1. Gdzie płacimy składki ubezpieczeniowe oraz jakim regułom dotyczącym zabezpieczenia społecznego podlegamy?

Przepisy unijne zawierają zasady dotyczące ustalania ustawodawstwa właściwego, czyli ustalania, w jakim kraju jesteś ubezpieczony, jeśli pracujesz lub prowadzisz firmę w jednym lub wielu państwach UE, EOG lub Szwajcarii.

Zgodnie z tymi przepisami, podstawową zasadą dla ustalenia właściwego ustawodawstwa w dziedzinie ubezpieczeń jest zasada miejsca wykonywania pracy (lex loci laboris) – oznacza ona, że podlegasz ubezpieczeniu społecznemu i zdrowotnemu oraz płacisz składki do systemu ubezpieczeń w państwie, w którym pracujesz.

Zgodnie z tą zasadą:
* pracownik zatrudniony na terytorium jednego państwa członkowskiego UE podlega jego ustawodawstwu, nawet jeżeli zamieszkuje w innym państwie lub jeżeli przedsiębiorstwo lub pracodawca, który go zatrudnia,
ma zarejestrowaną siedzibę lub miejsce prowadzenia działalności na terytorium innego państwa członkowskiego;

* osoba prowadząca działalność na własny rachunek w jednym kraju podlega ustawodawstwu tego państwa, nawet jeżeli zamieszkuje na terytorium innego państwa członkowskiego;

* marynarz pływający pod banderą państwa członkowskiego, podlega ustawodawstwu państwa bandery;

* urzędnicy podlegają ustawodawstwu tego państwa członkowskiego, którego administracja ich zatrudnia.  

Przykład:

Pracownik, mający stałe miejsce zamieszkania na terytorium Polski, jest zatrudniony w firmie informatycznej
w Wielkiej Brytanii. Podlega on systemowi ubezpieczeń społecznych w Wielkiej Brytanii, czyli tam gdzie faktycznie pracuje.

Osoba, która prowadzi działalność na własny rachunek (prowadzi szkolenia o funduszach unijnych) w Czechach, odprowadza comiesięczne składki na ubezpieczenia społeczne i zdrowotne do czeskiej instytucji ubezpieczeniowej, ponieważ z racji miejsca prowadzenia działalności podlega ubezpieczeniom w Czechach.

Zasada miejsca wykonywania pracy jest jednak w niektórych przypadkach niewystarczająca lub niemiarodajna
dla ustalenia ustawodawstwa właściwego. Dlatego też w celu uniknięcia sytuacji, w której pracownik migrujący byłby ubezpieczony jednocześnie w więcej niż jednym państwie, rozporządzenie nr 883/2004 przewiduje szereg szczególnych uregulowań dotyczących:

• pracowników delegowanych;
• osób samozatrudnionych czasowo przenoszących działalność do innego państwa członkowskiego;
• osób normalnie wykonujących pracę najemną lub/i prowadzących działalność na własny rachunek w dwóch
  lub więcej państwach członkowskich;
• członków personelu kontraktowego Wspólnot Europejskich.

2. Gdzie jest ubezpieczony pracownik delegowany?

Często zdarza się, że nasz stały pracodawca kieruje nas do pracy w innym państwie UE w celu wykonania jakiegoś zadania w jego imieniu.

Jeśli przewidywany czas wykonywania pracy za granicą nie przekracza 24 miesięcy i nie jest to wysłanie do pracy w celu zastąpienia innej delegowanej osoby, to nadal podlegamy przepisom ubezpieczeniowym kraju, w którym dotąd pracowaliśmy i gdzie siedzibę ma nasz pracodawca.  

Przykłady:

Pracownik zostaje oddelegowany przez swojego pracodawcę - firmę budowlaną mającą siedzibę
w Polsce - do pracy za granicę w ramach kontraktu na budowę kompleksu handlowego w Hiszpanii na okres
od 1 stycznia 2011 r. do 1 września 2012 r. W okresie wykonywania kontraktu pracownik będzie podlegać polskim ubezpieczeniom.

