Świadczenia w razie choroby, macierzyństwa i równoważne świadczenia dla ojca objęte koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego UE

Systemy prawne wszystkich państw UE przewidują świadczenia z tytułu choroby, macierzyństwa.  Ich celem jest zastąpienie twojego dochodu, jeśli zachorujesz lub urodzisz dziecko  i nie możesz w tym okresie zarabiać na życie. Nie martw się więc,  pracując legalnie za granicą lub prowadząc tam działalność gospodarczą, uzyskasz zasiłek bez względu na to, w którym państwie przebywasz.

Zakres świadczeń pieniężnych objętych koordynacją wspólnotową w stosunku do przepisów dotychczasowych, obowiązujących został poszerzony o równoważne świadczenia dla ojca z tytułu macierzyństwa.

1. Jakie polskie świadczenia w razie choroby i macierzyństwa są objęte koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego w UE?

• wynagrodzenie chorobowe - przysługujące pracownikom przez okres do 33 dni albo odpowiednio do 14 dni w roku kalendarzowym,
• zasiłek chorobowy z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego - przysługujący osobie objętej ubezpieczeniem chorobowym lub wypadkowym przez okres choroby trwającej do 182 dni, a w przypadku gruźlicy oraz, gdy niezdolność przypada na okres ciąży – do 270 dni,
• świadczenie rehabilitacyjne z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego - przysługujące przez okres do 12 miesięcy ubezpieczonemu, który po wykorzystaniu okresu pobierania zasiłku chorobowego jest nadal chory, jeżeli rokuje odzyskanie zdolności do pracy,
• zasiłek wyrównawczy z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego przysługujący przez okres odbywania rehabilitacji zawodowej, nie dłużej niż przez 24 miesiące,
• zasiłek macierzyński - przysługujący osobie ubezpieczonej z tytułu urodzenia dziecka lub przysposobienia dziecka,
• zasiłek opiekuńczy - przysługujący osobom objętym obowiązkowo ubezpieczeniem chorobowym, zwolnionym od wykonywania pracy z powodu konieczności opieki nad chorym dzieckiem lub innym członkiem rodziny.

2. Kogo dotyczą  zasady koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego?

• obywatela polskiego, który podejmie pracę u pracodawcy zagranicznego lub rozpocznie działalność na własny rachunek (np. Polka zawiera umowę o pracę z pracodawcą niemieckim i podlega ustawodawstwu niemieckiemu, jeżeli urodzi dziecko nabędzie prawo do świadczeń z tytułu macierzyństwa na podstawie przepisów niemieckich),
• obywatela innego państwa członkowskiego, który zatrudni się w polskiej firmie albo w naszym kraju rozpocznie działalność na własny rachunek (np. obywatel duński podejmuje pracę jako pracownik u polskiego pracodawcy i podlega ustawodawstwu polskiemu. Jeżeli zachoruje pracodawca wypłaci mu wynagrodzenie chorobowe za okres pierwszych 33 dni w danym roku kalendarzowym, a następnie otrzyma zasiłek chorobowy).

UWAGA!

Pamiętaj, że w Polsce ubezpieczenie chorobowe jest obowiązkowe dla pracowników, a dobrowolne dla osób prowadzących działalność gospodarczą.

UWAGA!

Jeśli uległeś wypadkowi w pracy, w drodze z lub do pracy, zapadłeś na chorobę zawodową - świadczenia z tytułu choroby przysługują nawet wtedy, gdy nie masz wymaganego okresu ubezpieczenia!

Niektóre kraje uzależniają prawo do świadczeń z tytułu choroby i macierzyństwa od tego, czy tam mieszkasz. Jednak zgodnie z nadrzędnymi przepisami unijnymi miejsce zamieszkania nie jest warunkiem przyznania świadczeń! Choć przyznaje je i wypłaca kraj, w którym jesteś ubezpieczony to dostaniesz pieniądze także wtedy, gdy mieszkasz na stałe lub przebywasz w innym państwie niż to, w którym podlegasz ubezpieczeniu.

3. Podstawowa zasada: kraj pracy, kraj zamieszkania

We wszystkich krajach UE obowiązuje zasada: – możesz podlegać ustawodawstwu tylko jednego

państwa – najczęściej tego, w którym pracujesz, płacisz składki na ubezpieczenie i gdzie będziesz mógł starać się o świadczenie. To oznacza, że w przypadku choroby i macierzyństwa świadczenia pieniężne będą ci przysługiwały tylko na mocy ustawodawstwa jednego państwa członkowskiego.

Jeśli Polak zostanie zatrudniony przez irlandzkiego pracodawcę, gdy zachoruje dostanie świadczenie na podstawie przepisów irlandzkich. Gdy Holender zatrudni się w Polsce – zasiłek będzie mu płacił polski pracodawca i ZUS.

Istnieją wyjątki od tej reguły (patrz „ustawodawstwo”).

