Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie

Celem kampanii #WaterWiseEU jest podniesienie świadomości mieszkańców Unii Europejskiej na temat kluczowych problemów związanych z wodą, zachęcenie ludzi do zapoznania się z rozwiązaniami i pokazanie, w jaki sposób wszyscy możemy podjąć działania. Razem możemy zainspirować zmiany i zapewnić przyszłość, w której woda będzie szanowana, chroniona i dostępna dla wszystkich. 

Elementem kampanii jest Green Week, organizowany przez Dyrekcję Generalną ds. Środowiska Komisji Europejskiej. W ramach wydarzenia mamy okazję do dzielenia się wiedzą i doświadczeniami, co pozwala na systematyczne ulepszanie europejskiej polityki ochrony środowiska. Przez cały letni sezon możemy wziąć udział w wydarzeniach partnerskich organizowanych na terenie całej Wspólnoty, także w Polsce!

 

Spójrz na wodę inaczej!

Obecnie zmagamy z poważnym kryzysem wodnym, którego przyczyny są złożone i wzajemnie ze sobą powiązane. Czy wiesz, że już 40% populacji świata odczuwa skutki niedoboru wody? Europa nie jest tu wyjątkiem, gdyż na całym kontynencie odczuwamy skutki suszy i powodzi. Wobec wyzwań związanych z zarządzaniem wodą, zapewnienie bezpieczeństwa wodnego staje się jednym z ważniejszych kierunków działań Unii Europejskiej.

Woda to bezcenny wspólny zasób, który należy przekazywać z pokolenia na pokolenie – niezbędny dla ludzi, środowiska oraz sprawiedliwej, zrównoważonej i odpornej gospodarki. Doceniajmy wodę i zacznijmy nią mądrzej zarządzać!

 

Woda nie jest nieskończonym zasobem

Bez wody nie ma życia, mamy jej niewiele, dlatego musimy ja szanować. Czy wiesz, że słodka woda stanowi mniej niż 3% całych światowych zasobów wody? Co ważne, większość z niej nie jest dostępna do spożycia.

Woda wyparowuje z morza, gromadzi się w chmurach, a następnie spada w formie deszczu na ląd i rzeki. Jednak ten podtrzymujący życie obieg jest zakłócany przez zmiany klimatu oraz dewastację gruntów i ekosystemów. Aby przywrócić tę równowagę, musimy chronić przyrodę. Każdy z nas może racjonalnie i oszczędnie korzystać z wody. Warto też korzystać z deszczówki i zainwestować w retencję – wodę możemy zbierać nawet do zwykłej beczki, a posłuży nam do podlewania roślin.

W makro skali ważnym działaniem jest zachowanie i odtwarzanie terenów podmokłych, renaturyzacja rzek, wszędzie tam, gdzie to możliwe, a także wprowadzanie zieleni i wody do miast, przez budowę błękitno-zielonej infrastruktury, takiej jak ogrody deszczowe, niecki filtracyjne czy oczka wodne. Wody opadowe są wyzwaniem, ale mogę być też szansą, a przez odpowiednie inwestycje możemy dostosować nasze otoczenie do zmieniającego się klimatu.

 

Kolory wody

Aby zacząć inaczej patrzeć na wodę, musimy zrozumieć, jakie są jej rodzaje. Kolor niebieski wyróżnia wody powierzchniowe i gruntowe. To tę wodę wykorzystujemy do picia, w gospodarstwach domowych i do produkcji rolnej: w Europie rolnictwo odpowiada za połowę zużycia niebieskiej wody. Zielona woda znajduje się w roślinach, glebie i lasach. Zdrowe ekosystemy pomagają zatrzymywać i oczyszczać wodę, podtrzymując jej globalny obieg. Szara woda pochodzi z miast i zakładów przemysłowych. Możemy ja oczyszczać i ponownie wykorzystywać. Czarna pochodzi z toalet. To tak zwane ścieki, które nie nadają się do ponownego wykorzystania bez oczyszczenia. Bardzo ważne jest odpowiednie zarządzanie ściekami i odseparowanie ich od słodkiej wody powierzchniowej lub gruntowej.

