Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie

Współpracujemy dla Odry

Wody Polskie, razem z Instytutem Meteorologii i Gospodarki Wodnej – Państwowym Instytutem Badawczym, Głównym Inspektoratem Ochrony Środowiska, Generalną Dyrekcją Ochrony Środowiska i Ministerstwem Przemysłu, uczestniczą w Grupie roboczej ds. rekomendowania ograniczenia zrzutów. Grupa analizuje sytuację na rzece Odrze i jej dopływach w oparciu o dane GIOŚ i IMGW-PIB, a także podmiotów odprowadzających ścieki – wody z odwodnienia zakładów górniczych zawierających chlorki i siarczany oraz informacje z wykonywanych przez podmioty badań i wizji terenowych. Grupa wydaje rekomendacje, które są zawierane w raportach sytuacyjnych.

Raporty sytuacyjne na temat stanu ilościowego i jakościowego rzeki Odry są opracowywane przez Wody Polskie w ramach współpracy międzyresortowej. Raporty zawierają także rekomendacje Grupy roboczej ds. rekomendowania ograniczenia zrzutów. Są przekazywane instytucjom zajmujących się środowiskiem oraz podmiotom posiadającym pozwolenia na odprowadzanie wód do rzeki Odry. Wymiana informacji między podmiotami grupy pozwala na szybsze reagowanie w sytuacjach zagrożenia dla środowiska oraz podejmowanie działań prewencyjnych w zakresie gospodarowania wodami przez podmioty posiadające pozwolenia na odprowadzanie wód do Odry.

 

Kontrolujemy podmioty korzystające z wód rzeki Odry

Na podstawie przepisów ustawy o rewitalizacji rzeki Odry nałożono na PGW Wody Polskie obowiązek dokonania przeglądu pozwoleń wodnoprawnych na wprowadzanie ścieków do wód na obszarze zlewni rzeki Odry. Wody Polskie wytypowały do dodatkowego przeglądu aż 824 pozwolenia wodnoprawne.

Do 3 czerwca Wody Polskie zakończyły 390 przeglądów. W toku jest 190 spraw, a do wykonania pozostały 243 przeglądy. W ramach prowadzonych działań wszczęto 1 postępowanie w sprawie cofnięcia pozwolenia wodnoprawnego, a 1 pozwolenie cofnięto. W pozostałych przypadkach nie stwierdzono naruszeń warunków ustalonych w pozwoleniach wodnoprawnych.

Wody Polskie również koordynują i nadzorują weryfikację formalno-prawną czynnych i nieczynnych urządzeń wodnych, służących do odprowadzania do rzek ścieków lub wód opadowych i roztopowych (tzw. wylotów). Dalsze działania są podejmowane adekwatnie do podjętych ustaleń - w zakresie legalizacji czy likwidacji urządzeń wodnych. W obszarze działania nadodrzańskich RZGW zamknięto 438 nielegalnych wylotów do rzek, a także dokonano 347 zgłoszeń na policję.

 

Wdrażamy rekomendacje Ministerstwa Klimatu i Środowiska

Wody Polskie uczestniczą w posiedzeniach Zespołu Zarządzania Kryzysowego MKiŚ i realizują rekomendacje opracowane przez Zespół. Dotyczą one przede wszystkim zarządzania pracą zbiorników wodnych oraz urządzeń wodnych oraz prowadzenia bieżących kontroli. Wody Polskie zrealizowały oraz realizują na bieżąco ponad 12 rekomendacji. Wśród zalecanych działań znajdują się:

• codzienne kontrolowanie sytuacji na Kanale Gliwickim w zakresie występowania śniętych ryb,

• utrzymanie przepływu wód w Kanale Gliwickim przez ograniczenie przepływu wód w dół kanału oraz zatrzymanie zrzutów wód przez kanały obiegowe i ograniczenie śluzowania. Celem jest ograniczenie ryzyka przedostania się dużych ilości złotej algi z Kanału Gliwickiego do rzeki Odry oraz przeciwdziałanie stagnacji wody, co sprzyja rozwojowi złotej algi, w szczególności na śluzach, gdzie dochodzi w takich sytuacjach do śnięcia ryb.

• regularne kontrole Zbiornika Czernica, starorzecza w Januszkowicach oraz pozostałych zbiorników i starorzeczy połączonych z Odrą, z uwagi na dynamikę wzrostu populacji złotej algi,

• przeciwdziałanie stagnacji wody na urządzeniach wodnych skanalizowanego odcinka rzeki Odry dla ograniczenia możliwości rozwoju złotej algi, która przedostaje się do rzeki Odry z Kanału Gliwickiego,

• podejmowanie wszelkich możliwych działań ukierunkowanych na zwiększenie prędkości przepływu wód, w szczególności na skanalizowanym odcinku Odry między Kanałem Gliwickim a Malczycami, przez alimentację rzeki Odry lub modyfikowanie piętrzenia na jazach,

• utrzymanie poziomu wody w Odrze przez wykorzystanie jazów na odcinku, w którym znajduje się ujście Kanału Gliwickiego. Celem jest ograniczenie wahań poziomu wód w Porcie Koźle, co zminimalizuje przedostawanie złotej algi z Portu do nurtu rzeki Odry w trakcie opadania poziomu wód po wystąpieniu lokalnych wezbrań,

• zwiększenie zasilania Odry wodami z zbiorników na Nysie Kłodzkiej oraz zbiornika Turawa i Mietkowskiego.

