„Przyjmując do swych rodzin najmłodszych, którym zabrakło ciepła rodzinnego, rodziny zastępcze podejmują szczególne wyzwanie. Wymaga ono tolerancji, szacunku dla dzieci, zaradności i skuteczności w działaniach, stanowczości, ale również optymistycznego spojrzenia na świat, zrozumienia potrzeb i problemów dzieci” – mówi Elżbieta Rafalska, minister rodziny, pracy i polityki społecznej.

Przy okazji IV Kongresu Rodzicielstwa Zastępczego przypominamy czym jest piecza zastępcza oraz pokazujemy rodziny, które zdecydowały się podjąć opiekę nad potrzebującymi dziećmi.

Piecza zastępcza jest sprawowana w przypadku, jeśli rodzice biologiczni nie mogą opiekować się i wychowywać swoje dziecko lub dzieci.  Zapewnić ma czas potrzebny na pracę z rodziną biologiczną umożliwiającą powrót dziecka do rodziny (lub - gdy jest to niemożliwe – dążenie do przysposobienia dziecka), przygotowanie dziecka do samodzielnego życia oraz zaspokoić jego podstawowe potrzeby.

Piecza zastępcza jest sprawowana w formie rodzinnej i instytucjonalnej. Formami rodzinnej pieczy zastępczej są: rodzina zastępcza i rodzinny dom dziecka.

Rodzina zastępcza jest częścią szerszego systemu na rzecz pomocy dziecku i jego rodzinie. System ten tworzy zarówno rodzina zastępcza, rodzinny dom dziecka, placówki instytucjonalnej pieczy zastępczej, organizator rodzinnej pieczy zastępczej, koordynator rodzinnej pieczy zastępczej, jak i rodzina biologiczna oraz asystent rodziny, a także sąd decydujący o losie dziecka, kurator oraz inne instytucje świadczące pomoc na rzecz dziecka i rodziny w kryzysie (organizacje pozarządowe, powiatowe centra pomocy rodzinie, ośrodki pomocy społecznej).

Typy rodzin zastępczych

Wyróżniamy rodziny zastępcze:

• Spokrewnione – mogą ją stworzyć najbliżsi krewni dziecka, czyli dziadkowie lub rodzeństwo (babcia, dziadek, brat, siostra). W 2015 r. było ponad 24,7 tys. takich rodzin.
• Niezawodowe – może ją stworzyć zarówno rodzina dziecka niebędąca wstępnymi lub rodzeństwem dziecka, jak i osoby niespokrewnione z dzieckiem. W 2015 r. było 11,5 tys. rodzin niezawodowych.
• Zawodowe – to taka rodzina zastępcza, z którą starosta zawiera umowę o pełnienie funkcji rodziny zastępczej zawodowej; tworzą ją małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim, niebędący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka. W sumie w 2015 r. było 2025 takich rodzin.

Obok  rodziny zastępczej zawodowej , tzw. „podstawowej " istnieją dwa szczególne typy zawodowej rodziny zastępczej:

• specjalistyczna – w takiej rodzinie przebywają dzieci z orzeczeniem o niepełnosprawności lub dzieci, które mają kłopoty w funkcjonowaniu społecznym umieszczane w rodzinie zastępczej na podstawie ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich oraz małoletnie matki z dziećmi (253 w 2015 r.).
• pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego – jak sama nazwa wskazuje jest to rodzina będąca rodzajem „pogotowia" dla dzieci. W takiej rodzinie dziecko przebywa do 4 miesięcy, jednak w uzasadnionych przypadkach okres ten może być przedłużony do momentu rozstrzygnięcia  sytuacji prawnej dziecka (556 w 2015 r.).

Rodzinny dom dziecka to miejsce, w którym może przebywać nie więcej niż ośmioro dzieci. W 2015 r. działało 488 domów.