Wojewódzka Stacja Sanitarno-
Epidemiologiczna w Białymstoku

Kodeks postępowania w zakresie zarządzania alergenami pokarmowymi dla podmiotów działających na rynku spożywczym

Znakowanie żywności opakowanej w związku z brakiem surowców z Ukrainy

Warunki podawania w znakowaniu środków spożywczych informacji o indeksie glikemicznym

„Oświadczenie zdrowotne” oznacza każde oświadczenie, które stwierdza, sugeruje lub daje do zrozumienia, że istnieje związek pomiędzy kategorią żywności, daną żywnością lub jednym z jej składników, a zdrowiem.

Podstawowymi aktami prawnymi, które regulują materię oświadczeń zdrowotnych są:

• rozporządzenie (WE) 1924/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z 20 grudnia 2006 r. w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności.
• rozporządzenie Komisji UE 432/2012 z 16 maja 2012 r. ustanawiające wykaz dopuszczonych oświadczeń zdrowotnych dotyczących żywności, innych niż oświadczenia odnoszące się do zmniejszenia ryzyka choroby oraz rozwoju i zdrowia dzieci.  

Wszystkie dozwolone do stosowania oświadczenia znajdują się w rejestrze oświadczeń prowadzonym przez Komisję Europejską. W rejestrze tym znajdują się oświadczenia żywieniowe oraz dozwolone i odrzucone oświadczenia zdrowotne. Natomiast w rejestrze nie ma oświadczeń w okresie przejściowym, nierozpatrzonych. Oświadczenia te znajdują się na „liście pending”.

Warunki stosowania oświadczeń zdrowotnych z tzw. „listy pending”

W związku z rosnącym zainteresowaniem konsumentów zależnością zdrowia od diety oraz wyborem właściwych produktów dostosowanych do indywidualnych potrzeb, nową obowiązkową informacją, która powinna znaleźć się na etykiecie środków spożywczych jest informacja o wartości odżywczej.

Wartość odżywcza środka spożywczego oznacza jego szczególne właściwości ze względu na energię (wartość kaloryczną) oraz składniki odżywcze.

Obowiązek znakowania środków spożywczych wartością odżywczą wynika z zapisów rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady Nr 1169/2011 z dnia 25 października 2011r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności (…).

W związku z powyższym z dniem 13.12.2016 r. na etykietach środków spożywczych powinny być umieszczone następujące informacje:

1. wartość energetyczna, wyrażona w kilodżulach (kJ) i kilokaloriach (kcal), oraz
2. zawartości niżej wymienionych składników odżywczych, wyrażona w gramach (g), miligramach (mg) lub mikrogramach (μg):

• tłuszczu
• kwasów tłuszczowych nasyconych
• węglowodanów
• cukrów
• białka
• soli (w odpowiednich przypadkach bezpośrednio w pobliżu informacji o wartości odżywczej można umieścić komunikat, iż zawartość soli wynika z obecności naturalnie występującego sodu).

Ponadto na zasadzie dobrowolności, można uzupełnić ww. informację o ilość jednego lub większej liczby z następujących składników odżywczych:

• kwasy tłuszczowe jednonienasycone
• kwasy tłuszczowe wielonienasycone
• alkohole wielowodorotlenowe
• skrobia
• błonnik
• każda z witamin lub każdy ze składników mineralnych wymienionych w załączniku XIII do rozporządzenia części A pkt 1 i obecnych w znacznej ilości zgodnie z jej definicją zawarta w załączniku XIII do rozporządzenia w części A pkt 2.

Coraz częściej czytamy etykiety zamieszczone na żywności, którą kupujemy. Widnieje na nich mnóstwo informacji, tych podstawowych dotyczących na przykład terminu ważności, wykazu składników użytych do produkcji, warunków przechowywania, sposobu przygotowania itd. jak i bardzo istotnych, chociażby dotyczących obecności składników alergennych. Od jakiegoś czasu możemy także bardziej świadomie komponować codzienną dietę wykorzystując podaną na etykiecie wartość odżywczą produktu.

Dla większości konsumentów są to informacje, które pomagają w świadomym wyborze żywności. Przedsiębiorcy muszą je obowiązkowo zawrzeć w oznakowaniu produktów.

Na opakowaniach żywności możemy spotkać się także z innymi informacjami, np. oświadczeniami żywieniowymi, dla których dokładnie ustalono zasady ich zamieszczania, np.:

Niska wartość energetyczna - może być stosowane, gdy produkt stały zawiera  nie więcej niż 40 kcal (170 kJ)/100 g, a w przypadku  produktów płynnych nie więcej niż 20 kcal (80 kJ)/100 ml . W przypadku słodzików stołowych zastosowanie ma limit 4 kcal (17 kJ)/porcję, przy intensywności słodzenia równoważnej 6 g sacharozy (ok. 1 łyżeczki sacharozy).

