sprawowania opieki, które powodowałoby utratę lub brak prawa do świadczenia pielęgnacyjnego.

Ustawa o świadczeniach rodzinnych nie zawiera także zapisu, który wykluczałby przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego rodzicowi/opiekunowi na dziecko, które uczy się w szkole lub uczęszcza do żłobka czy przedszkola. Także tryb nauki dziecka w szkole, czy odległość miejsca nauki od miejsca zamieszkania nie jest żadną przeszkodą w przyznaniu świadczenia pielęgnacyjnego rodzicowi/opiekunowi  niepełnosprawnego dziecka.

Przepisy przejściowe ustawy o świadczeniu wspierającym przewidują, że w sprawach o świadczenie pielęgnacyjne i specjalny zasiłek opiekuńczy, do których prawo powstało do dnia 31 grudnia 2023 r., stosuje się przepisy dotychczasowe (art. 63 ust. 1 ustawy świadczeniu wspierającym), oraz, że osoby, którym przed 1 stycznia 2024 r., albo nawet po tej dacie, ale na dotychczasowych zasadach obowiązujących do dnia 31 grudnia 2023 r., przyznane zostało co najmniej do dnia 31 grudnia 2023 r. prawo do świadczenia pielęgnacyjnego albo specjalnego zasiłku opiekuńczego, zachowują prawo do tych świadczeń na dotychczasowych zasadach, nie dłużej jednak niż do końca okresu, na który prawo zostało przyznane (art. 63 ust. 2 ustawy o świadczeniu wspierającym).