Według danych ministerstwa liczba bezrobotnych w końcu sierpnia 2019 roku wyniosła tylko 866,7 tys. osób i był to najlepszy wynik od sierpnia 1990 r., czyli od okresu przemian ustrojowych. Rekordowo niska stopa bezrobocia, która w końcu sierpnia tego roku wyniosła 5,2%, sprawia, że w Polsce zapotrzebowanie na pracowników zgłaszane przez pracodawców jest obecnie rekordowo wysokie. Mimo niskiego bezrobocia urzędy pracy stoją więc przed kolejnymi wyzwaniami. Mają do tego odpowiednie narzędzia.

Każda osoba gotowa do podjęcia zatrudnienia może skorzystać z szerokiego wachlarza usług i aktywizujących instrumentów rynku pracy. Wystarczy, że zarejestruje się jako osoba bezrobotna. Także pracodawcy, którzy zatrudnią osoby bezrobotne, mogą liczyć na wsparcie w prowadzeniu działalności gospodarczej.

Urzędy pracy aktywizują bezrobotnych w oparciu o przepisy ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, a źródłem finansowania działań aktywacyjnych osób bezrobotnych są środki Funduszu Pracy. W ciągu ostatnich 3,5 lat na tego rodzaju działania wydano 12,9 mld zł. Dzięki temu z aktywnych programów rynku pracy skorzystało w tym czasie 1,5 mln osób bezrobotnych.

Staże i szkolenia

Umiejętności zawodowe nie są dane raz na zawsze. Dla osoby bezrobotnej staże i szkolenia to często jedyna możliwość na doskonalenie umiejętności zawodowych, a także na uzyskanie nowych kwalifikacji. Urząd pracy może zaproponować osobie bezrobotnej szkolenie grupowe lub tzw. szkolenie indywidualne, gdy bezrobotny sam wybiera szkolenie z oferty rynkowej.

W latach 2016-2019 (1. połowa) ze szkoleń skorzystało ok. 161 tys. osób. Łączny koszt tych działań to 454,1 mln zł.

Najbardziej popularną formą aktywizacji zawodowej są jednak staże, podczas których osoba bezrobotna nabywa umiejętności praktycznych bez nawiązania stosunku pracy z pracodawcą. Aż 525,5 ty. osób zdecydowało się na trwające do 6 miesięcy staże (w przypadku osób do 30 roku życia do 12 miesięcy). W ciągu ostatnich 3,5 lat przeznaczono na ten cel prawie 3,5 mld zł, czyli prawie co trzecią złotówkę wydaną z Funduszu Pracy na aktywizację bezrobotnych.

Zarówno w przypadku staży. jak i szkoleń, osoby bezrobotne otrzymują stypendium w wysokości 120% zasiłku dla bezrobotnych, tj. 1.033,70 zł (stan na 1 września 2019 r.).

Własna firma

Powiatowy urząd pracy może także przyznać jednorazową dotację na podjęcie działalności gospodarczej, w tym na pokrycie kosztów pomocy prawnej, konsultacji i doradztwa. Wniosek o takie dofinansowanie może złożyć osoba zarejestrowana jako bezrobotna, ale także poszukujący pracy niepozostający w zatrudnieniu lub niewykonujący innej pracy zarobkowej opiekun osoby niepełnosprawnej.

Maksymalna wartość środków, jakie można otrzymać, to 6-krotność przeciętnego wynagrodzenia, tj. obecnie 29.035,44 zł. W sumie ministerstwo wydało na ten cel w latach 2016-2019 (1.poł.) ok. 2,9 mld zł dla 141,8 tys. osób, które dzięki tym środkom uruchomiły własne firmy.

Nie jest to jednak jedyne źródło wsparcia na poczet nowej firmy. Osoby bezrobotne mogą również uzyskać pożyczkę z programu „Pierwszy biznes – Wsparcie w starcie”. Wsparcie udzielają  w całym kraju pośrednicy finansowi wybrani przez Bank Gospodarstwa Krajowego.