Zmniejszona wartość energetyczna - może być stosowane, gdy wartość energetyczna jest zmniejszona o przynajmniej 30 %, ze wskazaniem na cechę lub cechy, które sprawiają, że dany środek spożywczy ma zmniejszoną ogólną wartość energetyczną (np. zawartość tłuszczu).

Źródło białka - może być stosowane tylko wówczas, gdy przynajmniej 12 % wartości energetycznej środka spożywczego pochodzi z białka.

Niska zawartość tłuszczu - może być stosowane, gdy produkt zawiera nie więcej niż 3 g tłuszczu na 100 g dla produktów stałych lub 1,5 g tłuszczu na 100 ml dla produktów płynnych (1,8 g tłuszczu na 100 ml mleka półtłustego).

Niska zawartość cukrów - może być stosowane, gdy produkt zawiera nie więcej niż 5 g cukrów na 100 g dla produktów stałych lub 2,5 g cukrów na 100 ml dla produktów płynnych.

Nie zawiera cukrów - może być stosowane tylko wówczas, gdy produkt zawiera nie więcej niż 0,5 g cukrów na 100 g lub 100 ml.

Bez dodatku cukrów - może być stosowane, gdy produkt nie zawiera żadnych dodanych cukrów prostych, dwucukrów ani żadnych innych środków spożywczych zastosowanych ze względu na ich właściwości słodzące. Jeżeli cukry występują naturalnie w środku spożywczym, na etykiecie powinien się również znaleźć zapis: "Zawiera naturalnie występujące cukry".

Niska zawartość sodu/soli - może być stosowane, gdy produkt zawiera nie więcej niż 0,12 g sodu, lub równoważną ilość soli, na 100 g lub na 100 ml. W przypadku wód innych niż naturalne wody mineralne wartość ta nie powinna przekraczać 2 mg sodu na 100 ml wody.

Źródło błonnika pokarmowego - może być stosowane tylko wówczas, gdy produkt zawiera przynajmniej 3 g błonnika na 100 g lub przynajmniej 1,5 g błonnika na 100 kcal.

Pełną listę dozwolonych do stosowania oświadczeń żywieniowych można odnaleźć w rozporządzeniu w sprawie oświadczeń żywieniowych i zdrowotnych dotyczących żywności.

Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1169/2011 z dnia 25.10.2011 r. w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności (…) nakłada na przedsiębiorcę obowiązek informowania konsumentów o substancjach lub produktach powodujących alergie lub reakcje nietolerancji, czyli potocznie zwanych „alergenami”.

Wykaz substancji lub produkty powodujących alergie lub reakcje nietolerancji został przedstawiony w załączniku II do ww. rozporządzenia. Przykładem alergenów są zboża zwierające gluten tj. (pszenica, żyto jęczmień, owies, orkisz); mleko, jaja, orzeszki ziemne oraz produkty przygotowywane na ich bazie.

Na etykietach żywności opakowanej zawierającej substancje powodujące alergie lub reakcje nietolerancji, nazwa takiej substancji musi być podkreślona za pomocą pisma wyraźnie odróżniającego ją od wykazu pozostałych składników wyrobu gotowego np. za pomocą czcionki, stylu lub koloru tła.

Informacje dla konsumenta o alergenach muszą być łatwo dostępne, dobrze widoczne i czytelne. Powinny one być w sposób czytelny dostępne również w przypadku żywności sprzedawanej bez opakowań lub pakowanej w momencie sprzedaży na życzenie konsumenta, jak też konsumentom zakładów żywienia zbiorowego otwartego i zamkniętego (restauracje, stołówki, bary, pizzerie itp.).

Aby pomóc przedsiębiorcom w stosowaniu nowych wymagań w zakresie oznaczania obecności niektórych substancji lub produktów powodujących alergie lub reakcje nietolerancji ujętych w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady nr 1169/2011 z dnia 25.10.2011 r., Komisja Europejska w dniu 13.07.2017 r. wydała „Zawiadomienie dotyczące przekazywania informacji o substancjach lub produktach powodujących alergie lub reakcje nietolerancji, wymienionych w załączniku II do rozporządzenia nr 1169/2011 w sprawie przekazywania konsumentom informacji na temat żywności”.

https://eur-lex.europa.eu/