Współpracując z naturą, możemy zapewnić wszystkim wystarczające ilości wody. Czy wiesz, że od przystąpienia do Unii Europejskiej Polska przeprowadziła inwestycje o wartości ponad 91 mld zł w sektorze wodociągowo-kanalizacyjnym? Inwestycje w rozwój sieci kanalizacyjnej i oczyszczalni ścieków, a także kontrole przydomowych zbiorników bezodpływowych są niezbędne. Dzięki nim możemy zapewnić dostęp do odpowiednich warunków sanitarnych milionom mieszkańców, a także dbać o stan naszych wód.

 

Woda jako kolejny kryzys

Obecnie mamy do czynienia z kryzysem klimatycznym połączonym z kryzysem wodnym. Presja na zasoby wodne wynika z dziesięcioleci złego zarządzania, zanieczyszczenia i degradacji ekosystemu, a także ze zmiany klimatu. Ekosystemy rzeczne i morskie cierpią, a my borykamy się z coraz częstszymi suszami i powodziami.

Czy wiesz, że w 2019 r. niedobory wody występowały już prawie na 30% terytorium UE? Od 1970 r. straciliśmy jedną trzecią naszych ekosystemów słodkowodnych, a populacje organizmów zamieszkujących słodkie wody zmniejszyły się 83%. Znikają tereny podmokłe, rzeki przestają łączyć się z morzami. Taki stan rzeczy nie może być trwać dalej, dlatego konieczna jest zmiana podejścia do gospodarowania wodą.

Unia Europejska podejmuje działania w tym kierunku, zarówno legislacyjne, jak i inwestycyjne, ale musimy zrobić o wiele więcej. W Polsce działania na rzecz poprawy stanu wód są planowane w ramach planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy. Ich realizacja – przez Wody Polskie, Lasy Państwowe, samorządy czy administrację rządową pozwoli ograniczyć istniejące presje, uczynić nasze rzeki i jeziora bliższymi naturze, a ekosystemy wodne bardziej odpornymi na zmiany klimatu.

 

Woda w życiu codziennym

Woda jest niezwykle ważnym elementem wszystkiego, co kupujemy, nie tylko napojów i żywności. Słodka woda jest konieczna do produkcji rolnej, przemysłowej i do rekreacji. Zrozumienie tego jest bardzo ważne, aby zacząć efektywniej korzystać ze słodkiej wody, dbać o odpowiednie uzupełnianie jej zasobów i utrzymywać popyt na poziomie nieprzekraczającym podaży.

Czy wiesz, że do chwili obecnej UE przeznaczyła już ponad 15 miliardów euro na projekty mające na celu zapewnienie dostępu do zdrowej, czystej słodkiej wody wszystkim mieszkańcom? Aby ten plan się powiódł, potrzebujemy też Twojego zaangażowania. Bądź świadomym użytkownikiem wody i sprawdź, jaki ślad wodny zostawiasz. Kupuj lokalnie, nie marnuj żywności i wybieraj tylko to, co naprawdę jest ci potrzebne.

 

Woda jest naszą wspólną sprawą

Woda to nie tylko zasób — to cały ekosystem stanowiący ciągłość naszej historii, tożsamości i dziedzictwa. Od meandrów rzek po jeziora i morza, szlaki i akweny wodne były areną wielu wydarzeń w historii Europy, kształtowały naszą przeszłość, kształtują teraźniejszość i przyszłość. To właśnie nad Wisłą rozwinęło się państwo polskie, a handel zbożem transportowanym rzeką przyczynił się do rozwoju wielu nadwiślańskich miast, takich jak Warszawa, Toruń czy Gdańsk.

Czy wiesz, że ponad 60% spośród europejskich rzek stanowią rzeki przepływające przez więcej niż jeden kraj. Rzeki, takie jak Dunaj, Ren czy Odra, są ważnym elementem relacji międzynarodowych, gospodarki wodnej i współpracy środowiskowej między krajami, przez które przepływają. Gdy uświadomimy sobie, że ludzki organizm składa się w 60% z wody, nasz związek z wodą dodatkowo się zacieśnia.

