Wsparcie osób z niepełnosprawnościami oraz ich opiekunów to jeden z priorytetów rządu Prawa i Sprawiedliwości. Stąd też rząd podejmuje szereg działań mających na celu poprawę sytuacji osób z niepełnosprawnościami, w tym umożliwienie im rehabilitacji nie tylko zdrowotnej, ale również społecznej i zawodowej.

Korzystne zmiany legislacyjne

Wśród działań Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej na szczególną uwagę zasługują też zmiany legislacyjne, korzystne zarówno dla osób niepełnosprawnych, jak też ich pracodawców. Sytuacja osób niepełnosprawnych poprawia się również dzięki realizacji projektów finansowanych ze środków europejskich oraz zadań zlecanych organizacjom pozarządowym.

Większe dofinansowanie kosztów rocznego pobytu uczestnika w WTZ

Od 1 stycznia 2016 r. kwota ta wynosi 15 996 zł (wcześniej – od 2009 roku było to 14 796 zł). Zwiększenie wysokości dofinansowania kosztów rocznego pobytu jednego uczestnika w warsztacie terapii zajęciowej spowodowało poprawę funkcjonowania warsztatów terapii zajęciowej oraz dało możliwość dalszego ich rozwoju.

Łatwiejszy dostęp do środowiskowych domów samopomocy

W ustawie o pomocy społecznej zostały wprowadzone zmiany, które ustalają minimalny poziom finansowania 1 uczestnika środowiskowego domu samopomocy. Zgodnie z tymi zmianami, w 2017 roku kwota dotacji wynosi 200% kryterium dochodowego dla osoby samotnie gospodarującej, tj. 1.268 zł. W 2018 roku kwota dotacji będzie na poziomie 230% kryterium dochodowego dla osoby samotnie gospodarującej – tj. 1458 zł, a od 2019 roku
w wys. 250% kryterium dochodowego dla osoby samotnie gospodarującej - tj. 1585 zł.

Wprowadzono również zmiany do ustawy o pomocy społecznej w zakresie finansowania środowiskowych domów samopomocy dotyczące kwoty dotacji na 1 uczestnika środowiskowego domu samopomocy - może ona być zwiększona, nie więcej niż o 30%, na  uczestników z  niepełnosprawnościami sprzężonymi lub spektrum autyzmu, którzy posiadają orzeczenie o  znacznym stopniu niepełnosprawności wraz ze wskazaniem konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji.

Podwyższone kryterium dochodowe w programie „Rodzina 500+”

Dzięki działaniom rządu Prawa i Sprawiedliwości wprowadzono program „Rodzina 500 plus”, w ramach którego do 1200 zł podniesiono kryterium dochodowe uprawniające do otrzymanie tego świadczenia w rodzinach wychowujących dziecko niepełnosprawne – jest to kryterium wyższe o 50% w porównaniu do kryterium podstawowego.

Prawo do zasiłku dla bezrobotnych lub świadczenia przedemerytalnego

Od 1 stycznia 2017 roku weszły w życie przepisy, umożlwiające nabycie prawa do zasiłku dla bezrobotnych lub świadczenia przedemerytalnego przez byłych opiekunów osób niepełnosprawnych, którzy utracili prawo do świadczenia pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego lub zasiłku dla opiekuna z powodu śmierci osoby niepełnosprawnej, nad którą sprawowali opiekę.

Świadczenie pielęgnacyjne po nowemu

Z początkiem 2017 roku weszła również w życie nowelizacja ustawy o świadczeniach rodzinnych oraz ustawy o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów, która realizuje wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 18 listopada 2014 roku. W efekcie w rodzinach, w których wychowywana jest więcej niż jedna osoba niepełnosprawna, więcej niż jeden opiekun może pobierać świadczenie opiekuńcze z tytułu opieki nad osobą niepełnosprawną. W praktyce oznacza to, że jeśli w jednej rodzinie jest np. dwoje dzieci niepełnosprawnych, każdy z rodziców może otrzymywać świadczenie pielęgnacyjne z tytułu zakończenia aktywności zawodowej spowodowanego koniecznością sprawowania opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem.

