Społeczeństwo polskie staje przed wyzwaniami wynikającymi ze zmian w strukturze demograficznej ludności. W 2050 roku już 13,7 miliona Polaków będzie miało ukończone 60 lat. Osoby w tym wieku będą stanowiły ok. 40 proc. ogółu ludności. Dlatego też z myślą o osobach starszych podejmowanych jest szereg działań, które mają na celu poprawę warunków ich życia. Dotyczy to zarówno ich sytuacji materialnej, dostępu do opieki zdrowotnej, jak także aktywności społecznej, edukacyjnej i kulturalnej.

Cel wszystkich tych działań jest taki sam - podwyższenie poziomu życia osób starszych, tak by jak najdłużej pozostawali w zdrowiu i samodzielności, a także wzmacnianie tradycyjnej roli osób starszych w rodzinie jako osób kształtujących jej tożsamość. Z drugiej strony ważna jest także pomoc dla osób starszych, niesamodzielnych pozostających w domach.

 

Aktywni razem

Największą bolączką osób starszych jest obawa przed społecznym wykluczeniem po przejściu na emeryturę. Po okresie aktywnej pracy zawodowej seniorzy muszą często się mierzyć z brakiem zajęć, monotonią dnia i samotnością. Resort rodziny prowadzi dwa wieloletnie programy, które są najlepszym lekiem na społeczne wykluczenia osób starszych i stwarzają podwaliny do aktywnego i satysfakcjonującego życia po zakończeniu aktywności zawodowej.

Do jednych z najważniejszych działań realizowanych w ramach polityki senioralnej należy zaliczyć program „Senior+”. Dzięki środkom z programu rozbudowywana jest w całym kraju sieć placówek Dziennych Domów „Senior+” i Klubów „Senior+”., w których osoby starsze znajdują dedykowaną dla siebie ofertę zajęć edukacyjnych, sportowych, kulturalnych, obejmujących także aktywizację społeczną, rehabilitację i usługi socjalne. Wizyta w tego rodzaju placówkach to okazja do nawiązywania przyjaźni, integracji społecznej, rozwijania zainteresowań i pasji, dla których w okresie życia zawodowego często nie było czasu.

Dzięki zeszłorocznemu zwiększeniu budżetu programu do 80 mln  udało się wybudować w 2018 r. 260 nowych domów i klubów Senior+, to dwa razy więcej niż w ciągu wcześniejszych trzech lat łącznie (2015-2017). W edycji 2019 przyznano dofinansowanie na kolejne 342 nowe placówki, a 442 już istniejące otrzyma dofinansowanie.

Ten urodzaj nowych placówek Senior+ nie byłby także możliwy dzięki rozszerzeniu formuły programu od 2017 r. Najważniejsze zmiany polegały m.in. na wprowadzeniu możliwości tworzenia Klubów „Senior+”, które są uproszczoną formą placówek „Senior+”. Kluby nie potrzebują osobnych, dużych budynków, tak jak większość dziennych domów Senior+. Często powstają po sąsiedzku, np. przy bibliotece. Nie wymagają dużej liczby personelu. Kluby Senior+ są doskonałą ofertą dla mniejszych gmin, które dysponują ograniczonymi środkami finansowymi i lokalowymi. W tym roku ponad trzy czwarte nowych placówek stanowić będą Kluby Senior +.

Innym działaniem resortu wspierającym aktywność osób starszych jest Rządowy Program na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych (ASOS). To program dla osób 60+, które kończąc aktywność zawodową pozostają w dobrej kondycji psychofizycznej.  Mają potencjał, kwalifikacje, życiowe doświadczenie i czas wolny, który można i należy zagospodarować, dzięki tworzeniu odpowiedniej oferty aktywności społecznej. Dzięki dofinansowaniu z programu ASOS  osoby starsze mogą korzystać z  różnego rodzaju zajęć edukacyjnych, artystycznych, sportowych, warsztatów. Uczestniczą w życiu lokalnej społeczności.

Co roku na ten cel przeznaczanych jest 40 mln zł.  Organizacje pozarządowe i inne podmioty działające na rzecz osób starszych mogą ubiegać się o dofinansowanie od 20 do 200 tysięcy. W latach 2016-2018 dofinansowanych zostało w ten sposób ponad 1 100 projektów, z których skorzystało blisko 450 tys. osób starszych, w tym prawie 30 tys. osób niepełnosprawnych. W tym roku dofinansowanie w ramach ASOS otrzymało kolejna 300 projektów.

Codzienna pomoc dla osób starszych niesamodzielnych

Odpowiedzią na wyzwania, jakie stawiają przed Polską zachodzące procesy demograficzne jest także uruchomiony w zeszłym roku program „Opieka 75+”. Dzięki programowi seniorzy  w wieku 75 lat i więcej, z małych gmin, do 60 tys. mieszkańców, mogą skorzystać z usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych usług opiekuńczych, których bardzo często byli pozbawieni.

Realizacja tych usług jest zadaniem własnym gminy o charakterze obowiązkowym i finansowanym ze środków budżetu gminy. Dzięki programowi Opieka 75+ gmina może otrzymać dotację celową w wysokości do 50% kosztów realizacji usług.

Z budżety państwa wydano na ten cel w 2018 r.4,3 mln zł.  W ten sposób udało się objąć opieką 2,8 tys. osób starszych w 394 gminach. W tym roku deklarację przystąpienia do programu Opieka 75+ zgłosiło 427 gmin z usługami dla ok. 3,7 tys. osób.