 

Nadajemy priorytet sprawom związanym z retencją wód i gospodarką wodno-ściekową

Ustawa o rewitalizacji rzeki Odry zawiera szereg zapisów dotyczących działań niezbędnych do przygotowania inwestycji w zakresie systemu retencyjno-dozującego, innych inwestycji mających na celu zwiększenie zdolności retencyjnych oraz przepisów karnych, które zwiększają wielkość mandatów i rozszerzają katalog możliwych do podjęcia działań kontrolno-prewencyjnych. Zmiany legislacyjne doprecyzowujące też pojęcia takie jak: „zakład odprowadzający ścieki o zwiększonym zasoleniu”, „system retencyjno-dozujący”, „system oczyszczania lub podczyszczania ścieków zasolonych”.

Ponadto, zakłady wprowadzające ścieki do wód lub ziemi (z uwzględnieniem wprowadzania ścieków z przelewów burzowych kanalizacji ogólnospławnej) muszą wystąpić z wnioskiem o zmianę pozwoleń wodnoprawnych na wprowadzanie ścieków do wód lub ziemi, poprzez uzupełnienie ich warunków w zakresie wprowadzania ścieków z przelewów burzowych kanalizacji ogólnospławnej do dnia 1 lipca 2024 r.

 

Rzeka Odra – dla ludzi i przyrody

Zgodnie z Ramową Dyrektywą Wodną UE, kluczową kwestią jest zrównoważone podejście do korzystania z wód, uwzględniające troskę o zasoby wody i zachowanie ich dla przyszłych pokoleń. Właśnie ze względów społecznych gospodarowanie wodami skupia się nie tylko na kwestiach związanych z jej jakością, ale – co jest bardzo istotne ze względu na coraz dłuższe i dotkliwsze okresy suszy – również na aspektach ilościowych i retencjonowaniu tego niezbędnego  do życia zasobu jakim jest woda..

Zrównoważone gospodarowanie wodami w dorzeczu Odry pozwoli na poprawę stanu wód i odbudowę ekosystemu, osłabionego przez kryzys ekologiczny z 2022 roku. Kompleksowe zarządzanie zlewnią, adaptacja do zmian klimatu, ograniczanie presji związanej z działalnością gospodarczą, wdrażanie dobrych praktyk i wspólna odpowiedzialność wszystkich użytkowników wód będą kluczem dla rewitalizacji Odry.

 

Wyciągamy wnioski – działamy na rzecz Odry

W 2022 roku miał miejsce kryzys ekologiczny na rzece Odrze. Toksyny wytwarzane przez złote algi przyczyniły się do masowego śnięcia ryb. Na osłabienie odporności ekosystemu rzecznego miała wpływ synergia czynników związanych ze zmianami klimatu i działalnością człowieka. Wśród składowych była to m.in.: susza hydrologiczna oraz wzrost temperatury i silne nasłonecznienie, które zwiększyły wrażliwość rzeki na zanieczyszczenia i przyspieszyły namnażanie się glonów. Na te warunki nałożyły się negatywne oddziaływania działalności człowieka - przede wszystkim zrzuty ścieków przemysłowych oraz komunalnych, spływy powierzchniowe z rolnictwa (nawozy) zawierające skoncentrowane związki biogenne, powodujące przeżyźnienie wód. Skutkiem tego zjawiska jest zapewnienie składników pokarmowych dla wzrostu i namnażanie złotej algi. Zwiększenie wielkości populacji algi powoduje zwiększenie ryzyka związanego z uwolnieniem toksyny Prymensium parvum, ponadto dodatkowym czynnikiem może być nagła zmiana zasolenia wód.

Zanieczyszczenie wód może prowadzić w dłuższej perspektywie do zmian struktury biologicznej ekosystemu oraz zaburzenia wielu procesów biologicznych, w tym procesu samooczyszczania rzeki. Dlatego niezbędne jest podejmowane działań, które z jednej strony pomogą w adaptacji rzeki do zmian klimatu, z drugiej zaś będą koncentrować się na ograniczaniu presji związanych z działalnością człowieka. Część z nich ma charakter natychmiastowy, inne są rozłożone w czasie z nastawieniem na osiągnięcie długofalowych rezultatów. Poprawa  stanu Odry jest wspólnym zadaniem instytucji zajmujących się ochroną środowiska i gospodarką wodną, dlatego tak ważne dla Wód Polskich są aktywne działania i współpraca na rzecz tego, aby zapobiegać takim kryzysom w przyszłości.