Ustawa z dnia 10 maja 2018 r. o zmianie ustawy o usługach płatniczych oraz niektórych innych ustaw (dalej: ustawa) dokonała wdrożenia do prawa krajowego przepisów Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2015/2366 z dnia 25 listopada 2015 r. w sprawie usług płatniczych w ramach rynku wewnętrznego, zmieniającej dyrektywy 2002/65/WE, 2009/110/WE, 2013/36/UE i rozporządzenie (UE) nr 1093/2010 oraz uchylającej dyrektywę 2007/64/WE (PSD2).

Ustawa tworzy podstawy do funkcjonowania nowych usługodawców na rynku usług płatniczych. Obok banków, instytucji płatniczych, operatorów pocztowych i innych, pojawią się tzw. podmioty trzecie, czyli TPP (Third Party Providers), które będą mogły świadczyć dwa typy nowych usług:

• usługę inicjowania transakcji płatniczej (Payment Initiation Service, PIS) – to usługa polegająca na zainicjowaniu zlecenia płatniczego na wniosek użytkownika usług płatniczych w odniesieniu do rachunku płatniczego posiadanego u innego dostawcy, po czym przedstawiana jest płatnikowi informacja o dokonaniu płatności;
• usługę dostępu do informacji o rachunku (Account Information Service, AIS) – dostawca świadczący tę usługę zapewni klientowi zagregowane informacje online o co najmniej jednym lub kilku rachunkach płatniczych, prowadzonych przez jednego lub kilku dostawców usług płatniczych; w ten sposób użytkownik będzie miał możliwość łatwego zarządzania swoimi finansami osobistymi na jednej platformie usług – niezależnie od posiadania rachunków bankowych w różnych instytucjach finansowych.

Wprowadzenie do obrotu prawnego nowych usług płatniczych stanowi wstęp do budowy nowoczesnych usług opartych na tzw. API (Application Programming Interface), tj. ekonomii programowalnych interfejsów dostępowych, które mają zagwarantować bezpieczne funkcjonowanie obu nowych usług w sektorze finansowym oraz są wstępem do budowy rozwiązań tzw. otwartej bankowości zakładającej integrację i większą personalizację usług finansowych i niefinansowych dla konsumentów i przedsiębiorców wykonywaną przez banki, jak i konkurujące z nimi firmy technologiczne.

Ustawa wprowadza także tzw. silne uwierzytelnienie użytkownika. Oznacza to, że po okresie przejściowym zawartym w ustawie, aby zainicjować płatność – od września 2019 r. - konieczna będzie identyfikacja klienta za pomocą co najmniej dwóch niezależnych metod uwierzytelnienia. Dostawca będzie musiał stosować silne uwierzytelnianie w przypadku, gdy płatnik: uzyskuje dostęp do swojego rachunku w trybie online; inicjuje elektroniczną transakcję płatniczą; przeprowadza czynność za pomocą kanału zdalnego, która może się wiązać z ryzykiem oszustwa płatniczego lub innych nadużyć. To rozwiązanie znacznie poprawi bezpieczeństwo płatności elektronicznych.

Ustawa nakłada na operatorów bankomatów obowiązek przestrzegania wymogów dotyczących przejrzystości (chodzi o obowiązek podania informacji o opłatach, zarówno przed, jak i po ich pobraniu). Zobowiązano również dostawcę usług płatniczych do niezwłocznego zwrotu płatnikowi kwoty nieautoryzowanej transakcji. Płatnik nie ponosi odpowiedzialności, w sytuacji gdy nie mógł sobie zdawać sprawy z utraty, kradzieży lub przywłaszczenia instrumentu płatniczego. Przyjęto, że w przypadku nieautoryzowanej transakcji płatniczej, płatnik będzie musiał zapłacić 50 euro (dotychczas było to 150 euro). Z jednej strony zmniejszenie progu odpowiedzialności płatnika za straty spowodowane nieautoryzowanymi transakcjami płatniczymi oznacza zwiększenie jego ochrony, z drugiej – chodzi o zdyscyplinowanie dostawców usług płatniczych do przestrzegania najwyższych standardów bezpieczeństwa płatności elektronicznych.

