Społeczeństwo polskie staje przed wyzwaniami wynikającymi ze zmian w strukturze demograficznej ludności. W praktyce oznacza to wydłużanie się przeciętnego dalszego trwania życia oraz rosnący, ale wciąż niski poziom dzietności. Nic więc dziwnego, że polityka społeczna wobec osób starszych została uznana przez rząd za jeden z priorytetów.

W ramach polityki społecznej wobec osób starszych rząd podejmuje działania związane z sytuacją materialną i mieszkaniową seniorów, zapewnieniem im dostępu do opieki zdrowotnej, jak również z aktywnością zawodową, społeczną, edukacyjną, kulturalną czy sportową osób starszych.

Bezpieczeństwo – Uczestnictwo – Solidarność

Dokumentem, który wyznacza kluczowe kierunki działań rządu, jest Polityka społeczna wobec osób starszych 2030. Bezpieczeństwo – Uczestnictwo – Solidarność.Dokument stanowi historyczne opracowanie. Wszystkie obowiązujące do tej pory programy miały charakter ramowy i zawierały jedynie rekomendacje. W związku z tym nie przewidywały szczegółowych rozwiązań w zakresie polityki senioralnej. Polityka społeczna wobec osób starszych 2030 jako pierwszy dokument wyznacza konkretne obszary działań, a – co najważniejsze – wskazuje podmioty bezpośrednio odpowiedzialne za ich realizację.

W Polityce społecznej wobec osób starszych 2030 po raz pierwszy zostały uwzględnione potrzeby niesamodzielnych osób starszych. Pozwoli to na wprowadzenie rozwiązań zmniejszających skalę zależności niesamodzielnych osób starszych od innych, a także szeregu ułatwień w dostępie do usług wzmacniających samodzielność.

Stworzenie kompleksowego programu w zakresie polityki senioralnej ma na celu usystematyzowaniei usprawnienie działań instytucji publicznych na rzecz osób starszych w Polsce. Rozwiązania te przyczynią się także do znacznej poprawy jakości życia osób starszych przy zachowaniu szeroko rozumianego bezpieczeństwa oraz jak najdłuższej samodzielności seniorów.

Senior plus aktywność

Do najważniejszych działań, realizowanych w ramach polityki senioralnej w ciągu ostatnich dwóch lat, należy zaliczyć skierowany do jednostek samorządu terytorialnego Program Wieloletni „Senior+” na lata 2015-2020. Jego celem jest zwiększenie aktywnego uczestnictwa w życiu społecznym seniorów poprzez rozbudowę sieci Dziennych Domów „Senior+” i Klubów „Senior+”.

W ramach programu „Senior+” uprawnione podmioty w trybie otwartego konkursu ofert mogą ubiegać się o uzyskanie środków finansowych przeznaczonych na:

• utworzenie lub wyposażenie placówki w wysokości 300 tys. zł w przypadku Dziennego Domu „Senior +” oraz 150 tys. zł w przypadku Klubu „Senior +”,
• zapewnienie funkcjonowania już istniejących placówek. Do 300 zł miesięcznie na utrzymanie jednego miejsca w Dziennym Domu „Senior +” oraz do 200 zł w Klubie „Senior +”.

Od 2017 roku program „Senior+” jest realizowany w rozszerzonej formule. Najważniejsze zmiany polegały m.in. na wprowadzeniu możliwości tworzenia Klubów „Senior+”, które są uproszczoną formą placówek „Senior+”. Kluby „Senior+” cechują się mniejszymi wymogami w zakresie standardu lokalowego, osobowego i organizacyjnego. Tym samym są doskonałą ofertą dla mniejszych gmin, które dysponują ograniczonymi środkami finansowymi i lokalowymi.

W ramach edycji 2018 programu „Senior+” na realizację zostanie przeznaczonych rekordowe 80 mln złotych. Zgodnie z wynikami konkursu:

• w ramach modułu I powstanie 214 placówek dofinansowanych na łączną kwotę ponad 35 mln 498 tys. zł (76 dziennych domów na kwotę przeszło 18 mln 620 tys. zł oraz 138 klubów na kwotę ponad 16 mln 877,8 tys. zł),
• w ramach modułu II dofinansowanie otrzymają 224 już istniejące placówki, zapewniające 5756 miejsc, na łączną kwotę ponad 14 mln 870 tys. zł (154 dzienne domy na kwotę przeszło 12 mln 713 tys. zł oraz 70 klubów na kwotę ponad 2 mln 156,9 tys. zł).

