Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie

Zrzut wody do zbiornika Mietków

Zbiornik Lubachów administrowany przez Tauron nie ma przeznaczenia przeciwpowodziowego, jego rolą jest przede wszystkim produkcja energii elektrycznej, a także zaopatrywanie w wodę. Posiada rezerwę powodziową, natomiast jej objętość jest stosunkowo niewielka w porównaniu ze zbiornikami o funkcji przeciwpowodziowej. Nie zmienia to faktu, że praca zbiornika Lubachów wpłynęła na pracę napełnionego już zbiornika w Mietkowie, którego nadrzędnym celem jest ochrona przeciwpowodziowa terenów położonych poniżej, w tym Kątów Wrocławskich i Wrocławia.

Każdy dopływ mas wody, w sytuacji powodziowej do Zbiornika Mietków ma ogromne znaczenie dla sterowania zbiornikiem. Z uwagi na brak wymiany informacji operatorzy zbiornika nie mieli czasu na odpowiednie przygotowanie go na przyjęcie zwiększonego dopływu z Lubachowa. Taka sytuacja spowodowała zagrożenie gwałtownego wypełnienia zbiornika i przelania się wody z niego przez koronę, a co za tym idzie podtopienia terenów poniżej zbiornika. Dlatego też, dla zapewnienia bezpieczeństwa mieszkańców, zarządzanie zbiornikiem Mietków musi być precyzyjnie. Wszystkie działania mogące mieć wpływ na pracę zbiornika Mietków powinny być koordynowane i uzgadniane z Wodami Polskimi.

Istotą zarzutu podniesionego przez Wody Polskie w stosunku do Tauron Ekoenergia Sp. z o. o. jest wyłącznie zbyt późne przekazanie powiadomienia o ekstremalnym odpływie wody ze zbiornika EW Lubachów w czasie wezbrania powodziowego, co doprowadziło do pogorszenia warunków pracy zbiornika Mietków.

Sytuacja miała miejsce w warunkach szczególnego zagrożenia powodziowego, mogła doprowadzić do katastrofalnych następstw i nie pozostaje w związku przyczynowo skutkowym z wydaniem przedmiotowej decyzji.

W czasie wystąpienia powodzi, każdy ponadnormatywny odpływ czy też zrzut wody
ze zbiornika EW Lubachów negatywnie oddziaływał na potencjał przeciwpowodziowy zbiornika Mietków, który pracował i pracuje w warunkach ekstremalnych, niezależnie od tego jakie możliwości przeciwpowodziowe posiada zbiornik EW Lubachów.

Przypominamy, że rolą zbiornika Mietków jest ochroną przed powodzią na Bystrzycy Kątów Wrocławskich i miasta Wrocław.

Pozwolenie wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód dla Tauron Ekoenrgia Sp. z o.o. zostało udzielone decyzją Marszałka Województwa Dolnośląskiego z dnia 14 kwietnia 2017 r. Tym pozwoleniem została zatwierdzona Instrukcja gospodarowania wodą dla obiektu EW Lubachów.

Obowiązujące w tym czasie rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 17 sierpnia 2006 r. w sprawie zakresu instrukcji gospodarowania wodą przewidywało obowiązek uwzględnienia w instrukcji gospodarowania wodą sposobu powiadamiania ośrodka koordynacyjno-informacyjnego ochrony przeciwpowodziowej regionalnego zarządu gospodarki wodnej o zrzutach wody ponad przepływ dozwolony.

Analiza treści instrukcji gospodarowania wodą Elektrowni Wodnej Lubachów, w części dotyczącej określenia trybu powiadamiania o zrzutach wody ponad przepływ dozwolony, wskazuje, że ta instrukcja nie określa sposobu powiadamiania ośrodka koordynacyjno-informacyjnego ochrony przeciwpowodziowej regionalnego zarządu gospodarki wodnej, o zrzutach wody ponad przepływ dozwolony. Oznacza to, że instrukcja nie spełnia obligatoryjnego wymogu ww. rozporządzenia.

Instrukcja gospodarowania wodami Elektrowni Wodnej Lubachów, a tym samym pozwolenie wodnoprawne na szczególne korzystanie z wód, są obarczone istotną wadą formalną, która doprowadziła do braku komunikacji adekwatnej do zagrożenia i niewłaściwej koordynacji działań po stronie Elektrowni Wodnej Lubachów, co finalnie doprowadziło do pogorszenia warunków pracy Zbiornika Mietków w zakresie gospodarki wodnej na obiekcie.

---

Zbiornik Lubachów, administrowany przez Tauron jest zlokalizowany na rzece Bystrzycy, ok. 30 km powyżej zb. Mietków. Zbiornik Mietków znajduje się ok. 25 km od Wrocławia.

