Asystent rodziny wspiera rodzinę w jej środowisku. Pomaga rodzinom, które z różnych powodów nie są w stanie samodzielnie spełniać prawidłowo funkcji opiekuńczo-wychowawczych wobec własnych dzieci. Jego głównym zadaniem jest nie dopuścić
do oddzielenia dziecka od rodziny lub umożliwić jak najszybszy powrót dziecka umieszczonego w pieczy zastępczej. Może zostać przydzielony rodzinie na wniosek pracownika socjalnego lub na mocy decyzji sądu rodzinnego.

Prawie 4 tys. asystentów rodziny

Powołanie asystentów rodziny jest zadaniem własnym gminy. W latach 2012 - 2014 było zadaniem fakultatywnym, a od 2015 roku stało się zadaniem obligatoryjnym.

Samorządy coraz częściej korzystają z pracy asystentów rodziny. W 2017 r. zatrudnionych było ogółem 3 976 asystentów rodziny, o 1,8% więcej niż w 2016 r. i o 4,1% więcej niż w 2015 r.

Na umowie o pracę było zatrudnionych 3 251 asystentów (82% ogółu). Pozostałe 725 osoby (18%) pracowały na podstawie umowy o świadczenie usług.

Dla porównania, w 2016 r. zatrudnionych było 3 905 asystentów rodziny, w tym na umowę o pracę  – 2 913 (74,59% ogółu), natomiast w 2015 r. zatrudnionych było 3 816 asystentów rodziny, w tym na umowę o pracę – 2 548 (66,7 % ogółu).

Od roku 2017 w ogłaszanym przez Ministra Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej programie dofinansowania zatrudnienia asystentów rodziny wzmocniono preferencję w zatrudnianiu asystentów na umowę o pracę, co przełożyło się bezpośrednio na wzrost zawieranych umów o pracę.

Preferencję dla tej formy zatrudnienia asystentów rodziny widać w ogłoszonej edycji konkursu na rok 2017 zarówno w wysokości dofinansowania (przy umowie o pracę dofinansowanie z budżetu państwa do 67%, przy umowie zleceniu – do 50%), jak również w zasadzie preferencyjnego traktowania w kolejnym roku tych gmin, które zdecydują się na skorzystanie z umowy o pracę w 100%. W ogłoszonej edycji konkursu - 2018 udział dotacji w przypadku umowy zlecenia  jest jeszcze niższy (do 33%).

99% gmin w województwie pomorskim z asystentem rodziny

Największy odsetek gmin, w których powołano asystentów rodziny był w województwach: pomorskim (99%), małopolskim, dolnośląskim i zachodniopomorskim – po 98%. Natomiast najmniejszy odsetek gmin, w których powołano asystentów rodziny był w województwach: podlaskim (72%), łódzkim (88%), mazowieckim (90%) oraz lubelskim (92%).

Pomoc dla rodzin

W 2017 r. z pomocy asystentów rodziny skorzystało 44 748 rodzin. To wzrost o 3,1% w stosunku do 2016 r., kiedy pomocy udzielono 43 390 rodzinom.

Dla 13 555 rodzin (30% ogółu rodzin korzystających ze wsparcia) współpraca ta zakończyła się w 2017 r. W stosunku do reszty rodzin wsparcie jest kontynuowane w kolejnym roku. Średni czas pracy z rodziną z roku na rok wydłuża się z uwagi na skalę występujących w niej problemów (15 miesięcy w roku 2017).

W 6 103 przypadkach (45%) zakończenie pracy w roku 2017 nastąpiło w związku z osiągnięciem założonych celów, natomiast reszta rodzin skorzystała ze zmiany narzędzi wsparcia na takie, które z uwagi na sytuację rodziny są efektywniejsze (np. terapia, praca socjalna). Część rodzin zaprzestała współpracy z asystentem rodziny.

Wsparcie samorządów

Ministerstwo Rodziny wspierasamorządy terytorialne w zatrudnianiu asystenta rodziny w ramach programu asystent rodziny i koordynator rodzinnej pieczy zastępczej. Na dofinansowanie zatrudnienia przez gminy asystentów rodziny, w związku z realizacją ww. programu, uruchomiono środki z dotacji celowej budżetu państwa w kwocie 20.4 mln zł  oraz przekazano środki Funduszu Pracy w kwocie 39,3 mln zł., tj. na kwotę łączną 59,7 mln zł. Okres dofinansowania z budżetu państwa zadań jst w zakresie między innymi zatrudnienia asystenta rodziny został w roku 2017 przedłużony o kolejne 5 lat (obecnie zatem do roku 2022).