Zgodnie z postanowieniami ustawy o świadczeniach rodzinnych, kwoty świadczeń rodzinnych (w tym zasiłku pielęgnacyjnego) oraz wysokości kryteriów dochodowych uprawniających do świadczeń rodzinnych podlegają weryfikacji co 3 lata. Najbliższa taka weryfikacja przewidziana jest na 1 listopada 2018 roku.

Spektakularny wzrost renty socjalnej

Z myślą o poprawie sytuacji osób z niepełnosprawnościami od 1 marca 2017 roku podwyższyliśmy rentę socjalną z 741,35 zł do 840 zł. To spektakularny, bo wynoszący ponad 13% i nienotowany wcześniej wzrost renty socjalnej, którym nie może wykazać się żaden poprzedni rząd. Wraz z tegoroczną waloryzacją rent i emerytur renta socjalna wzrosła do 865,03 zł. Tak wysokiego wzrostu świadczeń nie było od 5 lat.

Prawdziwy dialog ze środowiskiem osób niepełnosprawnych

Na uwagę zasługuje też nowa formuła dyskusji ze środowiskiem osób niepełnosprawnych. Dokonana została zmiana składu Krajowej Rady Konsultacyjnej do Spraw Osób Niepełnosprawnych, tak aby był to organ bardziej reprezentujący środowisko. Obecnie, zamiast dotychczasowego wąskiego składu podmiotów reprezentujących osoby niepełnosprawne (7 przedstawicieli), stanowią oni większość jej składu – 20 spośród 35 członków. Zmieniono sposób wyłaniania przedstawicieli osób niepełnosprawnych poprzez konieczność uzyskania poparcia dla kandydata 15 innych organizacji pozarządowych. Gwarantuje to większą niż dotychczas reprezentatywność środowiska.

Szeroka współpraca

Prezes Rady Ministrów powołał ponadto Zespół ds. Opracowania Rozwiązań w zakresie Poprawy Sytuacji Osób Niepełnosprawnych i Członków ich Rodzin. Na każde spotkanie powołanego przez premiera Zespołu zapraszana jest możliwie duża grupa  osób niepełnosprawnych, ich reprezentantów i specjalistów zajmujących się tematyką niepełnosprawności.

Niepełnosprawni zbadają bariery we wdrażaniu konwencji ONZ

Potwierdzeniem dialogu jest także to, iż ramach projektu współfinansowanego ze środków unijnych środowisku osób niepełnosprawnych powierzone zostało badanie barier we wdrażaniu Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych.

Nowoczesna Legitymacja Osoby Niepełnosprawnej

Kolejną nowością jest Legitymacja Osoby Niepełnosprawnej – „Moja Legitymacja”. Nowy wzór legitymacji przewiduje możliwość zamieszczenia w niej informacji dotyczących odpowiednio stopnia niepełnosprawności oraz symbolu przyczyny niepełnosprawności. Informacje te są zamieszczane – wyłącznie za pomocą kodu QR – jedynie na wniosek osoby zainteresowanej lub przedstawiciela ustawowego dziecka. Nowe legitymacje posiadają również oznaczenie w alfabecie Braille’a. W celu zapobieżenia fałszowaniu legitymacji i korzystaniu z niej przez osoby nieuprawnione przewidziano szereg zabezpieczeń (legitymacja jest wykonana z materiału poliwęglanowego, posiada grawerowanie laserowe).

Kompleksowe wsparcie dla rodzin z niepełnosprawnymi dziećmi

Zupełnie nowym rozwiązaniem jest kompleksowa oferta wsparcia dla rodzin wychowujących niepełnosprawne dzieci w ramach programu „Za życiem”. Program ten obejmuje m.in.: zapewnienie wszechstronnej opieki nad kobietą i dzieckiem w czasie ciąży i po porodzie, pomoc w zakresie wczesnego wspomagania rozwoju dziecka, dostęp do usług koordynacyjno-opiekuńczo-rehabilitacyjnych, a także specjalistyczne poradnictwo i pomoc asystentów rodziny. Wprowadzenie programu było możliwe dzięki uchwaleniu przez parlament ustawy o wsparciu kobiet w ciąży i  rodzin „Za  życiem”. Budżet programu „Za życiem” na lata 2017-2021 został zaplanowany na poziomie 3,1 mld zł.