Wprowadzono nowy podmiot uprawniony do świadczenia usług płatniczych – Małą Instytucję Płatniczą (MIP), czyli osobę fizyczną, osobę prawną oraz jednostkę organizacyjną niebędącą osobą prawną, mającą zdolność prawną, wpisaną do rejestru małych instytucji płatniczych, prowadzącą działalność polegającą na świadczeniu usług płatniczych. MIP mogą wykonywać swoją działalność wyłącznie w Polsce po uzyskaniu wpisu do rejestru małych instytucji płatniczych, prowadzonego przez Komisję Nadzoru Finansowego (KNF) (w tym przypadku zastosowanie ma uproszczony tryb postepowania przed organem nadzoru). MIP mogą także prowadzić działalność gospodarczą inną niż świadczenie usług płatniczych. Wielkość obrotu realizowanego przez MIP nie może przekroczyć 1,5 mln euro miesięcznie. Nadzór nad działalnością MIP sprawuje KNF. Oceniono, że MIP może być atrakcyjną formą prowadzenia działalności przez podmioty dopiero rozpoczynające działalność na rynku usług płatniczych, w szczególności z tzw. sektora FinTech, tj. z tej części rynku finansowego, która dostarcza usługi i rozwiązania wykorzystujące najnowocześniejsze technologie, takie jak sztuczna inteligencja, automatyczne doradztwo, biometria czy analizy dużych baz danych.

Dzięki wdrożeniu dyrektywy do polskiego prawa konsumenci są lepiej chronieni przed nadużyciami finansowymi na rynku usług płatniczych. Ponadto, w zdecydowanej większości przypadków nie jest już możliwe pobieranie dodatkowych prowizji (surcharging) za płatność kartami (zwłaszcza debetowymi i kredytowymi), natomiast pozostawiono regulację umożliwiającą pobieranie dodatkowej prowizji za użycie kart biznesowych. Opłaty takie nie mogą jednak przekraczać kosztów bezpośrednich ponoszonych przez punkty handlowo-usługowe z tytułu korzystania z określonego instrumentu płatniczego. Pobieranie dodatkowych opłat za płatność kartą najczęściej spotykane jest w sytuacji płatności przez internet i w przypadku niektórych branż, takich jak np. turystyczna i hotelarska (dotyczy to kredytowych kart płatniczych).

Ustawa zwiększa także prawa konsumentów podczas wysyłania przelewów i przekazów pieniężnych poza Unię Europejską lub płatności w walutach spoza UE. Wprowadzone zmiany sprzyjają rozwojowi obrotu bezgotówkowego i zwiększeniu szybkości realizacji płatności przez użytkowników pieniądza bezgotówkowego, przyczyniając się do dalszego rozwoju społeczeństwa informacyjnego.

Inną ważną inicjatywą z obszaru płatności jest fakt, że ustawa o usługach płatniczych będzie w najbliższym czasie zmieniana w związku z koniecznością zapewnienia stosowania Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/886 z dnia 13 marca 2024 r. w sprawie zmiany rozporządzeń (UE) nr 260/2012 i (UE) 2021/1230 oraz dyrektyw 98/26/WE i (UE) 2015/2366 w odniesieniu do poleceń przelewu natychmiastowego w euro (rozporządzenie IPR). Rozporządzenie IPR ma na celu zwiększenie dostępności i powszechnego wykorzystania natychmiastowych poleceń przelewu w euro w taki sposób, aby zapewnić wszystkim użytkownikom usług płatniczych możliwość korzystania z natychmiastowych przelewów w ww. walucie, przy jednoczesnym braku dodatkowych opłat za korzystanie z tych przelewów, oraz zwiększonej ochronie użytkowników. Projekt ten ma na celu prawidłową transpozycję przepisów rozporządzenia IPR.