• Przeciwdziałanie nadużyciom i oszustwom w VAT oraz ochrona dla nabywcy towaru lub usługi – to najważniejsze cele wprowadzenia obowiązkowego mechanizmu podzielonej płatności (MPP) w tzw. branżach wrażliwych.
• MPP ma usunąć ryzyko znikania podatników wraz z podatkiem, zapłaconym im przez kontrahentów, ale nieodprowadzonym do budżetu państwa.
• Zmiany w przepisach VAT dotyczą również uproszczenia stawek VAT, zapewnienia ich przejrzystości i przyjazności w stosowaniu, co ułatwi prowadzenie działalności gospodarczej przez podatników.

Prezydent podpisał ustawę o zmianach w VAT 29 sierpnia 2019 r.

„Naszym priorytetem jest dialog, współpraca i ochrona uczciwych przedsiębiorców. Celem mechanizmu podzielonej płatności jest uszczelnianie systemu i zmniejszanie luki VAT, ale również zapewnienie bezpieczeństwa przedsiębiorcom podczas transakcji. Wsłuchaliśmy się w głosy przedsiębiorców i datę wprowadzenia obowiązkowego MPP przesunęliśmy na 1 listopada br., tak by mogli lepiej przygotować się do zmian w prawie” – podkreślał minister finansów Marian Banaś 19 lipca br., kiedy nowelizacja przepisów o VAT została przyjęta przez Sejm.

Stosowanie MPP do dostaw towarów i świadczenia usług pozwoli na uszczelnienie systemu podatkowego przez zabezpieczenie budżetu państwa przed ryzykiem nieodprowadzenia VAT przez dostawcę. Ponadto uwolni kontrahentów od ryzyka uwikłania w schematy, zmierzające do wyłudzenia tego podatku oraz zwiększy konkurencyjność w obrocie gospodarczym.

Dodatkowo uproszczenie, uporządkowanie i generalnie obniżenie systemu stawek VAT poprawi warunki prowadzenia działalności gospodarczej przez podatników. Będzie to możliwe dzięki eliminacji istniejących niekonsekwencji i nieracjonalności w stawkach VAT, jak również wprowadzeniu instrumentów, które ułatwiają stosowanie przepisów dotyczących tych stawek.

Dla kogo obowiązkowy MPP

Zgodnie z nowelizacją, obowiązkowy MPP będzie dotyczyć branż, które są obecnie objęte reżimem odwrotnego obciążenia oraz zakresem odpowiedzialności podatkowej. Chodzi o branże stalową, paliwową, usług budowlanych i przenoszenia uprawnień do CO2. Z uwagi na zdiagnozowane nieprawidłowości mechanizmem tym objęte będą także transakcje, których przedmiotem są:

• części i akcesoria do pojazdów silnikowych,
• węgiel i produkty węglowe,
• maszyny i urządzenia elektryczne, ich części i akcesoria.

To, czy MPP zostanie obowiązkowo zastosowany do danej transakcji, będzie wynikać z odpowiedniej informacji zamieszczonej na fakturze.

Likwidacja odwróconego obciążenia oraz zmiana zasad stosowania odpowiedzialności podatkowej

Ustawa wprowadza ułatwienia zarówno w modelu dobrowolnego, jak i obowiązkowego stosowania MPP.

Polegają one na możliwości:

• opłacania z rachunku VAT – poza podatkiem VAT oraz VAT z faktur otrzymywanych od kontrahentów – również należności z tytułu podatków dochodowych, akcyzy, cła, VAT od importu oraz składek ZUS,
• stosowania mechanizmu do zaliczek wnoszonych przed wystawieniem faktury,
• dokonywania jednym komunikatem przelewu płatności za więcej niż jedną fakturę.

Zmiany zostały wprowadzone na podstawie decyzji wykonawczej Rady UE.

Uproszczenie stawek VAT

Matryca VAT przewiduje:

• wprowadzenie nowego systemu stawek VAT. Będzie on stworzony w oparciu o następujące założenia:
  • wykorzystanie do identyfikowania dla potrzeb VAT Nomenklatury scalonej (CN) w odniesieniu do towarów oraz aktualnej PKWiU 2015 w odniesieniu do usług,
  • opodatkowanie taką samą stawką całych (w miarę możliwości) grup towarów/usług. Efekty to taka sama stawka dla podobnych towarów/usług, likwidacja arbitralnych kryteriów decydujących o stawce (np. 10% wody w waflach ), uproszczenie przepisów ustawy o VAT (zmniejszenie liczby pozycji w załącznikach do ustawy),
  • przyjęcie – w przypadku konieczności zmiany stawki na dane towary – generalnie zasady obniżania stawek („równanie w dół”), przy punktowych podwyżkach stawki,
• wprowadzenie wiążącej informacji stawkowej (WIS), która określa m.in. prawidłową stawkę VAT dla danego towaru/usługi oraz zapewnia ochronę dla podatnika, który ją prawidłowo stosuje,
• zmiany w systemie ryczałtowym dla rolników (generalnie nastąpi rozszerzenie jego zakresu).

Obniżenie stawek na niektóre popularne produkty

Nowe stawki obejmą takie towary, w tym produkty „pierwszej potrzeby”, jak:

• owoce tropikalne i cytrusowe – obniżenie z 8% na 5%,
• pieczywo ­­– z 23%, 8% lub 5% na 5%,
• zupy, buliony, żywność homogenizowana – z 8% na 5%,
• musztarda, przyprawa słodka papryka, niektóre przyprawy przetworzone (np. pieprz, gałka muszkatołowa, tymianek) – z 23% na 8%,
• produkty dla niemowląt i dzieci, tj. żywność przeznaczona dla niemowląt i małych dzieci, smoczki, pieluszki oraz foteliki samochodowe – z 8% na 5%,
• artykuły higieniczne (podpaski, tampony higieniczne, pieluchy) – 8% na 5%,
• e-booki – z 23% na 5%,
• e-prasa – z 23% na 8%.

Skutki dla budżetu

Zmiany w MPP zwiększą dochody budżetu państwa z tytułu VAT. W pierwszym roku obowiązywania regulacji mają one wynieść ok. 240 mln zł, a w kolejnych latach 960 mln zł.

Kiedy zmiany zaczną obowiązywać

Nowe rozwiązania, w tym MPP i obniżone stawki VAT dla e-booków i e-prasy oraz wiążąca informacja stawkowa, wejdą w życie 1 listopada 2019 r. Przepisy w zakresie nowego systemu stawek VAT będą stosowane od 1 kwietnia 2020 r.