Zwiększenie dofinansowania kosztów pobytu osoby niepełnosprawnej w warsztatach terapii zajęciowej, łatwiej dostępne środowiskowe domy  samopomocy, wyższe kryterium dochodowe w programie „Rodzina 500+”, umożliwienie opiekunom otrzymania zasiłku dla bezrobotnych lub świadczenia przedemerytalnego po śmierci osoby niepełnosprawnej, zwiększenie wsparcia z PFRON czy pomoc z programu „Za życiem” - to tylko niektóre z działań podejmowanych przez rząd Prawa i Sprawiedliwości na rzecz osób niepełnosprawnych.

Wśród działań Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej na szczególną uwagę zasługują też zmiany legislacyjne, korzystne zarówno dla osób niepełnosprawnych, jak też ich pracodawców. Sytuacja osób niepełnosprawnych poprawia się również dzięki realizacji projektów finansowanych ze środków europejskich oraz zadań zlecanych organizacjom pozarządowym.

Od 1 stycznia 2017 roku weszły w życie przepisy, umożlwiające nabycie prawa do zasiłku dla bezrobotnych lub świadczenia przedemerytalnego przez byłych opiekunów osób niepełnosprawnych, którzy utracili prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna z powodu śmierci osoby niepełnosprawnej, nad którą sprawowali opiekę.

Z początkiem 2017 roku weszła również w życie nowelizacja ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, która realizuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 18 listopada 2014 roku. W efekcie w rodzinach, w których wychowywana jest więcej niż jedna osoba niepełnosprawna, więcej niż jeden opiekun może pobierać świadczenie opiekuńcze z tytułu opieki nad osobą niepełnosprawną. W praktyce oznacza to, że jeśli w jednej rodzinie jest np. dwoje dzieci niepełnosprawnych, każdy z rodziców może otrzymywać świadczenie pielęgnacyjne z tytułu zakończenia aktywności zawodowej spowodowanego koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem.

Kolejną formą wsparcia są środki na uczące się dzieci niepełnosprawne. Od tego roku środki te są przekazywane samorządom w ramach subwencji, a nie – jak dotychczas – w ramach ustawy okołobudżetowej.

Wsparcie dla rodzin z osobami niepełnosprawnymi realizowane jest także poprzez program „Rodzina 500+”, w ramach którego przyznawane jest świadczenie wychowawcze w wysokości 500 zł miesięcznie na dziecko w rodzinie. Przyznanie świadczenia wychowawczego na pierwsze dziecko, rozumiane jako jedyne lub najstarsze dziecko w wieku do ukończenia 18. roku życia, jest uzależnione od spełnienia kryterium dochodowego, które wynosi 800 zł miesięcznie na osobę w rodzinie lub 1200 zł w przypadku rodzin, w których wychowuje się dziecko niepełnosprawne. Dla rodzin z dzieckiem niepełnosprawnym kryterium dochodowej jest więc o 50% wyższe niż kryterium podstawowe. To jednak nie wszystko – od 1 stycznia 2017 roku świadczenie wychowawcze na drugie dziecko niepełnosprawne przysługuje także drugiemu z rodziców.

Z myślą o poprawie sytuacji osób z niepełnosprawnościami od 1 marca 2017 roku renta socjalna została podwyższona z 741,35 zł do 840 zł. To spektakularny, bo wynoszący ponad 13% i nienotowany wcześniej wzrost renty socjalnej, którym nie może wykazać się żaden poprzedni rząd. Wraz z tegoroczną waloryzacją rent i emerytur renta socjalna wzrosła do 865,03 zł. Tak wysokiego wzrostu świadczeń nie było od 5 lat.

Na uwagę zasługuje też nowa formuła dyskusji ze środowiskiem osób niepełnosprawnych. Dokonana została zmiana składu Krajowej Rady Konsultacyjnej do Spraw Osób Niepełnosprawnych, tak aby był to organ bardziej reprezentujący środowisko. Obecnie, zamiast dotychczasowego wąskiego składu podmiotów reprezentujących osoby niepełnosprawne (7 przedstawicieli), stanowią oni większość jej składu – 20 spośród 35 członków. Zmieniono sposób wyłaniania przedstawicieli osób niepełnosprawnych poprzez konieczność uzyskania poparcia dla kandydata 15 innych organizacji pozarządowych. Gwarantuje to większą niż dotychczas reprezentatywność środowiska.