Pracownik zostaje wysłany przez swojego polskiego pracodawcę, kancelarię prawną, do pracy w Belgii na okres od 1 listopada 2010 r. do 1 grudnia 2013 r. W tym przypadku pracownik będzie podlegać ubezpieczeniu w Belgii, ponieważ nie spełnia warunku, iż delegowanie nie może być dłuższe niż 24 miesiące.

Skorzystanie z możliwości delegowania pracownika za granicę obwarowane jest określonymi warunkami. Regulacje unijne wymagają w pierwszym rzędzie, aby przedsiębiorstwo delegujące prowadziło tzw. znaczną część działalności w państwie, w którym ma ono swoją siedzibę.

Fakt prowadzenia znacznej części działalności w państwie delegującym sprawdza się poprzez szereg obiektywnych czynników, przy czym następujące czynniki są szczególnie istotne:

• miejsce, w którym delegujące przedsiębiorstwo ma swą zarejestrowaną siedzibę i administrację;
• liczebność personelu administracyjnego delegującego przedsiębiorstwa, pracującego w państwie delegującym
  i w państwie zatrudnienia – obecność wyłącznie personelu administracyjnego w państwie delegującym wyklucza możliwość zastosowania do tego przedsiębiorstwa przepisów dotyczących delegowania;
• miejsce, w którym rekrutowani są pracownicy delegowani;
• miejsce, w którym zawierana jest większość umów z klientami;
• prawo mające zastosowanie do umów zawartych przez delegujące przedsiębiorstwo z pracownikami
  i z klientami;
• liczba umów wykonanych w państwie delegującym i w państwie zatrudnienia;
• obroty osiągane przez delegujące przedsiębiorstwo w państwie delegującym i w państwie zatrudnienia
  w odpowiednio typowym okresie (np. obrót wynoszący około 25% całkowitego obrotu w państwie delegującym może być wystarczającym wskaźnikiem, ale przypadki, w których obrót jest niższy niż 25% wymagają pogłębionej analizy);
• okres, przez jaki przedsiębiorstwo posiada siedzibę w delegującym państwie członkowskim.

Ponadto przepisy unijne wymagają, aby między delegowanym pracownikiem a jego pracodawcą przez cały okres delegowania istniał tzw. bezpośredni związek. W celu ustalenia czy taki związek istnieje, a zatem czy pracownik nadal podlega zwierzchnictwu pracodawcy, który go oddelegował uwzględnia się szereg elementów, w tym odpowiedzialność delegującego pracodawcy za rekrutację, umowę o pracę, wynagrodzenie (niezależnie
od ewentualnych umów między Twoim pracodawcą w państwie delegującym a przedsiębiorstwem w państwie zatrudnienia dotyczących wynagradzania pracowników) i zwalnianie oraz prawo do określenia charakteru pracy.

UWAGA!: Jeśli Twój pracodawca na czas pracy za granicą udzielił ci urlopu bezpłatnego, nie możesz być uznany za pracownika delegowanego.

Przykład:

Polski pracodawca wysyła swojego pracownika do pracy do Niemiec w ramach kontraktu na budowę budynków magazynowych. Na czas kontraktu między 20 stycznia 2011 r. a 1 czerwca 2011 r. pracodawca udziela pracownikowi bezpłatnego urlopu, ponieważ pracownik na ten okres podpisuje umowę z niemieckim
przedsiębiorstwem - generalnym wykonawcą całego kompleksu budynków. Ponieważ w czasie urlopu bezpłatnego bezpośredni związek między macierzystym pracodawcą a pracownikiem zostaje zerwany, pracownik nie może być uznany za pracownika delegowanego i będzie podlegać niemieckiemu ustawodawstwu podczas wykonywania pracy w Niemczech.

Gdyby Twój pracodawca po upływie pierwotnego okresu delegowania chciał wysłać Cię ponownie do pracy
za granicę, istnieje pewne ograniczenie. Po zakończeniu przez pracownika okresu delegowania nie można ubiegać się o potwierdzenie nowego okresu delegowania, które dotyczy tego samego pracownika, tych samych przedsiębiorstw i tego samego państwa członkowskiego, przed upływem co najmniej 2 miesięcy od daty zakończenia poprzedniego okresu delegowania. Tylko w szczególnych okolicznościach dopuszcza się odstępstwo od tej zasady.

