Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie

W pierwszej części tekstu, poświęconej inwestycjom, działaniom utrzymaniowym czy edukacji wodnej, pisaliśmy o naszych działaniach z zakresu wzmacniania ochrony przeciwpowodziowej, zwiększania retencji wód czy budowania świadomości na ważne społeczne tematy dotyczące racjonalnego zarządzania zasobami wodnymi. Drugą część tekstu poświęcamy szeroko pojętym usługom wodnym i kwestii korzystania z wód, narzędziom informacyjnym w gospodarowaniu wodami, czy roli Wód Polskich jako organu regulacyjnego w procesie zatwierdzania cen za zbiorowe zaopatrzenie w wodę i odprowadzanie ścieków.

 

Rozpatrujemy wnioski o udzielenie pozwoleń wodnoprawnych

Rozpatrzyliśmy ponad 25 000 wniosków o udzielenie pozwoleń wodnoprawnych oraz ustalenie kolejnego okresu obowiązywania pozwolenia wodnoprawnego. Pozwolenia wodnoprawne udzielane były w szczególności na wykonanie urządzeń wodnych, usługi wodne oraz szczególne korzystanie z wód w celu zapewnienia możliwości korzystania z wód przez zainteresowane podmioty.

 

Przyjmujemy zgłoszenia wodnoprawne

Przyjęliśmy ponad 37 000 zgłoszeń wodnoprawnych, w szczególności w zakresie wykonania pomostu, prowadzenia przez wody inne niż śródlądowe drogi wodne napowietrznych linii energetycznych i telekomunikacyjnych, wykonania kąpieliska lub wyznaczenia miejsca okazjonalnie wykorzystywanego do kąpieli, wykonania stawów, przebudowy rowu polegającej na wykonaniu przepustu lub innego przekroju zamkniętego i wykonania urządzeń wodnych służących do wprowadzania do ziemi ścieków oczyszczonych w przydomowej oczyszczalni ścieków na potrzeby zwykłego korzystania z wód.

 

Legalizujemy urządzenia wodne

W wyniku rozpatrzenia wniosków o legalizację urządzeń wodnych, wydaliśmy blisko 400 decyzji w przedmiotowym zakresie.

 

Sukces cyklu spotkań eksperckich pn. „Zgoda wodnoprawna krok po kroku”

Wychodząc naprzeciw potrzebom podmiotów, przeprowadziliśmy cykl bezpłatnych spotkań eksperckich pn. „Zgoda wodnoprawna krok po kroku”, na terenie 11 regionalnych zarządów gospodarki wodnej. Celem przeprowadzonej kampanii było rozpowszechnienie informacji niezbędnych do prawidłowego złożenia wniosku o uzyskanie zgody wodnoprawnej.

W ramach przeprowadzonego działania eksperci od zgód wodnoprawnych omówili podstawy prawne, etapy uzyskiwania pozwoleń wodnoprawnych, jak również przekazali uczestnikom informację jak należy prawidłowo skompletować dokumentację, którą należy dołączyć do wniosku o przedmiotowe pozwolenie. Działanie to miało na celu wyeliminowanie błędów dostrzeganych w składanych przez podmioty wnioskach, a tym samym przyśpieszenie wydawania decyzji. Spotkania cieszyły się dużym zainteresowaniem. Wzięło w nich udział około 500 osób.

 

Realizujemy zadania związane z ustalaniem opłat za korzystanie z usług wodnych

Zapewniliśmy obsługę systemu opłat za usługi wodne dla około 20 tysięcy podmiotów korzystających z usług wodnych. W ramach systemu, wydaliśmy około 250 tysięcy informacji ustalających opłatę i decyzji w sprawach opłat.

Rozpoczęliśmy proces wymierzania administracyjnych kar pieniężnych podmiotom naruszającym przepisy ustawy - Prawo wodne za korzystanie z usług wodnych, wykonywanie urządzeń wodnych, robót w wodach lub innych działań wymagających zgody wodnoprawnej, a realizowanych bez tej zgody. Dzięki temu będziemy mieć wpływ na ograniczenie nielegalnych działań w tym zakresie.

Zapewnialiśmy wsparcie merytoryczne podmiotom korzystającym z wód m.in. poprzez udzielanie informacji oraz pomoc w rozwiązywaniu bieżących wątpliwości związanych z opłatami za usługi wodne i administracyjnymi karami pieniężnymi.