W tym roku wszedł w życie nowy program „Posiłek w szkole i w domu” na lata 2019-2023”. Program ma zapewnić pomoc nie tylko dzieciom z rodzin znajdujących się w trudnej sytuacji, ale także osobom starszym, niepełnosprawnym, o niskich dochodach. W ramach programu seniorzy, którzy ze względu na podeszły wiek czy niepełnosprawność nie są w stanie sami przygotować sobie obiad i rzadko opuszczają dom, otrzymują codziennie gorący posiłek do domu.

Program  finansowany  jest  ze  środków  budżetu  państwa oraz  środków  własnych  jednostek samorządu terytorialnego. Ogólna kwota środków w całym okresie realizacji programu wyniesie 2,75 mld zł, rocznie 550 mln zł.

Wsparcie dla seniorów dotkniętych ubóstwem

Rząd wspomaga osoby, które skupiając się na opiece nad kilkorgiem dzieci, zrezygnowały z pracy zarobkowej, a dziś żyją na granicy ubóstwa, nie mając prawa do świadczeń nawet na minimalnym poziomie. W marcu ruszył program Mama4+, czyli rodzicielskie świadczenie uzupełniające.  Świadczenie wypłacane jest co miesiąc z budżetu państwa dla mam w wysokości minimalnej emerytury 1100 zł, ale także w niektórych przypadkach dla ojców, którzy wychowali przynajmniej 4 dzieci.

Do dzisiaj  z ZUS i KRUS przyznano ok. 50 tys. świadczeń Mama4+. Na program w budżecie państwa na 2019 rok zabezpieczono 801 mln złotych.

Osoby starsze znajdujące się w trudnej sytuacji życiowej np. dotknięte ubóstwem, niepełnosprawnością, bezdomnością, długotrwałą lub ciężką chorobą mogą także liczyć na wsparcie w formie paczek z artykułami spożywczymi lub posiłków w ramach Programu Operacyjnego Pomoc Żywnościowa 2014-2020.

Z programu mogą korzystać osoby, które spełniają kryterium dochodowe. Od 1 października 2018 r. wynosi ono w przypadku osoby samotnie gospodarującej 1 402 zł, natomiast w przypadku osoby w rodzinie  - 1 056 zł.

W 2018 r. pomoc żywnościową w ramach tego programu otrzymało łącznie ok. 1,4 mln osób najbardziej potrzebujących, w tym ponad 135 tys. osób powyżej 65. roku życia (ok. 10% wszystkich odbiorców).

Regularny wzrost rent i emerytur

Z każdą kolejną waloryzacją staramy się wspomóc seniorów podnosząc ich co miesięczne świadczenia, przywiązując przy tym szczególną uwagę do wzrostu minimalnych rent i emerytur. Działania te wpisują się w politykę rządu zmierzającą do poprawy sytuacji grup najuboższych.

W 2016 r. obok ustawowej waloryzacji procentowej wypłacone zostały jednorazowe dodatki pieniężne dla niektórych emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenia przedemerytalne, zasiłki przedemerytalne, emerytury pomostowe albo nauczycielskie świadczenia kompensacyjne. Kwota dodatku uzależniona została od wysokości świadczenia i wynosiła od 50 do 400 złotych netto. Łączna kwota wypłaconych dodatków wyniosła 1,4 mld zł.

Od 1 marca 2017 r. najniższa emerytura, renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i renta rodzinna wzrosły z 882,56 zł do kwoty 1000 zł (o 13,3%), a renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy z 676,75 zł do kwoty do 750 zł (o 10,8%).

Od 1 marca 2018 roku wszystkie świadczenia zostały podwyższone o 2,98%. Była to najwyższa waloryzacja w ciągu ostatnich pięciu lat.

Tegoroczna waloryzacja została przeprowadzona z zastosowaniem zmodyfikowanych zasad przy wskaźniku 102,86%. Minimalne świadczenie wzrosły do 1100 zł (w przypadku najniższej emerytury, renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, renty rodzinnej i renty socjalnej) oraz do 825 zł (w przypadku najniższej renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy). Dodatkowo wprowadzono minimalną, gwarantowaną podwyżką świadczenia na poziomie 70 zł.

W sumie oznacza to, że od 2016 roku minimalna emerytura i renta wzrosły w sumie o jedną czwartą.

Dodatkowe wsparcie dla seniorów

Ważnym wsparciem dla seniorów jest Emerytura+. W maju wypłacone zostało jednorazowe świadczenia pieniężnego dla wszystkich emerytów i rencistów, bez względu na wysokość renty czy emerytury, w kwocie najniższej emerytury1100 zł brutto.

Emerytura+ to szczególnie ważne wsparcie dla tych osób starszych, którzy pobierają niskie świadczenia, także te znacznie poniżej emerytury czy renty minimalnej. W sumie jednorazowe świadczenie pieniężne trafiło do ponad 9,8 mln osób, w tym ok. 6,96 mln emerytów i 2,62 mln rencistów. Koszt wypłaty świadczeń to kwota 10,8 mld złotych

Od 2019r. o Kartę Dużej Rodziny mogą ubiegać się wszyscy, którzy kiedykolwiek wychowali co najmniej troje dzieci, a więc także seniorzy.

Karta Dużej Rodziny to system zniżek i dodatkowych uprawnień dla rodzin 3+ zarówno w instytucjach publicznych, jak i w firmach prywatnych. To zniżki na przejazdy kolejowe, na zakup ubrań, obuwia, kosmetyków, czy książek. Kartę Dużej Rodziny wspiera 5,6 tys. partnerów w ok. 26 tys. punktach w całej Polsce.