Program „Za życiem” to duże przedsięwzięcie

Wejście w życie programu kompleksowego wsparcia dla rodzin „Za życiem” spowodowało potrzebę wprowadzenia zmian w niektórych ustawach. Stąd też parlament uchwalił ustawę z 22 czerwca 2017 roku o zmianie niektórych ustaw w związku z realizacją programu
„Za życiem”. Jest ona pierwszym etapem realizacji programu. Nowelizacja przewidziała zmiany w ustawie o systemie oświaty, ustawie o pomocy społecznej, ustawie o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, ustawie o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz ustawie o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej.

Większość postanowień nowelizacji weszła w życie 1 lipca 2017 roku, zaś pozostałe – 1 września 2017 r. (przepisy dotyczące tworzenia nowego programu polityki zdrowotnej, który zapewni wykonanie zadań zawartych w programie „Za życiem”, a także regulacje dotyczące powstania ośrodków koordynacyjno-rehabilitacyjno-opiekuńczych oraz wspierania uczennic w ciąży), 1 stycznia 2018 r. (przepisy dotyczące przyznawania przez starostów grantów na telepracę za zatrudnienie skierowanych bezrobotnych opiekunów osób niepełnosprawnych) oraz 1 marca 2018 r. (przepisy dotyczące podziału mieszkań chronionych na wspierane i treningowe, przepisy określające czas na dostosowanie istniejących mieszkań do nowych standardów do 1 marca 2019 r.).

Dofinansowanie do wynagrodzeń dla nowej kategorii osób

W wyniku nowelizacji ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych została wprowadzona możliwość otrzymania dofinansowania do wynagrodzeń na osoby, które były zatrudnione jako pełnosprawne, a w trakcie zatrudnienia uzyskały status osoby niepełnosprawnej. Zmiana ta zapewniła większą stabilność zatrudnienia.

Najpierw wypłata wynagrodzenia, potem dofinansowanie

W myśl nowelizacji dotychczasowych przepisów wsparcie można otrzymać wyłącznie w przypadku przekazania wynagrodzenia pracownikowi przed złożeniem wniosku o dofinansowanie do wynagrodzeń. Zmiana ta nakłada na pracodawcę precyzyjny obowiązek w postaci wypłaty wynagrodzenia przed złożeniem wniosku. Pomaga to w regulacji zobowiązań względem pracownika niepełnosprawnego.

Ulgi w spłacie należności
Bardzo ważne jest również dodanie w 2015 roku i rozszerzenie w kolejnym roku możliwości udzielania ulg w spłacie należności względem PFRON. Pozwala ona na umorzenie należności, rozłożenie ich na raty lub odroczenie terminu płatności.

Dalsze prace nad poprawą sytuacji osób niepełnosprawnych

Poprzez te działania i szereg innych rząd udowadnia, że osoby z niepełnosprawnościami są pełnoprawnymi członkami polskiego społeczeństwa. Pokazuje, że nie jest to frazes. Faktycznie działa na rzecz osób z niepełnosprawnościami, bo chce, by mogły żyć one godnie. Nie poprzestaje na dotychczasowych osiągnięciach.

Powstaje pierwsza w Polsce Strategia na rzecz Osób Niepełnosprawnych

Cały czas trwają prace nad poprawą sytuacji osób niepełnosprawnych. Prowadzone są zaawansowane prace nad pierwszą w Polsce Strategią na rzecz Osób Niepełnosprawnych oraz programami, które będą jej uzupełnieniem. Strategia pozwoli na ustanowienie całościowych ram polityki krajowej na rzecz osób niepełnosprawnych. Będzie wpisywać się w założenia Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, a zarazem uwzględniać postanowienia Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych i służyć zapewnieniu pełnego uczestnictwa tych osób w życiu społecznym i zawodowym.