 

Kontrolujemy podmioty korzystające z wód

Realizowaliśmy działania związane z kontrolą podmiotów w zakresie gospodarowania wodami. Łącznie przeprowadziliśmy 702 kontrole gospodarowania wodami, w tym:

• 172 kontrole zostały przeprowadzone zgodnie z Planem kontroli gospodarowania wodami PGW Wody Polskie na 2024 r.
• 530 kontroli zostało wykonanych doraźnie, na podstawie zgłoszeń nieprawidłowości w gospodarowaniu wodami.

Celem powyższych działań była weryfikacja sposobu gospodarowania wodami m.in. w zakresie:

• wprowadzania ścieków do wód lub do ziemi,

• odprowadzania do wód lub do urządzeń wodnych wód opadowych i roztopowych,

• poprawności wykonania urządzeń wodnych (pomostów, stawów ziemnych, ujęć wód, zasypania bądź wykonania rowów itp.),

• korzystania z wód, w tym również bez wymaganych prawem zgód wodnoprawnych,

• przestrzegania obowiązujących zakazów w zakresie grodzenia nieruchomości przyległych do publicznych śródlądowych wód powierzchniowych, a także zakazywania lub uniemożliwiania przechodzenia przez ten obszar.

Działania kontrolne w zakresie gospodarowania wodami przyczyniły się do identyfikowania i eliminowania przypadków naruszania przepisów ustawy – Prawo wodne.

 

Zamykamy nielegalne wyloty wodno-ściekowe w trosce o jakość wód

Koordynujemy i nadzorujemy weryfikację formalno-prawną czynnych i nieczynnych urządzeń wodnych tzw. wylotów służących do odprowadzenia do rzek ścieków, wód opadowych i roztopowych. Dokonujemy również zamknięć czynnych urządzeń wodnych (tzw. wylotów) nieposiadających pozwolenia wodnoprawnego na wykonanie urządzenia wodnego i korzystanie z wód.

Do końca października 2024 r. w całej Polsce zidentyfikowaliśmy 6741 nielegalnych wylotów, uregulowaliśmy sprawy formalno-prawne wobec 2475 urządzeń wodnych, a w 80 sprawach wszczęliśmy z urzędu postępowanie w sprawie likwidacji nielegalnie wykonanego urządzenia wodnego. Ponadto do końca 2024 roku zamknęliśmy już 1594 nielegalnych urządzeń wodnych na terenie całej Polski.

 

Uczestniczymy w pracach zespołów mających na celu przeciwdziałanie rozwojowi złotej algi

Aktywnie uczestniczyliśmy w Międzyresortowym Zespole ds. Przeciwdziałania Sytuacjom i Zagrożeniom Środowiskowym na rzece Odrze. Ponadto braliśmy czynny udział w cyklicznych spotkaniach Grupy roboczej do spraw rekomendowania ograniczenia zrzutów. Przedmiotowa grupa robocza powołana została zgodnie z poleceniem ww. Międzyresortowego Zespołu. W spotkaniach przedmiotowej grupy roboczej, oprócz Wód Polskich, uczestniczą przedstawiciele IMGW, GIOŚ, GDOŚ, MP, MKiŚ oraz PGG S.A., KGHM, PGWiR i SRK CZOK. Ponadto Grupa pozostaje w gotowości do spotkania organizowanego ad hoc gdy zaistnieje taka potrzeba.

 

Inwentaryzujemy pomosty

Prowadzimy kwartalne identyfikowanie pomostów, wraz z ich inwentaryzowaniem. Do końca września 2024 roku zinwentaryzowaliśmy 13 787 pomostów we wszystkich regionach wodnych. Dla 6 587 z nich zawarte są umowy (dzierżawy, użytkowania, dla kilku pomostów umowy użyczenia), co stanowi prawie połowę zidentyfikowanej liczby obiektów.

Monitorujemy również działania związane z weryfikacją legalności urządzenia, weryfikacją korzystania z niego oraz wywiązywania się z obowiązków związanych z zawarciem umów na  korzystanie z wód.

