Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Białymstoku

Działania kontrolne w roku 2023 na terenie województwa podlaskiego w zakresie oceny znakowania żywności prowadzono w zakładach produkcji/konfekcjonowania żywności, szczególnie tych w których stwierdzono nieprawidłowości w ocenianym obszarze w roku 2022 oraz zakładach obrotu żywnością i zakładach żywienia zbiorowego.

Pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w trakcie kontroli oceniali:

• zgodność deklarowanego na opakowaniu składu produktu pod względem jakościowym i ilościowym z rzeczywistym, wynikającym z rodzaju stosowanych surowców, półproduktów oraz receptur,
• zgodność rodzaju i ilości stosowanych substancji dodatkowych z deklarowanymi w oznakowaniu produktu gotowego,
• wywiązywanie się przedsiębiorców z obowiązku przekazywania konsumentom informacji o obecności w żywności, w tym żywności nieopakowanej substancji lub produktów powodujących alergie lub reakcje nietolerancji,
• prawidłowość znakowania środków spożywczych wartością odżywczą oraz oświadczeniami żywieniowymi i zdrowotnymi,
• prawidłowość znakowania terminem przydatności do spożycia bądź datą minimalnej trwałości w kontekście wyników badań przechowalniczych będących w posiadaniu zakładu,
• zamieszczanie instrukcji przygotowania dań do konsumpcji,
• prawidłowość prezentacji i reklamy żywności na stronach internetowych prowadzonych przez przedsiębiorców z terenu danego powiatu.

oraz inne, wynikające z rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności (…).

Skontrolowano 2975 zakładów żywności i żywienia, w tym:

• 383 zakłady produkcji żywności,
• 1608 obiektów obrotu żywnością,
• 984 zakłady żywienia zbiorowego.

W 200 obiektach stwierdzono naruszenia przepisów prawa w zakresie znakowania środków spożywczych. Państwowi Powiatowi Inspektorzy Sanitarni w trakcie 3072 przeprowadzonych kontroli, ocenili znakowanie 9624 partii środków spożywczych. Za nieprawidłowo oznakowane uznano ogółem 552 partie żywności.

Do najczęściej kwestionowanych asortymentów żywności w nadzorowanych zakładach należały:

• suplementy diety,
• składniki gorących napojów i naparów (herbatki owocowe),
• owoce i ich podstawowe produkty pochodne,
• warzywa ogrodowe i produkty pochodne.

Najczęściej stwierdzanymi nieprawidłowościami w zakresie znakowania były:

• brak w miejscu dostępnym bezpośrednio konsumentowi ostatecznemu informacji na temat składu produkowanych środków spożywczych/dań i potraw, w tym wyszczególnienia substancji lub produktów użytych do produkcji wyrobów gotowych, które powodują alergie lub reakcje nietolerancji,
• brak podania funkcji technologicznej lub błędny numer substancji dodatkowej, umieszczonej w wykazie składników środka spożywczego,
• wykaz składników nie jest podany w malejącej kolejności ich masy (co wynika z receptur),
• brak składu składnika złożonego, użytego w produkcji wyrobu gotowego,
• brak informacji o wartości odżywczej środka spożywczego,
• zamieszczanie w oznakowaniu suplementów diety oświadczeń zdrowotnych odnoszących się do całego produktu, a nie do składników w nim zawartych, które mają udowodniony korzystny wpływ na zdrowie,
• wprowadzanie do obrotu środków spożywczych z nieprawidłowym lub niepełnym oznakowaniem,
• wprowadzanie do obrotu środków spożywczych bez oznakowania, brak etykiet producenta lub innej dokumentacji towarzyszącej pozwalającej na przekazanie konsumentom niezbędnych informacji na temat żywności,
• wprowadzanie do obrotu produktów nieoznakowanych etykietami w języku polskim,
• w miejscu sprzedaży środków spożywczych (pieczywo, jaja, owoce, warzywa, pieczywo półcukiernicze, wyroby garmażeryjne) wprowadzanych do obrotu bez opakowań/pakowanych na życzenie klienta na wywieszce informacyjnej brak dla konsumenta wymaganych przepisami prawa informacji na temat żywności,
• oferowanie potraw „bezglutenowych” przy braku w zakładzie warunków i niezbędnej dokumentacji GHP/GMP,
• wprowadzanie do obrotu/wykorzystywanie w produkcji środków spożywczych/ surowców po upływie daty minimalnej trwałości lub terminu przydatności do spożycia,
• niewłaściwa prezentacja i reklama środków spożywczych na stronach internetowych.

