Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie

Renaturyzacja wód powierzchniowych

Pod pojęciem renaturyzacji należy rozumieć działania przyczyniające się do przywrócenia ciekom i zbiornikom wodnym, w mniejszym lub większym stopniu przekształconym przez człowieka, stanu zbliżonego do naturalnego.

Renaturyzacja wód powierzchniowych jest przykładem możliwości zwiększenia retencji naturalnej realizowanej za pomocą środków mających na celu ochronę zasobów wodnych przez przywracanie lub utrzymanie naturalnych ekosystemów.

Takie działania w znacznym stopniu mogą przyczynić się do zmniejszenia strat ponoszonych przez społeczeństwo, środowisko i gospodarkę kraju na skutek zmian klimatu, stanowiąc jedną z możliwości adaptacji do zmian klimatu.

Renaturyzacja wód powierzchniowych obejmuje: poprawę retencji korytowej, dolinowej, normalizację stosunków wodnych w zlewni, renaturalizację mokradeł i torfowisk, przywracanie ciągłości i różnorodności hydromorfologicznej cieków i jezior.

Tego typu działania wpływają na poprawę odporności, czyli adaptację ekosystemów i ciągłość dostarczanych przez nie usług ekosystemowych. Renaturyzacja wód wpływa na zmniejszenie ryzyka powodziowego, łagodzi skutki suszy, redukuje niezbędne koszty prowadzenia prac utrzymaniowych i tworzy miejsca atrakcyjne społecznie.

 

Krajowy program renaturyzacji wód powierzchniowych

W dniu 28.02.2020 r. zakończono realizację zadania pn.: „Opracowanie krajowego programu renaturyzacji wód powierzchniowych”, wykonanego na zlecenie Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie przez spółkę Multiconsult Polska.

Krajowy programu renaturyzacji wód powierzchniowych (KPRWP) – dokument o charakterze kierunkowym, stanowił punkt wyjścia do zaplanowania na potrzeby drugiej aktualizacji planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy (II aPGW) działań prośrodowiskowych z zakresu poprawy stanu hydromorfologicznego wód powierzchniowych (więcej informacji nt. prawnie obowiązującej II aPGW dostępnych jest na stronie: https://apgw.gov.pl/pl/III-cykl-informacje-ogolne).

Głównym celem KPRWP było zaproponowanie Obszarów Priorytetowych, w których działania renaturyzacyjne powinny zostać zrealizowane w pierwszej kolejności (bazowano w tym zakresie na doświadczeniach zdobytych w trakcie przeprowadzonych badań pilotażowych, którymi objęto 17 przypadków rzecznych, 5 jeziornych i po jednym przypadku dla wód przejściowych i przybrzeżnych). Jednocześnie w skali kraju przeprowadzono analizę skoncentrowaną na diagnozie problemów i zdefiniowaniu Obszarów Wymagających Renaturyzacji (OWR), którym przypisano potencjalne zestawy działań ukierunkowanych na poprawę wskaźników hydromorfologicznych. Jednakże biorąc pod uwagę aktualne uwarunkowania, stopień przekształcenia oraz zdolności ekosystemów wodnych do samoistnej regeneracji, zaproponowane dla OWR działania wymagają doprecyzowania i dalszych szczegółowych analiz w skali lokalnej.

Podsumowując, wskazane w KPRWP propozycje działań wymagały na poziomie II aPGW szczegółowej weryfikacji – m. in. w kontekście ryzyka powodziowego, w powiązaniu z wodami podziemnymi oraz obszarami chronionymi, jak również w celu zdiagnozowaniu przyczyn złego stanu wód (nie zawsze o złym stanie decydowały presje hydromorfologiczne, ale również wskaźniki fizykochemiczne lub chemiczne). Kluczowe znaczenie miały również ramy czasowe (6-letni cykl planistyczny), jak i ograniczenia finansowe związane z wdrażaniem działań renaturyzacyjnych. Ostatecznie, w ramach II aPGW włączono działania służące poprawie stanu hydromorfologicznego dla jcwp zagrożonych nieosiągnięciem celów środowiskowych lub dla obszarów chronionych. Zaplanowano m. in. ponad 2 tys. działań mających na celu poprawę warunków hydromorfologicznych rzek i potoków. Wśród nich znalazły się działania polegające na realizacji programu renaturyzacji dla Obszarów Priorytetowych wskazanych w KPRWP.

Ponadto należy podkreślić, iż w wyniku przedmiotowej pracy powstał również „Podręcznik dobrych praktyk renaturyzacji wód powierzchniowych”, stanowiący kompendium wiedzy nt. renaturyzacji rzek, jezior, wód przejściowych i przybrzeżnych – dokument rekomendowany do powszechnego stosowania przez Pracowników PGW Wody Polskie już na etapie planowania zadań utrzymaniowych i inwestycyjnych (więcej informacji nt. dobrych praktyk dostępnych jest na stronie:  https://www.gov.pl/web/wody-polskie/nowe-otwarcie-w-gospodarowaniu-wodami-przez-pgw-wody-polskie)