 

Prowadzimy racjonalną gospodarkę rybacką

W 2024 roku na wodach Skarbu Państwa było ustanowionych 2208 obwodów rybackich, które w zdecydowanej większości były użytkowane – na podstawie umów z Wodami Polskimi – przez osoby i podmioty uprawnione do rybactwa, i tylko niewielka część z nich pozostawała w zasobach RZGW.  

Prowadziliśmy gospodarkę rybacką na ponad 120 obwodach rybackich i w kilku zbiornikach poza obwodami. Zarybialiśmy akweny, prowadziliśmy działania ochronne, udostępnialiśmy wybrane łowiska do amatorskiego połowu ryb oraz produkowaliśmy materiał zarybieniowy w Ośrodku Zarybieniowym PGW Wody Polskie w Świnnej Porębie.

 

Korzystamy z OZE

Podejmujemy aktywne działania w zakresie modernizacji istniejących elektrowni wodnych oraz opracowania planów wykorzystania istniejących stopni wodnych, żeby wykorzystać potencjał hydroenergetyczny rzek. Rozpoczęliśmy modernizację małej elektrowni wodnej w Czersku Polskim, a także kontynuujemy modernizację elektrowni w Mylofie i Rogowie Opolskim. Budujemy też dwie farmy fotowoltaiczne na zaporze zbiornika w Świnnej Porębie. Do końca listopada  w naszych obiektach wyprodukowaliśmy 97,7 GWh energii elektrycznej, co stanowiło 211 % naszego zapotrzebowania na prąd.

 

Aktualizujemy strategiczne dokumenty w gospodarce wodnej

Opracowujemy i aktualizujemy plany gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy, które są jednymi z najważniejszych dokumentów planistycznych w gospodarce wodnej. Stanowią one podstawę do podejmowania decyzji kształtujących stan zasobów wodnych na obszarze dorzecza i zasady gospodarowania nimi. Służą także koordynowaniu działań mających na celu osiągnięcie lub utrzymanie co najmniej dobrego stanu wód oraz ekosystemów od wód zależnych, poprawę stanu zasobów wodnych, poprawę możliwości korzystania z wód, zmniejszenie ilości wprowadzanych do wód lub do ziemi substancji mogących negatywnie oddziaływać na wody. Ustalenia planów gospodarowania wodami uwzględnia się w koncepcji przestrzennego zagospodarowania kraju, strategii rozwoju województwa oraz w planach zagospodarowania przestrzennego województwa.

W 2024 roku rozpoczęliśmy pracę nad kolejną, trzecią już, aktualizacją planów gospodarowania wodami na obszarach dorzeczy. Dokumenty te będą zawierać m.in. charakterystykę dorzecza, w tym: wykaz jednolitych części wód (JCW); opis presji determinujących stan wód; wykaz obszarów chronionych i celów środowiskowych; analizy ekonomiczne związane z korzystaniem z wód, a także wykaz inwestycji i działań.

 

Przygotowujemy sprawozdanie z realizacji Krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych

Realizując zobowiązania dyrektywy dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych co roku zbieramy informacje od gminnych samorządów, na podstawie których przygotowujemy sprawozdanie z realizacji krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych. Opracowane sprawozdanie za 2023 r. zawiera informacje o stanie prac inwestycyjnych w zakresie realizacji systemów zbierania i oczyszczania ścieków komunalnych, gospodarce osadowej, finansowaniu tych inwestycji oraz ich wpływu na osiągnięcie celu wymaganego dyrektywą. Zakresem sprawozdawczym objęto 1 526 aglomeracji, które były obsługiwane przez 1 618 funkcjonujących oczyszczalni ścieków.

Na koniec 2024 r. rozpoczęliśmy akcję związaną z kolejną, VII już, aktualizacją krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych, w której oszacowane zostaną potrzeby i działania na rzecz wyposażenia aglomeracji w systemy kanalizacyjne i oczyszczalnie ścieków komunalnych w celu osiągnięcia efektu ekologicznego. Tym samym opracowano jedną wspólną ankietę dla gmin, w której w ramach corocznego procesu sprawozdawczego będziemy zbierać również dane na potrzeby VII aKPOŚK. Ankieta ta została opublikowana na stronie BIP Wód Polskich.

Realizacja zadań ujętych w krajowym programie oczyszczania ścieków komunalnych i jego aktualizacjach nie tylko poprawi stanu wód i ekosystemów wodnych, ale również wpływa na jakość życia mieszkańców.