W związku z naruszeniem przez przedsiębiorców obowiązujących w zakresie znakowania regulacji prawnych, Państwowi Powiatowi Inspektorzy Sanitarni województwa podlaskiego wydali ogółem 160 decyzji administracyjnych, w tym decyzje zakazujące wprowadzania do obrotu żywności nieprawidłowo znakowanej oraz nałożyli 20 mandatów karnych na łączną kwotę 5000 zł.

Organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej przyjmują sygnały konsumentów i na ich skutek na bieżąco podejmują czynności kontrolno-wyjaśniające, mające na celu potwierdzenie zasadności wniesionych interwencji.

W 2023  r. pion bezpieczeństwa żywności rozpatrzył 405 sygnałów dotyczących naruszeń obowiązującego prawa żywnościowego. Interwencje dotyczyły przede wszystkim zakładów obrotu żywnością, w tym sprzedaży „na odległość” przez Internet oraz zakładów żywienia zbiorowego, w tym małej gastronomii.  

Kontrolą objęto łącznie 336 zakładów (192 – zakłady obrotu żywnością, 111 – zakłady żywienia zbiorowego, 30 – zakłady produkcji żywności, 3 – inne zakłady). Spośród zgłoszonych interwencji, potwierdzono zasadność w 161 przypadkach.

Celem wyeliminowania naruszeń prawa żywnościowego wydawano decyzje oraz stosowano sankcje karne. Łącznie nałożono 113 mandatów karnych na łączną kwotę 27 650 zł oraz wydano 70 decyzji nakazujących.

W ramach kontroli przeprowadzonych w związku z interwencjami konsumenckimi pobrano do badań laboratoryjnych łącznie 56 próbek środków spożywczych. Zakwestionowano 3 próbki.

Podsumowując, potwierdzono zasadność wniesionych interwencji na poziomie 40 %.

Państwowa Inspekcja Sanitarna województwa podlaskiego w ubiegłym roku obejmowała nadzorem w zakresie bezpieczeństwa żywności i żywienia łącznie 14 539 zakładów, w tym m.in.: 3 197 zakładów produkcji żywności, 7 382 obiekty obrotu żywnością, 3 612 zakładów żywienia zbiorowego, 70 zakładów usług cateringowych i 278 zakładów produkcji i obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu z żywnością.

Wśród zakładów produkcji żywności dominowały podmioty prowadzące produkcję pierwotną, rolniczy handel detaliczny i dostawy bezpośrednie żywności (2 521), znaczna była także ilość piekarni, ciastkarni i producentów żywności w warunkach domowych.

Do nadzorowanych zakładów obrotu żywnością należały przede wszystkim sklepy spożywcze, w tym super- i hipermarkety (3 143), ale także środki transportu wykorzystywane do dostaw żywności, obiekty ruchome i tymczasowe, czy apteki, prowadzące sprzedaż środków spożywczych, np. suplementów diety.

Wśród zakładów żywienia zbiorowego dominowały obiekty żywienia otwartego (2 370), zaś z zakładów żywienia zamkniętego (1 242), tj. zorganizowanego żywienia określonych grup konsumentów, w największej ilości nadzorem obejmowano bloki żywienia w szkołach, przedszkolach, żłobkach i domach małego dziecka, bloki żywienia w domach opieki społecznej oraz stołówki na wypoczynku dzieci i młodzieży.