Prezes Rady Ministrów powołał ponadto Zespół ds. Opracowania Rozwiązań w zakresie Poprawy Sytuacji Osób Niepełnosprawnych i Członków ich Rodzin. Na każde spotkanie powołanego przez premiera Zespołu zapraszana jest możliwie duża grupa  osób niepełnosprawnych, ich reprezentantów i specjalistów zajmujących się tematyką niepełnosprawności.

Potwierdzeniem dialogu jest także to, iż ramach projektu współfinansowanego ze środków unijnych środowisku osób niepełnosprawnych powierzone zostało badanie barier we wdrażaniu Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych.

Kolejną nowością jest Legitymacja Osoby Niepełnosprawnej – „Moja Legitymacja”. Nowy wzór legitymacji przewiduje możliwość zamieszczenia w niej informacji dotyczących odpowiednio stopnia niepełnosprawności oraz symbolu przyczyny niepełnosprawności. Informacje te są zamieszczane – wyłącznie za pomocą kodu QR – jedynie na wniosek osoby zainteresowanej lub przedstawiciela ustawowego dziecka. Nowe legitymacje posiadają również oznaczenie w alfabecie Braille’a. W celu zapobieżenia fałszowaniu legitymacji i korzystaniu z niej przez osoby nieuprawnione przewidziano szereg zabezpieczeń (legitymacja jest wykonana z materiału poliwęglanowego, posiada grawerowanie laserowe).

Zupełnie nowym rozwiązaniem jest kompleksowa oferta wsparcia dla rodzin wychowujących niepełnosprawne dzieci  w ramach programu „Za życiem”. Program ten obejmuje m.in.: zapewnienie wszechstronnej opieki nad kobietą i dzieckiem w czasie ciąży i po porodzie, pomoc w zakresie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, dostęp do usług koordynacyjno-opiekuńczo-rehabilitacyjnych, a także specjalistyczne poradnictwo i pomoc asystentów rodziny. Wprowadzenie programu było możliwe dzięki uchwaleniu przez parlament ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i  rodzin „Za  życiem”. Budżet programu „Za życiem” na lata 2017-2021 został zaplanowany na poziomie 3,1 mld zł.

Wejście w życie programu kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem” spowodowało potrzebę wprowadzenia zmian w niektórych ustawach. Stąd też parlament uchwalił ustawę  z 22 czerwca 2017 roku o zmianie niektórych ustaw w związku z realizacją programu „Za życiem”. Jest ona pierwszym etapem realizacji programu. Nowelizacja przewidziała zmiany w ustawie o systemie oświaty, ustawie o pomocy społecznej, ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Większość postanowień nowelizacji weszła w życie 1 lipca 2017 roku, zaś pozostałe – 1 września 2017 r. (przepisy dotyczące tworzenia nowego programu polityki zdrowotnej, który zapewni wykonanie zadań zawartych w programie „Za życiem”, a także regulacje dotyczące powstania ośrodków koordynacyjno-rehabilitacyjno-opiekuńczych oraz wspierania uczennic w ciąży), 1 stycznia 2018 r. (przepisy dotyczące przyznawania przez starostów grantów na telepracę za zatrudnienie skierowanych bezrobotnych opiekunów osób niepełnosprawnych) oraz 1 marca 2018 r. (przepisy dotyczące podziału mieszkań chronionych na wspierane i treningowe, przepisy określające czas na dostosowanie istniejących mieszkań do nowych standardów do 1 marca 2019 r.).