 

Ponad 15 000 wydanych decyzji i deklaracji

Naszym statutowym działaniem jest ocena wpływu inwestycji lub działania na możliwość osiągnięcia celów środowiskowych. Braliśmy udział w ponad 13,5 tys. postępowań dotyczących wydania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. Dodatkowo przeprowadziliśmy ponad 90 postępowań w sprawie wydania decyzji o ocenie wodnoprawnej oraz ponad 100 postępowań prowadzonych na podstawie art. 80 Prawa wodnego, tj. decyzji o dopuszczeniu wprowadzania do wód lub do ziemi wód opadowych lub roztopowych z przelewów kanalizacji deszczowej lub ścieków z przelewów burzowych komunalnej kanalizacji ogólnospławnej.

Ponadto podpisaliśmy z Ministerstwem Funduszy i Polityki Regionalnej Porozumienie w sprawie deklaracji/informacji organu wodnego, które umożliwiło podmiotom prywatnym pozyskiwanie środków finansowych z funduszy europejskich. Tylko w 2024 roku wydaliśmy ponad 2700 deklaracji lub informacji organu wodnego.

 

Zapewniamy dostęp do informacji związanej z gospodarką wodną

Zapewniamy dostęp do informacji związanej z gospodarką wodną poprzez prace utrzymaniowe oraz rozwojowe darmowego oprogramowania (wtyczki QGIS) „Wody Polskie – Baza WMS”.

Wtyczka ma na celu ułatwienie dostępu do naszych danych przestrzennych w postaci usług przeglądania WMS (Web Map Service). Narzędzie gromadzi w jednym miejscu wszystkie nasze usługi i ułatwia połączenie się z nimi. W obecnej wersji oprogramowania prezentowanych jest 9 zakładek tematycznych, na których dostępne są 32 usługi WMS, co daje łącznie ponad 900 warstw tematycznych udostępnianych społeczeństwu. Wtyczka dodatkowo umożliwia pobranie na dysk lokalny wybranych danych przestrzennych w formacie geobazy oraz plików shapefile (shp). Dostępne są m.in. geobazy planów gospodarowania wodami, granic jednostek organizacyjnych PGW Wody Polskie, wstępnej oceny ryzyka powodziowego i planów zarządzania ryzykiem powodziowym oraz pliki shapefile planów przeciwdziałania skutkom suszy i obszarów zagrożenia powodziowego z map zagrożenia powodziowego. Wtyczka została już pobrana 23 214 razy (stan na styczeń 2025 r.).

Kontynuujemy prace związane z udostępnianiem informacji związanej z gospodarką wodną realizując założenia Programu Otwierania Danych na lata 2021-2027. W serwisie dane.gov.pl opublikowaliśmy aktualne zasoby danych związanych z gospodarką wodną. Łącznie opublikowano już 11 zbiorów danych, np. ujednolicony wykaz obwodów rybackich, sprawozdania z realizacji krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych czy plan przeciwdziałania skutkom suszy.

Rozpoczęliśmy również pracę nad systemem służącym pozyskiwaniu i gromadzeniu danych dotyczących poboru wód i emisjach do wód ze sprawozdań, o których mowa w art. 304 ustawy Prawo wodne, tj. informacji o wynikach pomiarów ilości pobranych wód oraz ilości i jakości ścieków wprowadzanych do wód lub do ziemi. W roku 2024 przeprowadzono pilotaż tymczasowego systemu na obszarze Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Gliwicach. Przedmiotowy system opiera się na opracowanym przez RZGW w Gliwicach elektronicznym formularzu sprawozdawczym umożliwiającym zasilenie bazy danych, w której gromadzone będą sprawozdania z art. 304 Prawa wodnego w spójny, wystandaryzowany sposób.

 

Jesteśmy regulatorem sektora wod-kan

Zgodnie z ustawą o ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków, Wody Polskie są organem regulacyjnym w zakresie taryf wodno-ściekowych. Przedsiębiorstwa wodociągowo-kanalizacyjne przygotowują wnioski taryfowe (czyli propozycje cen za dostarczanie wody i odbiór ścieków), które są analizowane i zatwierdzane przez regulatora, czyli Wody Polskie.