W efekcie placówki powstałe w ramach tegorocznej edycji programu zapewnią osobom starszym 5387nowych miejsc pobytu.

Aktywizacja seniorów

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej realizuje także skierowany do III sektora Rządowy Program na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych (program ASOS). Celem tego programu jest poprawa jakości i poziomu życia osób starszych oraz zagospodarowanie ich potencjału poprzez umożliwienie im aktywności społecznej.

Program zakłada działania jednocześnie w czterech obszarach obejmujących aktywność społeczną seniorów. Chodzi tu o: edukację osób starszych (ok. 5,7 mln zł rocznie), aktywność społeczną promującą integrację wewnątrz- i międzypokoleniową (ok. 9,5 mln zł rocznie), partycypację społeczną osób starszych (ok. 7,6 mln zł rocznie) oraz usługi społeczne dla osób starszych (ok. 15,2 mln zł rocznie). Organizacje pozarządowe i inne podmioty uprawnione działające na rzecz osób starszych mogą ubiegać się o dofinansowanie od 20 do 200 tysięcy złotych.

W ramach programu ASOS w 2017 roku dofinansowaniem zostało objętych 370 projektów organizacji pozarządowych. Do III sektora na realizację działań na rzecz seniorów trafiło 38 mln zł, a w zrealizowanych przez organizacje pozarządowe projektach w ramach programu ASOS wzięło udział ok. 179 tys. osób starszych (w tym ok. 11 tys. osób niepełnosprawnych).

W tegorocznej edycji Programu ASOS na realizację zostanie przeznaczonych 40 mln zł.  W terminie wskazanym w regulaminie konkursu zostało złożonych  1 330 ofert. W najbliższym czasie zostaną ogłoszone wyniki konkursu.

Największa waloryzacja od 5 lat

Wskaźnik waloryzacji rent i emerytur w 2018 roku wyniósł 102,98%. W efekcie najniższa emerytura wzrośnie o 29,80 zł, a przeciętna emerytura z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – o ok. 67,28 zł. Tak wysokiej waloryzacji nie było od pięciu lat.

Ustalenie wskaźnika waloryzacji emerytur i rent na poziomie 102,98% oznacza, że najniższa emerytura wzrośnie o 29,80 zł – z 1000 zł do 1029,80 zł, a przeciętna emerytura z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych – o ok. 67,28 zł (z 2257,64 do 2324,92 zł). Przeciętna renta z tytułu niezdolności do pracy z FUS wzrośnie o ok. 47,84 zł (z 1605,22 do 1653,06 zł), a przeciętna renta rodzinna z FUS – o ok. 57,05 zł (z 1914,46 do 1971,51 zł).

Podniesienie wysokości świadczeń

Z myślą o poprawie warunków życia seniorów minimalna emerytura, renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy oraz renta rodzinna wzrosły w 2017 roku z 882,56 do 1 tys. zł (wten sposób świadczenia te osiągnęły poziom 50% minimalnego wynagrodzenia). Warto podkreślić, że wzrosła również wysokość renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy (z 676,75 zł do 750 zł) oraz renty socjalnej (z 741,35 do 840 zł).

Opieka 75+

Odpowiedzią na wyzwania, jakie stawiają przed Polską zachodzące procesy demograficzne, jest również program „Opieka 75+”. Ma on na celu zwiększenie dostępności do usług opiekuńczych oraz usług specjalistycznych dla osób samotnych i starszych w wieku 75+, zamieszkałych na terenach małych gmin do 20 tys. mieszkańców. Na realizację programu zaplanowano ponad 57  mln złotych.