Przykład:

Pracownik ukończył kontrakt na budowę mostu w Rumuni trwający od 1 stycznia 2010 r. do 1 października 2010 r., na który został oddelegowany przez swojego polskiego pracodawcę. Po powrocie do kraju zostaje ponownie delegowany przez tego samego polskiego pracodawcę do pracy w ramach nowego kontraktu na budowę autostrady na Węgrzech na okres od 15 października 2010 r. do 1 czerwca 2012 r. Delegowanie to jest dopuszczalne, bez konieczności zachowania okresu 2 miesięcy przerwy, ponieważ zmienia się kraj oddelegowania.

Jak wygląda sytuacja pracownika, który został zatrudniony w celu oddelegowania do pracy w innym państwie UE?

Zasady dotyczące delegowania mogą dotyczyć również osób zatrudnionych w celu delegowania do innego państwa UE. Osoba taka musi - bezpośrednio przed rozpoczęciem zatrudnienia za granicą (delegowania) – podlegać ustawodawstwu państwa członkowskiego, w którym jej pracodawca posiada siedzibę, przynajmniej przez okres 1 miesiąca. Przez podleganie ustawodawstwu bezpośrednio przed podjęciem zatrudnienia należy rozumieć wszystkie sytuacje, w których zainteresowany w okresie miesiąca poprzedzającego podjęcie pracy za granicą podlegał ubezpieczeniom społecznym lub zdrowotnym w państwie, w którym siedzibę ma jego nowy pracodawca. Nie jest konieczne, aby w trakcie tego okresu dana osoba pracowała na rzecz pracodawcy wnioskującego o jej delegowanie. Za sytuację spełniającą powyższy wymóg należy uznać również fakt zamieszkiwania przez daną osobę w państwie delegującym w okresie miesiąca przed planowanym zatrudnieniem. (wyrok TSUE w sprawie C-451/17 „Walltopia” )

Warunek co najmniej miesięcznego ubezpieczenia  spełniają również osoby pobierające:

• wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy,
• zasiłek chorobowy,
• świadczenie rehabilitacyjne,
• zasiłek macierzyński,
• zasiłek opiekuńczy,

lub:

• bezrobotni zarejestrowani w urzędzie pracy,
• ubezpieczeni w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego,
• osoby objęte ubezpieczeniem zdrowotnym.

Przykład:

Polski pracodawca zamierza wysłać swojego nowo zatrudnionego pracownika do pracy w Szwecji w ramach kontraktu na budowę systemu kanalizacyjnego na okres od 1 października 2010 r. do 1 września 2011 r. Stosunek pracy z nowym pracownikiem został nawiązany 24 września 2010 r. Przed tą datą tenże pracownik nigdzie nie pracował przez poprzednie 3 miesiące oraz nie był zarejestrowany jako osoba bezrobotna. Ponadto w tymże okresie nie był ubezpieczony zdrowotnie z żadnego tytułu. Przed zatrudnieniem pracownik ten zamieszkiwał w Polsce przez okres co najmniej miesiąca, co w tym przypadku oznacza, że może zostać zastosowane polskie ustawodawstwo. 

Jakie dokumenty powinien mieć pracownik delegowany?

W ramach procedury uzyskania poświadczenia delegowania, pracodawca lub osoba zainteresowana powinni wystąpić do ZUS z wnioskiem o formularz A1 (w okresie przejściowym zamiennie z E101). Jeśli warunki delegowania są spełnione, ZUS poświadcza dokument i przekazuje go tej osobie, która wnioskowała o druk. Formularz A1 stanowi dowód, że składki ubezpieczeniowe nadal powinny być płacone w kraju Twojego stałego, dotychczasowego zatrudnienia.

Formularze A1 i E 101 oraz wnioski o ich wydanie dostępne są na stronie www.zus.pl 

3. Gdzie jest ubezpieczona osoba prowadząca działalność na własny rachunek, która oddelegowuje się do pracy w innym państwie?

Osoba prowadząca normalnie działalność na własny rachunek w jednym państwie UE może się "sama oddelegować" do pracy w innym państwie.