W 2024 roku do Wód Polskich (tj. do dyrektorów regionalnych zarządów wodnych) wpłynęło łącznie 1745 wniosków:

• 1412 wnioski w trybie 24b/i – wnioski o zatwierdzenie taryfy (80,92%)
• 333 wnioski w trybie 24j – wnioski o skrócenie okresu obowiązywania taryfy (19,08%),

z czego 1538 wnioski, które mogły być procedowane (w 207 sprawach odmówiono wszczęcia postępowania).

W zakresie powyższych wniosków (łącznie z kontynuowanymi z poprzedniego roku):

• w 1344 sprawach wydano decyzję zatwierdzające taryfę (87,39% wniosków procedowanych)
• w 153 sprawach wydano decyzję o odmowie zatwierdzenia taryfy (9,95% wniosków)
• 35 zweryfikowane oczekują na wydanie decyzji (2,28%)
• 6 wniosków pozostaje nadal w procedowaniu (0,39%).  

Zgodnie z Prawem wodnym, Wody Polskie opiniują także wieloletni plan rozwoju i modernizacji urządzeń wodociągowych i urządzeń kanalizacyjnych w zakresie planowanego sposobu realizacji krajowego programu oczyszczania ścieków komunalnych, a także w zakresie wpływu planu na wysokość taryf.

Ogółem do regionalnych zarządów gospodarki wodnej w 2024 r. wpłynęło do zaopiniowania 440 projektów wieloletnich planów:

• 426 postępowań zostało zakończonych przez wydanie rozstrzygnięcia,
• w 17 sprawach umorzono postępowanie lub pozostawiono podanie bez rozpoznania.

Kolejnym zadaniem realizowanym przez Wody Polskie było rozstrzyganie sporów pomiędzy przedsiębiorstwami wodociągowo-kanalizacyjnymi a odbiorcami usług. W 2024 r. wpłynęło ogółem 156 wniosków:

• zakończono 169 postępowań, w tym tylko 13 merytorycznie,
• 156 postępowań zostało zakończonych formalnie poprzez: zwrot podania, odmowę wszczęcia, umorzenie postępowania.

Wody Polskie opiniowały także regulaminy dostarczania wody i odprowadzania ścieków na terenie gminy. Do regionalnych zarządów gospodarki wodnej w 2024 r.:

• 77 projektów regulaminów wpłynęło do zaopiniowania
• 5 spraw wszczętych w roku poprzednim kontynuowano
• 74 postępowania w zakresie regulaminów zostały zakończone poprzez wydanie rozstrzygnięcia;
• w 5 sprawach umorzono postępowanie lub pozostawiono podanie bez rozpoznania.

Organ regulacyjny stoi na straży przestrzegania przepisów ustawy dotyczących stosowania taryf za usługi zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków, a w przypadku naruszenia tych przepisów, może nałożyć sankcję w postaci administracyjnej kary pieniężnej. W 2024 r. organy regulacyjne wszczęły 6 nowych postępowań administracyjnych w tym zakresie i wydały 4 decyzje o nałożeniu administracyjnych kar pieniężnych.

W 2024 r. Prezes PGW Wody Polskie jako organ drugiej instancji przeprowadził:

• 192 postępowania dotyczące taryf;
• 70 postępowań dotyczących rozstrzygania sporów;
• 8 postępowań dotyczących nałożenia kar pieniężnych;
• ponad 30 spraw o innym charakterze – ponaglenia na bezczynność organu pierwszej lub drugiej instancji, ponaglenia na przewlekłość postępowania.

W 2024 r. każdy z 11 organów regulacyjnych opublikował informację o średnich cenach dostaw wody i odbioru ścieków.

Wody Polskie również przygotowały i opublikowały Raport o warunkach działalności w zakresie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków. W dniu 16 kwietnia 2024 r. każdy z 11 organów regulacyjnych na stronie Biuletynu Informacji Publicznej opublikował raport branży wodociągowo-kanalizacyjnej.

W styczniu 2023 został nałożony na gminy nowy obowiązek sprawozdawczy w zakresie gospodarowania nieczystościami ciekłymi. Wynika on z nowelizacji ustawy Prawo wodne. Do końca kwietnia 2024 roku do organów regulacyjnych wpłynęło 2457 sprawozdań dotyczących gospodarowania nieczystościami ciekłymi za rok kalendarzowy 2023. Z ustawowego obowiązku nie wywiązało się 20 gmin.