 

Za dużo wody

Czy wiesz, że 90% klęsk żywiołowych jest związanych z pogodą i wodą? To m.in. powodzie, susze i wyjałowienie gleby, pożary oraz zanieczyszczenie. Od 1980 roku same tylko powodzie spowodowały w UE straty przekraczające 170 miliardów euro rocznie!

Powodzie na obszarze Wspólnoty przybierają obecnie niespotykaną skalę. Ich skutki dotykają miliony osób, siejąc spustoszenie i niszcząc gospodarkę. Z ostatnich raportów, takich jak ocena ryzyka klimatycznego Europejskiej Agencji Środowiskowej, wynika, że Europa nie jest przygotowana na takie tempo wzrostu zagrożeń klimatycznych.

Jak przewidywać katastrofy związane z wodą? Jak się na nie przygotować, zamiast reagować dopiero po fakcie? Aby chronić nasze społeczności, domy i miasta przed powodziami, musimy współpracować z naturą!

Natura może być naszym najsilniejszym sprzymierzeńcem, bowiem posiada ona niesamowite zdolności wchłaniania wody i przywracania równowagi. Ponowne zalewanie terenów podmokłych, sadzenie drzew oraz przywracanie naturalnych terenów zalewowych to tylko kilka sposobów, dzięki którym pomożemy naturze pomagać nam łagodzić negatywne skutki zmian klimatu. Budowanie wałów przeciwpowodziowych z zostawieniem przestrzeni rzece czy tworzenie polderów zalewowych wzmacnia bezpieczeństwo mieszkańców, a przykłady takich działań mamy także w Polsce! Czy wiesz, że mieszkańcy Opola są chronieni przez polder Żelazna? Obiekt ma prawie 400 ha powierzchni i może przechwycić nawet 10 mln m³ wody!

 

Za mało wody

Zmiany klimatu, niewłaściwe zarządzanie i nadmierna konsumpcja, wywołują dłuższe, bardziej uciążliwe i częstsze susze w całej Europie i na świecie. Susze sieją spustoszenie w produkcji żywności i energii, zagrażając bioróżnorodności, lasom i infrastrukturze transportowej. Nie inaczej jest w Europie. Czy wiesz, że 20% terytorium Europy i 30% Europejczyków co roku styka się z niedoborami wody, a związane z tym koszty szacuje się na około 9 miliardów euro rocznie?

Musimy poprawić efektywność wykorzystywania wody, a także ograniczyć jej zużycie tam, gdzie jest jej mało. Kluczem do walki z suszą jest natura. Przez stosowanie rozwiązań opartych na naturze (ang. NBS) poprawiamy skuteczność wchłaniania i uwalniania wody, co pomaga unikać susz. Nawadnianie terenów podmokłych, przywracanie naturalnych terenów zalewowych i sadzenie upraw odpornych na suszę, które zużywają mniej wody, to niektóre sposoby pokazujące, jak natura może przyjść nam z pomocą.

Już poczyniliśmy postępy: trzynaście państw członkowskich podjęło działania, przyjmując strategie zarządzania suszą w walce z tym palącym problemem. Wśród nich jest Polska! W 2021 roku przyjęto Plan przeciwdziałania skutkom suszy, który zawiera szereg działań technicznych dla ograniczenia tego zjawiska, a także działania nietechniczne, czyli przede wszystkim edukację społeczną w zakresie racjonalnego korzystania z wody.

 

Zanieczyszczona woda

Co z tego, że woda jest dostępna, skoro jest brudna? Głównymi przyczynami zanieczyszczenia wody są zrzuty rolno-przemysłowe, zanieczyszczenia miejskie, ścieki, śmieci, wycieki ropy i przemysł wydobywczy.

Czy wiesz, że tylko 44% wód powierzchniowych w UE ma dobry stan ekologiczny, a dobry stan chemiczny ma zaledwie 31%? Rolnictwo jest źródłem 80% zrzutów azotu do wód na obszarze UE.