Jeśli więc prowadzisz normalnie działalność na własny rachunek np. w Polsce, i czasowo będziesz świadczyć usługi w ramach tej działalności w innym kraju (czyli de facto na jakiś czas przeniesiesz ją do innego kraju),
w dalszym ciągu podlegasz ustawodawstwu pierwszego państwa, czyli Polski, pod warunkiem, że:

• przewidywany okres wykonywania działalności w tym drugim państwie nie przekracza 24 miesięcy;
• charakter działalności za granicą będzie podobny (ten sam sektor) do faktycznego charakteru tej działalności, którą prowadzisz w Polsce;
• prowadzisz działalność w macierzystym państwie członkowskim tj. w Polsce przez okres co najmniej 2 miesięcy przed jej przeniesieniem (krótsze okresy wymagają odrębnej indywidualnej oceny);
• podczas okresu delegowania spełniasz wymogi niezbędne do prowadzenia działalności w Polsce, które pozwolą Ci na jej ponowne podjęcie po powrocie do kraju. Wymóg ten jest oceniany według takich kryteriów jak: posiadanie biura w państwie delegującym, płacenie podatków i posiadanie numeru identyfikacyjnego VAT
  w państwie delegującym, fakt zarejestrowania w izbie handlowej lub organizacji zawodowej w państwie delegującym, posiadanie legitymacji zawodowej w państwie delegującym.

Osoba prowadząca działalność na własny rachunek, która spełnia warunki do czasowego przeniesienia tej działalności do innego państwa UE powinna wystąpić do ZUS (KRUS w przypadku osób objętych systemem społecznym rolników) z wnioskiem o wydanie formularza A1 (w okresie przejściowym zamiennie z E101). Formularz A1 stanowi dowód, że składki ubezpieczeniowe nadal powinny być płacone w kraju dotychczasowego, stałego „samozatrudnienia”.

Formularze A1 i E 101 oraz wnioski o ich wydanie dostępne są na stronie: www.zus.pl, 
 oraz www.krus.gov.pl/ue (w przypadku osób objętych systemem społecznym rolników).

Więcej szczegółów dotyczących delegowania pracowników oraz osób pracujących na własny rachunek znajduje się w:

- decyzji nr A2     

wydanej przez Komisję Administracyjną ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego oraz,

Praktycznym poradniku: Ustawodawstwo mające zastosowanie do pracowników w Unii Europejskiej (UE), Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) i Szwajcarii, część I: Delegowanie pracowników (wersja polska, wersja angielska).

  4. Któremu ustawodawstwu podlegają pracownicy transportu międzynarodowego?

Pracownicy transportu międzynarodowego – kierowcy ciężarówek i autokarów, pracownicy żeglugi śródlądowej, kolejarze, itd. pracują na terytorium różnych państw – na tym polega specyfika ich pracy.

W obecnie obowiązujących przepisach o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego nie znalazły się szczególne zasady dla pracowników transportu międzynarodowego zawarte w poprzednim rozporządzeniu.
W związku z tym zasady ustalania ustawodawstwa właściwego, które stosuje się do osób pracujących w dwóch lub więcej państwach członkowskich, stosuje się również do pracowników transportu międzynarodowego (patrz: punkt 6 – „Jakiemu ustawodawstwu podlega pracownik, który jest normalnie zatrudniony w kilku państwach członkowskich?”).

UWAGA! : Począwszy od 28 czerwca 2012 r., członkowie załóg lotniczych oraz personelu pokładowego, wykonujący pracę w lotniczym transporcie pasażerów lub towarów, zostali wyłączeni z ogólnej kategorii osób wykonujących pracę na terytorium kilku państw członkowskich. W stosunku do tej grupy przyjęto odrębne rozwiązanie, zgodnie z którym członkowie załóg lotniczych oraz personelu pokładowego zawsze podlegają ubezpieczeniom w państwie, w którym znajduje się ich port macierzysty. Portem macierzystym załogi lotniczej
i personelu pokładowego jest „miejsce wskazane przez operatora członkowi załogi, z którego członek załogi zazwyczaj rozpoczyna i w którym kończy okres służby lub serię okresów służby i w którym w zwykłych warunkach operator nie odpowiada za zakwaterowanie danego członka załogi”.