Sobota dn. 14.09.2024 r.:

• Od godz. 17.00 - Zb. Mietków – Centrum Operacyjne zwiększyło odpływ z 20,0  do Qdoz = 40 m3/s (czyli dobę wcześniej jak katastrofalny zrzut ze zb. Lubachów (Qk >114,5 m3/s) V= 44 mln m3, dopływ = 52 m3/s

Niedziela dn. 15.09.2024 r.:

• O godz.: 14:37 Tauron przesłał do Centrum Operacyjne we Wrocławiu maila z gospodarką wodną na zbiorniku od godz. 8:00 do 14:00. Od godz.12:00 Tauron zadysponował odpływ większy o około 30 m3/s od odpływu powodziowego.
• O godz. 19:26 Centrum Operacyjne we Wrocławiu otrzymało od TAURON (drogą mailową) informację z dużym opóźnieniem (blisko 5 godzinnym) -po fakcie o gospodarce wodnej na zbiorniku Lubachów w godzinach od 8:00 do 19:00. W tej gospodarce jest informacja   o dokonanym odpływie > niż katastrofalny ze zbiornika Lubachów Qkat= 114,5 m3/s. Od godz. 15.00 Zb. Lubachów zastosował maksymalny odpływ równy 129,8 m3/s, który był większy od katastrofalnego. Pojemność zbiornika przy max odpływie wynosiła V=7,186 mln m3, która była wyższa o 0,38 mln m3 od  MaxPP=6,81 mln m3.
• Zb. Mietków – przed zwiększonym zrzutem z Lubachowa większym od katastrofalnego pojemność zb. Mietków wynosiła 46 mln m3 (do Max PP brakowało 30 mln m3) dopływ średni 66 m3/s. Po zrzucie katastrofalnym z Lubachowa  (Q=114,5 m3/s) dopływ do zb. Mietków wzrósł o 100 m3/s, a następnie o 200 m3/s. Maksymalny dopływ chwilowy (godzinowy) do zbiornika Mietków wyniósł 280,0 m3/s.

Poniedziałek dn. 16.09.2024 r.:

• Od godz:12:00 15.09.2024 r. do godz.:17:00 16.09.2024 r. Tauron utrzymywał odpływ o około 30, m3/s powyżej odpływu powodziowego.
• godz. 12.00 Zb. Mietków odnotowano maksymalny dopływ do zbiornika Mietków w wysokości ok. Qdop.= 280 m3/s przy odpływie Q=40 m3/s i V = 61 mln m3 < mniej o 16 mln m3 od Max PP 77  mln m3

Wtorek dn. 17.09.2024 r.

• o godz.: 02:07 Centrum Operacyjne otrzymało od Tauron dane dla zbiorników na rzece Bóbr, brakowało danych ze zbiornika Lubachów na Bystrzycy
• o godz.: 8:36 Tauron dosłał do Centrum dane m.in. dla zbiornika Lubachów na Bystrzycy

Wnioski:

• Od godz:12:00 15.09.2024 r. do godz.:17:00 16.09.2024 r. Tauron utrzymywał odpływ większy o około 30 m3/s od odpływu powodziowego.
• Meldunki od Tauron do Centrum Operacyjnego spływały w odstępach kilkugodzinnych, około kilkunastu minut po dokonaniu odczytów na daną godzinę. Natomiast meldunek z gospodarką wodną gdzie Tauron zadysponował max odpływ większy od katastrofalnego, który został przesłany do Centrum z  5  -godzinnym opóźnieniem.

W dniach od 13-17.09.2024 r. meldunki od Tauron spływały z częstotliwością  jak niżej:

• 13.09.2024 r. (1 meldunek),
• 14.09.2024 r. (3 meldunki),
• 15.09.2024 r. (5 meldunków),
• 13.09.2024 r. (4 meldunki),
• 13.09.2024 r. (2 meldunki).

 

Zbiornik Lubachów – kwestia partycypacji w utrzymaniu obiektu

Zgodnie z Prawem wodnym gospodarowanie wodami opiera się na zasadzie zwrotu kosztów usług wodnych, uwzględniających koszty środowiskowe i koszty zasobowe oraz analizę ekonomiczną. Gospodarowanie wodami prowadzi się w zgodzie z interesem publicznym.

Prawo wodne regulując materię korzystania z wód określa katalog usług wodnych (wykraczającym poza zakres powszechnego korzystania z wód, zwykłego korzystania z wód oraz szczególnego korzystania z wód).