Skontrolowano łącznie 5 458 zakładów (m.in. 775 obiektów produkcji żywności, 2 603 zakłady obrotu żywnością, 1 945 obiektów żywienia zbiorowego, 52 zakłady usług cateringowych), w których przeprowadzono ogółem 7 251 kontroli i rekontroli.

Wynikiem działań kontrolnych było wydanie 4 974 decyzji administracyjnych. Ze względu na rażące naruszenia wymagań przepisów żywnościowych wydano 17 decyzji nakazujących unieruchomienie lub przerwanie działalności zakładu oraz 38 decyzji zakazujących wprowadzania do obrotu żywności niespełniającej wymagań prawa. Za stwierdzone naruszenia wymagań higieniczno-sanitarnych nałożono 540 mandatów karnych na łączną kwotę 118 950 zł. oraz wymierzono 14 administracyjnych kar pieniężnych w łącznej kwocie 30 150 zł.

W ramach realizowanego nadzoru nad bezpieczeństwem żywności oraz materiałów i wyrobów do kontaktu z żywnością pobrano 3 025 próbek, m.in.: 2 727 próbek żywności, 40 próbek materiałów i wyrobów przeznaczonych do kontaktu z żywnością, 215 próbek sanitarnych, 32 próbki posiłków. Próbki do badań pobierano w wielu różnych kierunkach, m.in. zanieczyszczeń mikrobiologicznych, pozostałości pestycydów, zawartości metali ciężkich, zawartości dozwolonych substancji dodatkowych, witamin, składników mineralnych oraz oceny znakowania żywności prozdrowotnej.  Z ogólnej liczby pobranych próbek zakwestionowano 84.

Więcej informacji w najbliższym czasie w Ocenie stanu sanitarnego województwa podlaskiego za rok 2023 w zakładce „Baza wiedzy – Ocena stanu sanitarnego wojewódzkiego podlaskiego”.

W rejestrach Państwowej Inspekcji Sanitarnej woj. podlaskiego widnieje 1 wytwórnia substancji dodatkowych i rozpuszczalników ekstrakcyjnych (zakład produkcji celulozy sproszkowanej), jednak w 2023 r. nie prowadziła działalności. Pion bezpieczeństwa żywności Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadził łącznie 280 kontroli w zakresie prawidłowości stosowania dozwolonych substancji dodatkowych. Inspekcją objęto 268 obiektów: 166 zakładów produkcyjnych, 74 obiekty obrotu żywnością, 28 obiektów żywienia zbiorowego.

W ramach prowadzonych kontroli pobrano również do oceny laboratoryjnej próbki dozwolonych substancji dodatkowych oraz środków spożywczych zawierających dozwolone substancje dodatkowe, bądź środków spożywczych, do których zabronione jest stosowanie określonych substancji dodatkowych. Podczas kontroli pobrano łącznie 119 próbek:

•  108 próbek żywności w kierunku zawartości substancji dodatkowych (w tym 2 próbki w kierunku obecności barwników z grupy Sudan), 
• 11 próbek w kierunku kryteriów czystości substancji dodatkowych i rozpuszczalników ekstrakcyjnych.

Zakwestionowano 1 próbkę żywności (suszone owoce) ze względu na nieprawidłowe znakowanie w zakresie zastosowanej substancji dodatkowej. W wyniku podjętych działań w 5 obiektach (1 piekarnia, 2 ciastkarnie, 2 sklepy spożywcze) stwierdzono nieprawidłowości, które dotyczyły: 

• wprowadzania do obrotu aromatów spożywczych po upływie daty minimalnej trwałości, 
• braku prawidłowego znakowania wyrobów wprowadzanych do obrotu w zakresie obecności dozwolonych substancji dodatkowych czy też braku oznaczenia ich funkcji technologicznej, 
• braku do wglądu dokumentacji potwierdzającej właściwą jakość zdrowotną dla partii dozwolonych substancji dodatkowych wykorzystywanych w zakładzie w procesach technologicznych.