Powyższą zmianę wprowadzono rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 465/2012 z dnia
22 maja 2012 r. zmieniającym rozporządzenie (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 987/2009 dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004 (Dz.Urz. UE L 149 z dnia 8.06.2012 r., s. 4)

5. Któremu ustawodawstwu podlegają marynarze?

Zgodnie z generalną zasadą - marynarz pracujący na statku objęty jest ustawodawstwem tego państwa,
pod którego banderą statek pływa. Jest to tzw. prawo bandery.

Jeśli jednak wykonujesz pracę najemną na statku pływającym pod banderą jednego państwa, lecz wynagrodzenie za pracę otrzymujesz od przedsiębiorstwa lub osoby, które mają siedzibę lub miejsce prowadzenia działalności
w innym państwie, podlegasz ustawodawstwu tego ostatniego państwa, o ile tam mieszkasz.

 6. Jakiemu ustawodawstwu podlega pracownik, który jest normalnie zatrudniony w kilku państwach członkowskich?

Zasady ustalania ustawodawstwa właściwego w przypadku wykonywania pracy najemnej w kilku państwach UE zostały zmienione w czerwcu 2012 r. Zmiany te wprowadzono rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 465/2012 z dnia 22 maja 2012 r. zmieniającym rozporządzenie (WE) nr 883/2004 w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego oraz rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 987/2009 dotyczące wykonywania rozporządzenia (WE) nr 883/2004  (Dz.Urz. UE L 149 z dnia 8.06.2012 r., s. 4).

Zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami, osobą normalnie wykonującą pracę w kilku państwach członkowskich jest osoba, która „równocześnie lub na zmianę wykonuje jedną lub kilka odrębnych prac w dwóch lub więcej państwach członkowskich w tym samym lub kilku przedsiębiorstwach lub dla jednego lub kilku pracodawców”. Dla celów ustalania ustawodawstwa właściwego, nie jest brana pod uwagę tzw. praca o charakterze marginalnym, tj. o niewielkim znaczeniu pod względem czasu oraz zysku ekonomicznego.

Pracownik pracujący w dwóch lub kilku państwach podlega ustawodawstwu państwa, w którym mieszka, jeżeli wykonuje znaczną część swojej pracy na terytorium tego państwa.

Znaczna część pracy to istotna pod względem ilościowym część pracy zainteresowanej osoby, co jednak
nie oznacza, że największa. ZUS bierze w tym względzie pod uwagę czas pracy i/lub wynagrodzenie oraz inne kryteria, o ile te dwa podstawowe nie będą dawać jednoznacznego wyniku.

Jeżeli w wyniku analiz okaże się, że dana osoba przez co najmniej 25% ogólnego czasu pracy pracuje w państwie zamieszkania i/lub, że otrzymuje tu co najmniej 25% swojego wynagrodzenia - będzie to wskazywało, że w państwie zamieszkania jest wykonywana znaczna część pracy.

W przypadkach, gdy pracownik nie wykonuje znacznej części pracy w państwie swego zamieszkania, wówczas powinien zostać zgłoszony do systemu ubezpieczeń w:

• państwie, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności jego pracodawcy, jeżeli jest zatrudniony tylko przez jedno przedsiębiorstwo lub jednego pracodawcę; lub

• państwie, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności jego pracodawców, jeżeli jest zatrudniony przez co najmniej dwóch pracodawców, których siedziba lub miejsce wykonywania działalności znajduje się tylko w jednym państwie członkowskim; lub

• państwie, w którym znajduje się siedziba lub miejsce wykonywania działalności pracodawcy, innym niż państwo członkowskie zamieszkania pracownika, jeżeli jest zatrudniony przez co najmniej dwóch pracodawców, których siedziba lub miejsce wykonywania działalności znajduje się w dwóch państwach członkowskich, z których jedno jest państwem członkowskim jej zamieszkania; lub

• państwie, w którym pracownik ma miejsce zamieszkania, jeżeli jest zatrudniony przez dwóch lub więcej pracodawców i co najmniej dwóch z tych pracodawców ma siedzibę lub miejsce wykonywania działalności
  w różnych państwach członkowskich innych niż państwo miejsca zamieszkania pracownika.