W sytuacji, gdy pracodawca tworzy lub przystosowuje stanowisko pracy dla osoby bezrobotnej lub dla poszukującego pracy opiekuna osoby niepełnosprawnej, może liczyć na refundację kosztów wyposażenia i doposażenia takiego stanowiska pracy. Na ten cel w ostatnich 3,5 latach resort wydał 1,4 mld zł. Aż 115,4 tys. osób bezrobotnych znalazło pracę u pracodawców, którzy skorzystali z tej formy wsparcia. Każdy z właścicieli firm otrzymał zwrot kosztów w wysokości 6-krotność przeciętnego wynagrodzenia (obecnie to 29.035,44 zł).

Prace interwencyjne i roboty publiczne

Dzięki środkom przekazanym przez ministerstwo urzędy pracy dofinansują także część wynagrodzenia osoby bezrobotnej zatrudnionej przez pracodawcą w ramach prac interwencyjnych. W ten sposób ułatwia się bezrobotnym powrót na rynek pracy. Obecnie refundacja wynosi 1016,50 zł (stanu na 1 września 2019 r.)  Prace interwencyjne mogą trwać 6,12 lub 24 miesiące, a pracodawca ma obowiązek zatrudnić osobę bezrobotną przez określony okres czasu także po zakończeniu prac interwencyjnych

W ciągu ostatniego 3,5 roku z tej formy wsparcia skorzystało w sumie 143,5 tys. osób, na co przeznaczonych zostało z  Funduszu Pracy 766,7 mln zł.

Również organizatorzy robót publicznych (m.in. gminy, powiaty, organizacje pozarządowe zajmujące się problematyką ochrony środowiska, kultury, oświaty, kultury fizycznej i turystyki, opieki zdrowotnej, bezrobocia oraz pomocy społecznej), mogą liczyć na refundację części wynagrodzenia osoby bezrobotnej zatrudnionej u nich do 12 miesięcy w ramach robót publicznych

W latach 2016-2019 (1.poł.) ministerstwo wydało na ten cel  956,6 mln zł, a 111,3 tys. osób bezrobotnych otrzymało dzięki temu pracę.

Praca dla młodych

Od 1 stycznia 2016 roku do 31 grudnia 2017 r młodzi bezrobotni do 30 roku życia, zarejestrowani
w powiatowych urzędach pracy oraz pracodawcy lub przedsiębiorcy zainteresowani ich zatrudnieniem mogli skorzystać z Programu „Praca dla Młodych” . Pracodawca, który podpisał stosowną umowę z powiatowym urzędem pracy, otrzymywał przez 12 miesięcy refundację części kosztów poniesionych na wynagrodzenie, nagrody i składki na ubezpieczenia społeczne zatrudnionego w pełnym wymiarze bezrobotnego do 30 roku życia. Maksymalna wysokość refundacji wynosiła do 100% minimalnego wynagrodzenia za pracę wraz ze składką na ubezpieczenia społeczne od tego wynagrodzenia. Koszty realizacji tego instrumentu finansowane były także ze środków Funduszu Pracy i wyniosły prawie 2,2 mld zł. Ok. 132,4 tys. młodych osób skorzystało z tej formy wsparcia.

Rezultatem wszystkich powyższych działań aktywizujących osoby bezrobotne był finalnie spadek stopy bezrobocia. Rosnąca z roku na roku efektywność zatrudnieniowa wszystkich narzędzi (np. 95,9 % w 2018 r. dla dotacji na podjęcie działalności gospodarczej, czy 93% dla prac interwencyjnych) pokazuje, że jest to ważne narzędzie wsparcia osób bezrobotnych na rynku pracy, zarówno w okresie dekoniunktury, jak i bardzo dobrej sytuacji gospodarczej.