W ramach usług wodnych wyróżnia się w szczególności piętrzenie wód powierzchniowych oraz korzystanie z tych wód oraz korzystanie z wód do celów energetyki, w tym energetyki wodnej.

Prowadzenie działalności mającej charakter usług wodnych wymaga uzyskanie szczególnego rodzaju koncesji – pozwolenia wodnoprawnego oraz wiąże się z koniecznością ponoszenia opłaty o charakterze publicznoprawnych.

Podmioty korzystając z usług wodnych, w szczególności piętrzenie wód powierzchniowych korzystanie z wód do celów energetyki, w tym energetyki wodnej, będące właścicielami urządzeń wodnych służących tej usłudze, są ustawowo obowiązane do utrzymywania tych urządzeń, czyli ich eksploatacji, konserwacji i remontach, w celu zachowania ich funkcji.

W kosztach utrzymywania urządzeń wodnych uczestniczy ten, kto odnosi z nich korzyści. Prawo obliguje więc do ponoszenia kosztów nie tylko właściciela urządzenia wodnego, ale także inne podmioty, które w swojej działalności, w tym działalności gospodarczej wykorzystują to urządzenie wodne lub jego działanie. Decydujące znaczenie ma tu funkcja danego urządzenia wodnego albo funkcje (w przypadku urządzeń wielozadaniowych oraz priorytetyzacja usług wodnych realizowanych z wykorzystaniem tego urządzenia).

Prawo wodne przewiduje przypisanie tego rodzaju podmiotom udziału w kosztach utrzymywania urządzeń wodnych, jeżeli wskazuje na to zakres korzyści odnoszonych z tego urządzenia. Takie korzyści mogą obejmować w szczególności ochronę przed powodzią i suszą.

Należy jednak podkreślić, że ewentualne przypisanie podmiotowi realizującemu zadania publiczne w obszarze ochrony przed powodzią i suszą obowiązku ponoszenia części kosztów utrzymywania urządzenia wodnego może mieć miejsce wyłącznie w przypadku, kiedy przeciwpowodziowa (czy też przeciwsuszowa) funkcja tego urządzenia ma znaczący i istotny wpływ na realizowanie tego zadania publicznego.

Taka sytuacja miałaby miejsce w szczególności, gdyby przeciwpowodziowa funkcja urządzenia będącego własnością danego podmiotu była jego funkcją podstawową (zasadniczą) i  pozwalała na znaczące gromadzenie wezbranych wód powodziowych, czy też możliwość znaczącego oddziaływania na przepływ wezbranych wód, albo w inny sposób istotnie pozytywnie wpływała na wzmocnienie potencjału przeciwpowodziowego podmiotu publicznego, którego zadaniem ustawowym jest ochrona przed powodzią.

W innych przypadkach partycypacja podmiotu publicznego jest nieuzasadniona.

---

Sentencja i uzasadnienie decyzji Prezesa PGW Wody Polskie z 21 sierpnia 2024 r. utrzymującej w mocy decyzję odmawiającą ustalenia podziału kosztów utrzymywania urządzeń wodnych obiektów elektrowni wodnej Lubachów, dotyczą wyłącznie kwestii partycypacji w kosztach utrzymania urządzenia wodnego.

Tauron Ekoenergia Sp. z o. o. wnosił o przejęcie przez Skarb Państwa reprezentowany przez Wody Polskie 21% kosztów utrzymania Lubachowa.

Zawarte w uzasadnieniu tej decyzji tezy dotyczące funkcji przeciwpowodziowej
(i przeciwsuszowej) tego zbiornika, w szczególności odnoszące się do jego zbyt małej pojemności i wynikającego z tego barku istotnej możliwości redukcji fal powodziowych, odnosiły się do braku zasadności ponoszenia przez Wody Polskie realizujące ochronę przed powodzią (i suszą) jako zadanie ustawowe, kosztów utrzymywania urządzeń tego zbiornika.

Analiza materiału dowodowego przedstawionego przez Tauron Ekoenergia Sp. z o.o. w toku postępowania administracyjnego wykazała bowiem, że priorytetową funkcją tego zbiornika (poza produkcją energii elektrycznej) jest zapewnienie wody na potrzeby zaopatrzenia w wodę przeznaczoną do spożycia przez ludzi realizowanego przez Wodociągi i Kanalizację Sp. z o. o. w Dzierżoniowie. Ta funkcja ogranicza nawet funkcję związaną z korzystaniem z wód do celów energetyki wodnej.

To przesądziło o braku uzasadnienia dla uznania żądania Tauron Ekoenergia Sp. z o. o., który wnosił o przejęcie przez Wody Polskie 21% kosztów utrzymania.