 7.  Co się dzieje, jeśli normalnie prowadzisz działalność na własny rachunek w kilku państwach Unii Europejskiej?

Osoba, która normalnie prowadzi działalność na własny rachunek w kilku państwach UE to osoba, która „równocześnie lub na zmianę wykonuje jeden rodzaj lub więcej odrębnych rodzajów pracy na własny rachunek, niezależnie od charakteru tej pracy, w dwóch lub kilku państwach członkowskich.”

Jeśli prowadzisz działalność na własny rachunek na terytorium dwóch lub więcej państw, podlegasz ustawodawstwu tego państwa, w którym mieszkasz, o ile prowadzisz tam znaczną część swojej działalności.

Dla celów ustalenia czy znaczna część działalności na własny rachunek jest prowadzona w państwie zamieszkania, ZUS bierze pod uwagę:

• obrót;
• czas pracy;
• liczbę świadczonych usług; i / lub
• dochód.

Uwzględnienie powyższych kryteriów jest obowiązkowe, choć nie jest to wyczerpująca lista i inne kryteria także mogą być brane pod uwagę. Jeśli z ogólnej oceny wynika, że udział ww. kryteriów w państwie zamieszkania jest mniejszy niż 25%, należy przyjąć, że znaczna część działalności danej osoby nie jest wykonywana w tym państwie.

Jeżeli nie mieszkasz w kraju, w którym prowadzisz znaczną część działalności - podlegasz ustawodawstwu państwa, na którego terytorium znajduje się tzw. „centrum zainteresowania” dla Twojej działalności. 

Centrum zainteresowania (inaczej: centrum interesów) dla Twojej działalności ustala się w oparciu o wszystkie aspekty Twojej działalności zawodowej, a w szczególności w oparciu o:

• miejsce, gdzie znajduje się stała siedziba lub prowadzona jest stała działalność;
• cechy Twojej działalności, które obejmują jej zwyczajowy charakter, okres wykonywania działalności, liczbę świadczonych usług;
• Twoje zamiary wynikające ze wszystkich okoliczności.

Dla celów ustalania ustawodawstwa właściwego, nie jest brana pod uwagę tzw. praca o charakterze marginalnym, tj. o niewielkim znaczeniu pod względem czasu oraz zysku ekonomicznego.

8. Co się dzieje, jeśli normalnie prowadzisz działalność na własny rachunek oraz wykonujesz pracę w kilku państwach Unii Europejskiej?

Osoba, która jednocześnie normalnie prowadzi działalność na własny rachunek i wykonuje pracę najemną
w różnych państwach, podlega ubezpieczeniu w tym kraju, w którym jest pracownikiem.  Dla celów ustalania ustawodawstwa właściwego, nie jest brana pod uwagę tzw. praca o charakterze marginalnym, tj. o niewielkim znaczeniu pod względem czasu oraz zysku ekonomicznego.

Jeśli osoba zainteresowana jest pracownikiem w więcej niż jednym kraju, zastosowanie mają zasady wymienione w punkcie 6  - „Jakiemu ustawodawstwu podlega pracownik, który jest normalnie zatrudniony w kilku państwach członkowskich?”

9. Jak wygląda procedura ustalania ustawodawstwa właściwego dla osób normalnie wykonujących pracę najemną i/ lub prowadzących działalność na własny rachunek na terytorium kilku państw UE? 

Osoba normalnie zatrudniona i/lub prowadząca działalność w dwóch lub w kilku państwach członkowskich zobowiązana jest zgłosić ten fakt wyznaczonej instytucji w państwie, w którym ma miejsce zamieszkania. Instytucja miejsca zamieszkania określa tymczasowo ustawodawstwo, jakie powinno mieć zastosowanie do tej osoby,
na podstawie zasad omówionych w punktach 7-9.

Instytucja miejsca zamieszkania informuje następnie o swojej wstępnej decyzji pozostałe zainteresowane państwa, tj. państwa, w których praca jest wykonywana lub, w których znajduje się siedziba pracodawcy. Wstępne ustalenie dotyczące ustawodawstwa właściwego staje się ostateczne, jeżeli w ciągu dwóch miesięcy od momentu poinformowania zainteresowanych instytucji nie zostanie ono przez nie zakwestionowane.