Aktywizacja społeczna i zawodowa osób niepełnosprawnych

Biuro Pełnomocnika Rządu do Spraw Osób Niepełnosprawnych – w ramach PO WER – realizuje też projekt Nowoczesne narzędzia wsparcia aktywności osób niepełnosprawnych. Ma on na celu przygotowanie kompleksowej propozycji wdrożenia do systemu prawnego nowych bądź zmodyfikowanych instrumentów wsparcia aktywności zawodowej oraz instrumentów w zakresie rehabilitacji społecznej osób z niepełnosprawnościami. Chodzi o takie instrumenty, które zapewnią możliwie samodzielne funkcjonowanie osób niepełnosprawnych w społeczeństwie.

Nowości w programie „Za życiem”

Planujemy także zmiany w programie kompleksowego wsparcia „Za życiem”. Zmiany te  są efektem dialogu z osobami niepełnosprawnymi, a także z rodzinami wychowującymi niepełnosprawne dzieci. Zaproponowane zostały nowe rozwiązania, które ułatwią m.in. łączenie życia zawodowego z opieką nad osobą niepełnosprawną. Chodzi m.in. o: zwiększenie efektywności opieki wytchnieniowej (poprzez powiązanie jej z realizacją zadań opiekuńczych wynikających zarówno z przepisów ustawy o pomocy społecznej, jak i innych ustaw dotyczących wsparcia i pomocy rodzinie), zatrudnienie wspomagane dla osób niepełnosprawnych, uelastycznianie form organizacji czasu pracy dla małżonka osoby niepełnosprawnej, a także ustanowienie dodatkowego zwolnienia od pracy na opiekę nad dzieckiem niepełnosprawnym (dodatkowe 2 dni albo 16 godzin zwolnienia od pracy dla każdego z pracujących rodziców).

PO WER dla niepełnosprawnych

W ramach Programu Operacyjnego Wiedza Edukacja Rozwój 2014-2020 Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych opracował dwa projekty, komplementarne wobec siebie, kształtujące zmiany w systemie rehabilitacji w Polsce. Pierwszy z nich to projekt „Wypracowanie i pilotażowe wdrożenie modelu kompleksowej rehabilitacji umożliwiającej podjęcie/powrót do pracy”. Realizacja projektu zaplanowana została w okresie od stycznia 2018 roku do września 2022 roku. Budżet projektu: 85,3 mln zł.

Drugi projekt w ramach PO WER to „Wdrożenie nowego modelu kształcenia specjalistów ds. zarządzania rehabilitacją – jako element systemu kompleksowej rehabilitacji w Polsce”. Realizacja projektu zaplanowana została w okresie od 1 października 2017 roku do 31 grudnia 2020 roku. Budżet projektu: 6,3 mln zł.

Cyfrowa Polska – ułatwienia dla niepełnosprawnych

PFRON opracował i realizuje projekt „System obsługi wsparcia finansowanego ze środków PFRON”  współfinansowany ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Programu Operacyjnego Polska Cyfrowa na lata 2014-2020. Celem projektu jest umożliwienie osobom niepełnosprawnym i podmiotom działającym na ich rzecz załatwianie na drodze elektronicznej spraw związanych ze wsparciem integracji zawodowej i społecznej finansowanej ze środków PFRON. Realizacja projektu zaplanowana została od  1 marca 2016 do 28 lutego 2019 roku. Całkowity budżet projektu: 23,9 mln zł.

Realna zmiana ilościowa i jakościowa

W działaniach rządu na rzecz osób niepełnosprawnych widać nie tylko zmianę ilościową, polegającą na zwiększeniu dostępnych form wsparcia, ale również jakościową, potwierdzającą, że wprowadzanie nowych instrumentów odbywa się w dialogu ze środowiskiem osób niepełnosprawnych.