W celu wyegzekwowania usunięcia stwierdzonych nieprawidłowości Państwowi Powiatowi Inspektorzy Sanitarni wdrożyli postępowanie administracyjne.

Napromienianie żywności to rodzaj techniki konserwacji żywności, której celem jest przedłużenie przydatności do spożycia środków spożywczych dzięki zastosowaniu promieniowania jonizującego. Napromienianie nie powoduje radioaktywności żywności.

Asortyment środków spożywczych, które mogą być poddane napromienianiu promieniowaniem jonizującym, maksymalne dopuszczalne dawki oraz dozwolone źródła promieniowania jonizującego, jak również wymagania w zakresie opakowania i oznakowania produktów żywnościowych poddanych napromienianiu promieniowaniem jonizującym określone są w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 20.06.2007 r. w sprawie napromieniania żywności promieniowaniem jonizującym (Dz.U. 2007 nr 121 poz. 841).

Celem prowadzonych działań kontrolnych była ocena przestrzegania przez podmioty prowadzące przedsiębiorstwa spożywcze ww. rozporządzenia.

W 2023 roku pracownicy Powiatowych Stacji Sanitarno – Epidemiologicznych
woj. podlaskiego skontrolowali w ww. obszarze 350 zakładów branży spożywczej
(25 zakładów produkcji środków spożywczych, 198 obiektów obrotu środkami spożywczymi, 127 zakładów żywienia zbiorowego). Uchybień nie odnotowano.

Na przestrzeni roku do badań laboratoryjnych w kierunku napromieniania promieniowaniem jonizującym pobrano ogółem 17 próbek środków spożywczych.

Zakwestionowano 1 próbkę z grupy „zaprawy, sosy, dodatki smakowe”. Stwierdzono, że zbadany środek spożywczy zawiera w swoim składzie składnik poddany promieniowaniu jonizującemu,a nie odnotowano tego faktu na opakowaniu produktu.  Jeżeli napromienianiu promieniowaniem jonizującym poddany został składnik środka spożywczego, informacja taka powinna towarzyszyć nazwie składnika w wykazie składników środka spożywczego.
Brak powyższej informacji na etykiecie środka spożywczego wprowadza konsumenta w błąd.

W związku z powyższym skierowano wystąpienie do właściwego ze względu
na siedzibę producenta Państwowego Powiatowego Inspektora Sanitarnego informujące
o stwierdzonych ustaleniach.

W sierpniu 2024 r. skontrolowano ogółem 572 obiekty, w tym:

• 138 zakładów produkcji żywności;
• 234 obiekty obrotu żywnością;
• 197 zakładów żywienia zbiorowego;
• 3 miejsca produkcji, obrotu materiałami i wyrobami przeznaczonymi do kontaktu
  z żywnością.

W 81 obiektach stwierdzono nieprawidłowości, odpowiednio w:

• 13 zakładach produkcji żywności;
• 36 obiektach obrotu żywnością;
• 32 zakładach żywienia zbiorowego.

Za stwierdzone nieprawidłowości nałożono w sumie 41 mandatów karnych na łączną kwotę 9200 zł. Wydano 305 decyzji administracyjnych (merytoryczne, zatwierdzające, nakazowe, rachunkowe i inne wynikające z prowadzonego postępowania administracyjnego), w tym 80 decyzji płatniczych na łączną kwotę 10791 zł.

Do oceny laboratoryjnej i teoretycznej pobrano łącznie 250 próbek, z czego 245 próbek pobrano zgodnie z planem, a 5 poza nim.

Ponadto PPWIS w Białymstoku zgodnie z art. 104 ustawy o bezpieczeństwie żywności i żywienia wymierzył 1 karę pieniężną na kwotę 2500 zł.