W wyniku nowelizacji ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych została wprowadzona możliwość otrzymania dofinansowania do wynagrodzeń na osoby, które były zatrudnione jako pełnosprawne, a w trakcie zatrudnienia uzyskały status osoby niepełnosprawnej. Zmiana ta zapewniła większą stabilność zatrudnienia. W myśl nowelizacji dotychczasowych przepisów wsparcie można otrzymać wyłącznie w przypadku przekazania wynagrodzenia pracownikowi przed złożeniem wniosku o dofinansowanie do wynagrodzeń. Zmiana ta nakłada na pracodawcę precyzyjny obowiązek w postaci wypłaty wynagrodzenia przed złożeniem wniosku. Pomaga to w regulacji zobowiązań względem pracownika niepełnosprawnego.
Bardzo ważne jest również dodanie w 2015 roku i rozszerzenie w kolejnym roku możliwości udzielania ulg w spłacie należności względem PFRON. Pozwala ona na umorzenie należności, rozłożenie ich na raty lub odroczenie terminu płatności.

Poprzez te działania i szereg innych rząd udowadnia, że osoby z niepełnosprawnościami są pełnoprawnymi członkami polskiego społeczeństwa. Pokazuje, że nie jest to frazes. Faktycznie działa na rzecz osób z niepełnosprawnościami, bo chce, by mogły żyć one godnie. Rząd nie poprzestaje na dotychczasowych osiągnięciach.

Cały czas pracuje nad poprawą sytuacji osób niepełnosprawnych. Prowadzi zaawansowane prace nad pierwszą w Polsce Strategią na rzecz Osób Niepełnosprawnych oraz programów, które będą jej uzupełnieniem. Strategia pozwoli na ustanowienie całościowych ram polityki krajowej na rzecz osób niepełnosprawnych. Będzie wpisywać się w założenia Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, a zarazem uwzględniać postanowienia Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych i służyć zapewnieniu pełnego uczestnictwa tych osób w życiu społecznym i zawodowym.

Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych – w ramach PO WER – realizuje też projekt Nowoczesne narzędzia wsparcia aktywności osób niepełnosprawnych. Ma on na celu przygotowanie kompleksowej propozycji wdrożenia do systemu prawnego nowych bądź zmodyfikowanych instrumentów wsparcia aktywności zawodowej oraz instrumentów w zakresie rehabilitacji społecznej osób z niepełnosprawnościami. Chodzi o takie instrumenty, które zapewnią możliwie samodzielne funkcjonowanie osób niepełnosprawnych w społeczeństwie.

Zgodnie z postanowieniami ustawy o świadczeniach rodzinnych, kwoty świadczeń rodzinnych (w tym zasiłku pielęgnacyjnego) oraz wysokości kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń rodzinnych podlegają weryfikacji co 3 lata. Kolejna taka weryfikacja przewidziana jest na 1 listopada 2018 roku.

Rząd planuje także zmiany w programie kompleksowego wsparcia „Za życiem”. Zmiany te  są efektem dialogu z osobami niepełnosprawnymi, a także z rodzinami wychowującymi niepełnosprawne dzieci. Zaproponowane zostały nowe rozwiązania, które ułatwią m.in. łączenie życia zawodowego z opieką nad osobą niepełnosprawną. Chodzi m.in. o: zwiększenie efektywności opieki wytchnieniowej, zatrudnienie wspomagane dla osób niepełnosprawnych, uelastycznianie form organizacji czasu pracy dla małżonka osoby niepełnosprawnej, a także ustanowienie dodatkowego zwolnienia od pracy na opiekę nad dzieckiem niepełnosprawnym (dodatkowe 2 dni albo 16 godzin zwolnienia od pracy dla każdego z pracujących rodziców).

Rząd postawił przed sobą także zadanie zwiększenia efektywności działań w zakresie rehabilitacji powypadkowej. Służyć temu będzie realizacja przez PFRON projektu Wypracowanie i pilotażowe wdrożenie modelu kompleksowej rehabilitacji umożliwiającej podjęcie lub powrót do pracy.

W działaniach rządu na rzecz osób niepełnosprawnych widać nie tylko zmianę ilościową, polegającą na zwiększeniu dostępnych form wsparcia, ale również jakościową, potwierdzającą, że wprowadzanie nowych instrumentów odbywa się w dialogu ze środowiskiem osób niepełnosprawnych.