Instytucja ubezpieczeniowa państwa, którego ustawodawstwo zostało w tym trybie ostatecznie uznane
za właściwe, niezwłocznie informuje zainteresowaną osobę o tym fakcie. Może to uczynić za pomocą pisma skierowanego do tej osoby lub druku A1.

Więcej szczegółów dotyczących ustalania ustawodawstwa właściwego dla osób wykonujących pracę najemną/działalność na własny rachunek w kilku państwach członkowskich znajduje się w Praktycznym poradniku: Ustawodawstwo mające zastosowanie do pracowników w Unii Europejskiej (UE), Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG) i Szwajcarii, część II: Wykonywanie pracy w dwóch lub w kilku państwach członkowskich. (wersja polska, wersja angielska).

10. Jakiemu ustawodawstwu podlegają członkowie personelu kontraktowego Wspólnot Europejskich?

Członkom personelu kontraktowego Wspólnot Europejskich przysługuje prawo wyboru podlegania ustawodawstwu państwa członkowskiego:

• na terytorium którego są zatrudnieni, lub
• któremu ostatnio podlegali, lub
• którego są obywatelami.

Prawo wyboru przysługuje tylko jeden raz i nabiera ono mocy począwszy od chwili podjęcia zatrudnienia.

Podleganie ustawodawstwu państwa członkowskiego dotyczy wszystkich przepisów za wyjątkiem tych,
które dotyczą zasiłków rodzinnych, których przyznawanie regulowane jest systemem mającym zastosowanie
do tego personelu.

11. Czy obowiązuje okres przejściowy po wejściu w życie nowych rozporządzeń regulujących zasady unijnej koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego?

Nowe rozporządzenia przewidują w pewnych wyjątkowych przypadkach możliwość stosowania rozporządzenia 1408/71, które z dniem 1 maja 2010 r. przestało obowiązywać.

Jeżeli skutkiem zastosowania przepisów rozporządzenia nr 883/2004 byłaby zmiana ustawodawstwa właściwego w stosunku do ustawodawstwa ustalonego zgodnie z przepisami uprzednio obowiązującego rozporządzenia
nr 1408/71 (inne państwo członkowskie stałoby się państwem właściwym), osoba zainteresowana może przez okres nie dłuższy niż 10 lat od 1 maja 2010 r. podlegać ustawodawstwu ustalonemu zgodnie z przepisami rozporządzenia nr 1408/71, o ile jej sytuacja pozostaje niezmieniona.

Zainteresowany może jednakże przedłożyć wniosek o podleganie ustawodawstwu mającemu zastosowanie
na mocy przepisów rozporządzenia nr 883/2004.

Wg analogicznego mechanizmu, możliwe jest utrzymanie ustawodawstwa właściwego ustalonego wg przepisów obowiązujących przed ostatnią nowelizacją rozporządzeń 883/2004 i 987/2009 tj. przed 28 czerwca 2012 r. 

W przypadkach, gdy ustawodawstwo właściwe dla zainteresowanego ustalone zostało:

• na podstawie poprzednio obowiązujących przepisów, tj. przed dniem 28 czerwca 2012 r., i
• jest ono inne niż to, któremu zainteresowany podlegałby, gdyby zastosowano wobec niego nowe przepisy,

dokonane pierwotnie ustalenie pozostaje w mocy, tak długo jak dana sytuacja pozostaje niezmieniona, maksymalnie jednak przez okres kolejnych 10 lat. Osoba zainteresowana może jednak wystąpić z wnioskiem
o niestosowanie wobec niej okresu przejściowego. Taki wniosek powinien zostać złożony we właściwej instytucji
w państwie zamieszkania. Wnioski o ustalenie ustawodawstwa właściwego wg nowych przepisów, złożone do dnia 29 września 2012 r. uważa się za wywołujące skutek od dnia 28 czerwca 2012 r. Wnioski złożone po dniu
29 września 2012 r. wywołują skutek pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym zostały złożone.

Zachęcamy także do zapoznania się z materiałami informacyjnymi dotyczącymi podlegania ubezpieczeniom społecznym podczas wykonywania pracy/działalności na własny rachunek w innym państwie członkowskim UE, EOG i Szwajcarii, dostępnymi na stronach: www.zus.pl  oraz www.krus.gov.pl/ue