To bardzo duże wsparcie, biorąc pod uwagę, że organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych, w tym usług specjalistycznych, jest zadaniem własnym gmin, a tylko 56% z nich zatrudnia pracowników do realizacji w miejscu zamieszkania usług opiekuńczych. Odsetek gmin, które zatrudniają pracowników do realizacji w miejscu zamieszkania specjalistycznych usług opiekuńczych, jest jeszcze mniejszy – wynosi zaledwie 4%. W około 430 gminach (17% gmin) w ogóle nie są świadczone usługi opiekuńcze, w tym specjalistyczne usługi opiekuńcze.

Więcej uprawnień dla działaczy opozycji antykomunistycznej

1 sierpnia ub.r. weszła w życie nowelizacja ustawy o działaczach opozycji antykomunistycznej oraz osobach represjonowanych z powodów politycznych. Dzięki zmianom został poszerzony katalog uprawnień przysługujących działaczom opozycji antykomunistycznej i osobom represjonowanym. W efekcie przyznano im comiesięczne świadczenie w wysokości 402,72 zł. Na tym jednak nie koniec. Nowe przepisy przewidziały też m.in. możliwość objęcia pomocą okresową na okres do 6 miesięcy osób znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej lub w związku z zaistnieniem zdarzeń losowych.

Wsparcie dla kombatantów i weteranów wojennych

W wyniku nowelizacji ustawy o pomocy społecznej została wprowadzona możliwość całkowitego lub częściowego zwolnienia weteranów wojennych z opłaty za pobyt w domu pomocy społecznej. Oznacza to realne wsparcie weteranów, którzy z powodu wieku, choroby bądź niepełnosprawności przebywają w domu pomocy społecznej lub ubiegają się o przyjęcie do takiej placówki. Jest to o tyle istotne, że adresatami rządowej pomocy są zasłużone dla Polski osoby, które narażały życie i zdrowie w zbrojnej walce o suwerenność naszego kraju.

Opłata może być zniesiona z urzędu lub na wniosek, w części lub całkowicie. Ostateczna decyzja w tym zakresie należy do samorządów. Aby skorzystać z takiego uprawnienia, wystarczy przedstawić zaświadczenie o uprawnieniach kombatanckich, decyzję o przyznaniu takich uprawnień lub legitymację Członka Korpusu Weteranów Walk o Niepodległość RP.

PO WER DLA seniorów

Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej jest ponadto inicjatorem projektu „Profesjonalizacja usług asystenckich i opiekuńczych dla osób niesamodzielnych – nowe standardy kształcenia i opieki”, realizowanego w ramach Programu PO WER 2.8.  Celem głównym projektu jest profesjonalizacja opieki nad osobami starszymi o różnym stopniu niesamodzielności w miejscu ich zamieszkania.

Realizacja projektu przyczyni się do skuteczniejszej interwencji, większej efektywności, spójności i skoordynowania rozwiązań dzięki:

• opracowaniu standardów kształcenia w usługach asystenckich i opiekuńczych, świadczonych na rzecz osób starszych o różnym stopniu niesamodzielności,
• wypracowaniu standardów usług asystenckich, opiekuńczych i teleopieki;
• wypracowaniu jednolitego systemu oceny niesamodzielności przez stworzenie jednolitej definicji osoby niesamodzielnej oraz stopni niesamodzielności,
• możliwości porównywania rezultatów prowadzonych działań opiekuńczych i asystenckich między gminami, w których przeprowadzono pilotaż, a innymi gminami,
• możliwości oceny usług świadczonych w gminach, jak również możliwości długoterminowego planowania form wsparcia dla osób starszych o różnym stopniu niesamodzielności.

Polityka senioralna jako zadanie priorytetowe

W związku ze zmianami demograficznymi zachodzącymi w Polsce polityka społeczna wobec osób starszych stanowi dla całej Rady Ministrów jeden z priorytetów realizowanej polityki publicznej. Realizowane działania powinny pozwolić na podwyższenie poziomu życia osób starszych poprzez ich jak najdłuższe pozostawianie w zdrowiu i samodzielności, a także wzmocnienie tradycyjnej roli osób starszych w rodzinie i społeczeństwie jako osób kształtujących tożsamość rodzinną, regionalną i narodową, przekazujących historię swego życia, podtrzymujących kulturę oraz przyczyniających się do realizacji zadań rodziny.