Projekt ustawy o zatrudnieniu wspomaganym odpowiada na potrzebę objęcia szczególnym wsparciem tych grup osób niepełnosprawnych, które mają największe trudności w samodzielnym znalezieniu, podjęciu i utrzymaniu zatrudnienia. Dotyczy to w szczególności osób, w stosunku do których orzeczono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe, całościowe zaburzenia rozwojowe czy choroby narządu wzroku, jak również zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu oraz epilepsję. Projektowana ustawa ma więc za cel aktywizację szczególnie trudnej grupy osób niepełnosprawnych i jest odpowiedzią na oczekiwania i potrzeby środowisk zrzeszających osoby niepełnosprawne i ich rodziny, jak również pracodawców.

Projekt ustawy o zatrudnieniu wspomaganym trafił do wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów.

Osoby niepełnosprawne

Wiele osób niepełnosprawnych nie jest w stanie samodzielnie przezwyciężyć barier związanych z podjęciem i utrzymaniem pracy. Osoby z orzeczoną niepełnosprawnością nie stanowią jednorodnej grupy na rynku pracy. Bariery w podjęciu zatrudnienia są zwykle tym większe, im wyższy stopień niepełnosprawności Wśród osób niepełnosprawnych w wieku produkcyjnym najniższy wskaźnik zatrudnienia zanotowano wśród osób o znacznym stopniu niepełnosprawności –10,7% (BAEL, 2018 r.). Wśród osób o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności wskaźnik ten wyniósł 28% , a wśród osób o lekkim stopniu niepełnosprawności – 37%.

Trener pracy

Zatrudnienie wspomagane ma być formą aktywizacji zawodowej, która uzupełni dotychczas istniejące rozwiązania z zakresu rehabilitacji zawodowej. Zakłada ono indywidualną pracę trenera pracy z osobą niepełnosprawną przy maksymalnym jej włączeniu w całość procesu decyzyjnego dotyczącego zatrudnienia. Oznacza to wsparcie trenera począwszy od przygotowania do pracy (m.in. zdiagnozowanie potrzeb i możliwości osoby niepełnosprawnej, określenie jej umiejętności i doświadczenia), poprzez pomoc przy poszukiwaniu pracy (m.in. przygotowanie do rozmowy rekrutacyjnej, nawiązanie kontaktu z pracodawcą), aż do wsparcia w miejscu pracy (np. udzielanie osobie niepełnosprawnej i pracodawcy pomocy w adaptacji w miejscu pracy) oraz monitorowania w okresie zatrudnienia (np. analiza poziomu zaangażowania osoby niepełnosprawnej).

Łącznie zakładany czas wspierania osoby niepełnosprawnej w usłudze nie powinien być dłuższy niż 40 miesięcy. Przy czym jest to okres maksymalny, który ulega skróceniu, jeżeli osoba niepełnosprawna szybciej podejmie pracę lub usamodzielni się na stanowisku pracy.

Najistotniejszą osobą w procesie zatrudnienia wspomaganego będzie trener pracy – odpowiedzialny m.in. za znalezienie kandydata do usługi, wsparcie na wszystkich etapach jej realizacji oraz przygotowanie i podjęcie przez niego aktywności zawodowej. Ze względu na kluczową rolę trenera pracy oraz wagę problemów, z jakimi będzie musiał się on mierzyć, wprowadzono certyfikację trenerów oraz mechanizm ujednolicenia standardów ich szkoleń.

Agencja zatrudnienia wspomaganego

Podmiotem realizującym zatrudnienie wspomagane będą agencje zatrudnienia wspomaganego. Agencją będzie mógł być wyodrębniony organizacyjnie i finansowo podmiot realizujący zatrudnienie wspomagane dla osób uprawnionych, utworzony przez gminę, powiat lub organizację pozarządową, której statutowym zadaniem jest rehabilitacja zawodowa i społeczna osób niepełnosprawnych, wpisany do rejestru agencji. Warunkiem wpisu będzie m.in. posiadanie odpowiedniego personelu (w tym co najmniej dwóch trenerów pracy, psychologa oraz osób realizujących zadania z zakresu doradztwa zawodowego i pośrednictwa pracy) czy dysponowanie lokalem.
Agencje będą odpowiedzialne m.in. za organizację pracy trenerów pracy, wspieranie trenerów w realizacji ich zadań oraz zapewnienie i organizację pracy innych specjalistów w procesie zatrudnienia wspomaganego. Będą one również odpowiedzialne za współpracę z podmiotami zewnętrznymi realizującymi zatrudnienie wspomagane, w tym w szczególności wojewodą, powiatowymi urzędami pracy oraz pracodawcami.

Projekt ustawy o zatrudnieniu wspomaganym wprowadza rozwiązania wynikające z „Mapy drogowej budowy systemu wsparcia osób niepełnosprawnych i ich rodzin”, która została zaprezentowana przez Elżbietę Rafalską, Minister Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej i Teresę Czerwińską, Minister Finansów 15 maja 2018 r. Jest elementem Pakietu społecznej odpowiedzialności, stanowiącym drugi filar Mapy. Działania w zakresie zatrudniania wspomaganego wpisują się również w jej trzeci filar, jakim jest Program Dostępność+, poprzez umożliwienie osobom niepełnosprawnym równych szans w osiąganiu pozycji społecznej i zawodowej, a także możliwość samodzielnego funkcjonowania i udziału w tak istotnej sferze życia jaką jest praca.