Musimy eliminować zanieczyszczenia wody u ich źródła. Wszystkie sektory — przemysł, miasta, rolnictwo, turystyka i transport — muszą ze sobą współpracować, by zapewnić, że woda pozostanie czysta i zdatna do picia dla wszystkich. Na terenach miejskich i przemysłowych niezbędny jest dalszy rozwój oczyszczalni ścieków i sieci kanalizacyjnej, zaś na terenach wiejskich redukcja stosowania nawozów i oprysków oraz ograniczenie spływu biogenów do rzek przez pozostawianie stref buforowych, czyli nadrzecznych pasów roślinności szuwarowej filtrującej zanieczyszczenia.

Pomimo trudności, jakość wody w kąpieliskach UE pozostaje wysoka. W 2022 r. 85,7% kąpielisk uzyskało ocenę doskonałą, a minimalne normy jakości wody spełnia 95,9% kąpielisk. Poznawajmy i doceniajmy piękno naszych rzek i jezior i korzystajmy z nich w okresie wakacyjnego wypoczynku.

 

Zarządzanie wodą

Woda to nie tylko zasób; to siła, dzięki której produkujemy żywność, źródło naszej gospodarki i podstawa ekosystemów. Bez wody uprawy zamierają, przemysł staje, a społeczności cierpią.

Czy wiesz, że do 2030 roku zapotrzebowanie na słodką wodę na świecie może przekroczyć podaż aż o 40%? Jak więc sprawiedliwe zapewnić każdemu dostęp do wody? Musimy myśleć całościowo, by znaleźć innowacyjne rozwiązania, korzystne dla wszystkich.

Recykling wody czy naprawa nieszczelnej instalacji wodnej w domu — to zapobiega marnowaniu wody i oszczędza pieniądze. Modernizacja systemów irygacyjnych, przekształcenie infrastruktury miejskiej i wykorzystanie zielonych innowacji może zamienić nasze miasta w bujne oazy, zmniejszyć ryzyko powodzi i ożywić społeczności. Zintegrowana gospodarka wodna to nie tylko modne hasło — to poszukiwanie rozwiązań korzystnych dla wszystkich!

 

Woda dla pokoju

Czy wiesz, że ponad 3 miliardy ludzi na całym świecie jest zależnych od dostępu do wody, której źródła leżą poza granicami ich państw? Kiedy brakuje wody lub gdy jest ona zanieczyszczona, napięcia społeczne i między krajami mogą gwałtownie wzrastać.

Zapewnienie wszystkim równego i bezpiecznego dostępu do czystej wody i urządzeń sanitarnych może pomóc łagodzić te konflikty i utrzymać pokój. UE przewodzi działaniom na rzecz odporności w dziedzinie zasobów wodnych do 2050 r. i promuje transgraniczną współpracę w dostępie do wody jako źródło pokoju i bezpieczeństwa. Woda i bezpieczny do niej dostęp musi stać na pierwszym miejscu we wszystkich globalnych procesach. Odporność w dziedzinie zasobów wodnych jest jedną z podstaw do realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju (SDG), jak również walki ze zmianami klimatu.

 

Woda i UE

Czy wiesz, że UE może pochwalić się silnymi przepisami i najnowocześniejszymi technologiami w zakresie ochrony wody? Działamy na rzecz poprawy dostępu do czystej wody pitnej i urządzeń sanitarnych tak wewnątrz Unii, jak i na całym świecie.

Woda musi stanowić ważny punkt w naszej zielonej transformacji, którą realizujemy w postaci Europejskiego Zielonego Ładu. Niezależnie od tego, czy chodzi o rolnictwo, przemysł czy energetykę, jakość i ilość wody są kluczem do naszego sukcesu.

Stoją jednak przed nami poważne wyzwania. W ubiegłym roku Europa doświadczyła najgorszej suszy od 500 lat. Głównym źródłem zużycia i zanieczyszczenia wody jest rolnictwo, a wiele europejskich źródeł wody zanika. Ponadto unijne przepisy nie są odpowiednio wdrażane.

Musimy działać szybciej, sprawniej i lepiej. Odporność w dziedzinie zasobów wodnych jest podstawą naszego sukcesu w walce z wyzwaniami w zakresie zdrowia, żywności i energetyki zarówno teraz jak i w przyszłości. Wykorzystajmy falę innowacji i wspólnie budujmy zrównoważoną przyszłość opartą na dostępie do wody dla wszystkich!