4. Gdy nie spełniamy warunków przepisów krajowych

Zasada sumowania umożliwia przyznanie świadczeń, nawet jeśli w tym państwie masz za krótki staż lub zbyt krótko mieszkasz w stosunku do czasu, jakiego wymagają przepisy.

Zasada sumowania okresów ubezpieczenia, zatrudnienia lub zamieszkania przebytych w innym państwie umożliwia przyznanie świadczeń osobom, które nie osiągnęły w danym państwie okresu ubezpieczenia wymaganego do przyznania prawa do świadczeń. Zgodnie z tą zasadą instytucja właściwa państwa członkowskiego, którego ustawodawstwo uzależnia nabycie, zachowanie lub odzyskanie prawa do świadczeń od posiadania pewnych okresów ubezpieczenia, zatrudnienia lub zamieszkania, uwzględnia w niezbędnym zakresie okresy ubezpieczenia, zatrudnienia lub zamieszkania przebyte w innym państwie członkowskim, tak jak gdyby chodziło o własne okresy.

Bez tej zasady mogłyby powstać takie sytuacje, że pracownik migrujący podlegający ubezpieczeniu kolejno w kilku państwach członkowskich, nie nabyłby prawa do świadczeń ze względu na zbyt krótki okres ubezpieczenia w danym państwie, mimo że jego łączny okres ubezpieczenia jest długi.

Przepisy nowych rozporządzeń, w odróżnieniu od dotychczasowych przepisów nie zawierają definicji pracownika sezonowego i nie przewidują odmiennych zasad sumowania okresów pracy sezonowej.

Aby można było dokonać sumowania okresów ubezpieczenia przebytych za granicą, oddział ZUS wystąpi do instytucji właściwej państwa członkowskiego, którego ustawodawstwu osoba występująca o świadczenie podlegała poprzednio, z wnioskiem o poświadczenie okresów ubezpieczenia, zatrudnienia, zamieszkania lub pracy na własny rachunek uprawniających do świadczeń z tytułu choroby lub macierzyństwa.

W odróżnieniu od poprzednio obowiązujących przepisów rozporządzeń unijnych, ubezpieczony nie otrzymuje zaświadczenia na formularzu E 104 przed wyjazdem do innego państwa członkowskiego.

W przypadku, gdy zajdzie potrzeba uwzględnienia polskich okresów ubezpieczenia, zatrudnienia, pracy na własny rachunek lub zamieszkania przy przyznawaniu świadczeń, instytucja właściwa, która będzie wypłacać świadczenia, wystąpi do oddziału ZUS o potwierdzenie okresów ubezpieczenia z tytułu zatrudnienia lub pracy na własny rachunek w Polsce.

Nowe przepisy unijne określają procedurę postępowania w przypadku, gdy pracownik najemny lub osoba pracująca na własny rachunek ubiega się o świadczenia pieniężne z tytułu niezdolności do pracy poza państwem właściwym, czyli w państwie członkowskim, w którym mieszka lub przebywa.

Jeżeli zgodnie z ustawodawstwem właściwego państwa członkowskiego, ubezpieczony musi przedstawić zaświadczenie, aby nabyć prawo do świadczeń pieniężnych z tytułu niezdolności do pracy, zwraca się do lekarza państwa członkowskiego miejsca zamieszkania lub pobytu, który dokonał ustaleń dotyczących stanu jego zdrowia, aby poświadczył jego niezdolność do pracy oraz prawdopodobny okres trwania tej niezdolności. Ubezpieczony zobowiązany jest przesłać to zaświadczenie bezpośrednio (bez pośrednictwa instytucji miejsca zamieszkania lub pobytu jak to było dotychczas) instytucji właściwej w terminie określonym w ustawodawstwie właściwego państwa członkowskiego.

Przekazanie zaświadczenia potwierdzającego niezdolność do pracy do instytucji właściwej nie zwalnia ubezpieczonego z obowiązków wynikających z ustawodawstwa mającego zastosowanie, w szczególności obowiązków wobec jego pracodawcy.

W przypadku, gdy lekarz prowadzący leczenie w państwie członkowskim miejsca zamieszkania lub pobytu nie wydaje zaświadczeń o niezdolności do pracy, a zaświadczenia takie są wymagane zgodnie z ustawodawstwem właściwego państwa członkowskiego, ubezpieczony ubiega się o nie bezpośrednio w instytucji miejsca zamieszkania lub pobytu. Instytucja ta niezwłocznie zapewnia przeprowadzenie lekarskiej oceny niezdolności do pracy i sporządzenie zaświadczenia o niezdolności do pracy ubezpieczonego. Zaświadczenie to jest przez instytucję miejsca zamieszkania lub pobytu niezwłocznie przekazywane instytucji właściwiej.

Jeżeli instytucja właściwa odmawia wypłacenia świadczeń pieniężnych, powiadamia ona o swojej decyzji ubezpieczonego i jednocześnie instytucję miejsca zamieszkania.