Portal Interoperacyjności
i Architektury

Według Słownika Języka Polskiego PWN interoperacyjność jest to "zdolność systemu lub produktu do pełnej współpracy z innymi systemami lub produktami".

W sferze życia codziennego interoperacyjność można najprościej wyjaśnić na przykładzie żarówki, którą można wykręcić z kinkietu i użyć w lampce nocnej, gdzie akurat inna żarówka skończyła swój żywot. W takim przypadku interoperacyjność polega na ujednoliceniu gwintów żarówek i dostosowaniu ich do pracy przy napięciu 230 V sieci elektrycznej. Podobnie - w razie potrzeby - można zabrać ze sobą w podróż czajnik, żeby mieć możliwość zagotowania wody w miejscu, gdzie sieć elektryczna ma takie same parametry i stosowane są takie same standardy gniazd oraz wtyczek elektrycznych. Z kolei interoperacyjność w kolejnictwie polega m.in. na zapewnieniu jednakowej szerokości torów kolejowych i wysokości napięcia zasilającego lokomotywę. Dzięki stosowaniu interoperacyjności w różnych sferach działalności człowieka życie staje się łatwiejsze i tańsze. Nie musimy kupować innego czajnika, czy przesiadać się do innego pociągu na granicy państw stosujących te same standardy, czyli zapewniających interoperacyjność rozwiązań.

Analogiczna sytuacja  występuje w sferze urządzeń i rozwiązań teleinformatycznych, gdzie obserwuje się stały trend do zapewnienia pełnego ich współdziałania. Nie chodzi tutaj wyłącznie o proste przykłady interoperacyjności, jak używanie kabla HDMI, słuchawek, czy zewnętrznych dysków pamięci z urządzeniami różnych producentów, ale np. o możliwość wykorzystania na dużą skalę danych zgromadzonych w jednych systemach IT do przeprowadzenia analiz w innych systemach teleinformatycznych.

Utrzymanie wysokiej pozycji na globalnym rynku wymaga od Unii Europejskiej ciągłego podnoszenia sprawności współpracy międzynarodowej oraz międzydziałowej (np. pomiędzy działami administracji rządowej) tak, aby obniżyć koszty funkcjonowania administracji i obsługi potrzeb społecznych,  w tym świadczenia usług elektronicznych (e-usług).

Cała sfera obsługi współpracy międzynarodowej i świadczenia e-usług dokonywana jest za pomocą różnorodnych narzędzi informatycznych. Usprawnienie oraz racjonalizacja pracy i współpracy narzędzi informatycznych używanych przez różne podmioty wymaga coraz lepszego wzajemnego zrozumienia stron, a więc stosowania tych samych pojęć, standardów i - w miarę możliwości - także narzędzi. Na tym właśnie polega interoperacyjność w obszarze informatyzacji, która przyczynia się  do eliminacji barier współpracy i jej uproszczenia w różnych dziedzinach życia.

Wzrastająca interoperacyjność narzędzi, z których korzysta administracja, przynosi korzyści obywatelom i przedsiębiorcom – przede wszystkim oszczędzając ich cenny czas.  Np. osoba, która zamierza podjąć jednoosobową działalność gospodarczą może skorzystać z funkcjonalności portalu Centralnej Ewidencji i Informacji o Działalności Gospodarcze (CEIDG) i zarejestrować działalność bez wychodzenia z domu. Warunkiem jest znajomość podstawowych danych osobistych i posiadanie osobistego podpisu elektronicznego albo Profilu Zaufanego. Rejestracja i wpis do ewidencji dokonuje się dzięki zautomatyzowanej wymianie informacji pomiędzy systemami Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (albo Kasy Rolniczego Ubezpieczenia społecznego), Głównego Urzędu Statystycznego i Krajowej  Administracji Skarbowej. Po potwierdzeniu dokonania rejestracji przedsiębiorca może natychmiast podejmować czynności związane z prowadzeniem działalności gospodarczej.

 

Rolnicy starając się o dopłaty nie muszą odwiedzać biur Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, bo mogą składać wnioski elektronicznie, a dopłaty są im przekazywane bezpośrednio na ich konta bankowe. 

W obrębie Europejskiego Obszaru Gospodarczego  obsługa tranzytu towarów odbywa za pomocą systemu NCTS2 (New Computerised Transit System – wydanie 2), który służy służbom celnym państw stron konwencji tranzytowej do obsługi procedury tranzytu w ramach Wspólnej/Wspólnotowej Procedury Tranzytowej. System ten obsługuje elektroniczne dokumenty przesyłane przez firmy dokonujące tranzytu towarów, a wymiana informacji koniecznych do obsługi operacji tranzytowych przy przemieszczaniu towarów przez poszczególne granice państw odbywa się elektronicznie.

Kierując się przesłankami efektywnej współpracy wykorzystującej rozwiązania cyfrowe instytucje Komisji Europejskiej opracowały Europejską Strategię Interoperacyjności (European Interoperability Strategy - EIS). Strategia powstała, aby wytyczyć drogę do osiągania interoperacyjności w obszarze świadczenia zintegrowanych elektronicznych usług publicznych (e-usług).

Na najwyższym poziomie instytucjonalnym mówi się o konieczności zapewnienia interoperacyjności administracji publicznych krajowych i europejskich. Prace z zakresu interoperacyjności powinny uwzględniać potrzeby i priorytety użytkowników końcowych wytwarzanych e-usług, tj. obywateli i przedsiębiorców oraz administracji. Interoperacyjność jest wskazywana także jako warunek sprawnego funkcjonowania Jednolitego Rynku Cyfrowego (Digital Single Market – DSM) oraz jako kluczowy czynnik umożliwiający transformację cyfrową.

Aby nadać wymiar praktyczny interoperacyjności i wskazać sposób dochodzenia do jej wdrożenia w wymiarze europejskim, zostały opracowane Europejskie Ramy Interoperacyjności (European Interoperability Framework - EIF) wraz ze strategią wdrażania. Strategię wdrażania EIF, po stosownych modyfikacjach uwzględniających specyfikę krajową i dziedzinową, można i należy stosować przy opracowywaniu i wdrażaniu Krajowych Ram Interoperacyjności – KRI (dotyczących całego kraju) i Dziedzinowych Ram Interoperacyjności – DRI (dotyczących określonej dziedziny działalności, jak np. zdrowie czy transport kolejowy).

Ramy interoperacyjności to uzgodnione podejście w zakresie interoperacyjności przewidziane dla organizacji pragnących współdziałać ze sobą na rzecz wspólnego świadczenia usług użyteczności publicznej. Z zastrzeżeniem zakresu ich zastosowania (EIF/KRI), ramy określają zbiór wspólnych elementów, takich jak słownictwo, koncepcje, zasady, strategie, wytyczne, zalecenia, normy, specyfikacje i praktyki.

​Do celów EIF (a zatem i KRI oraz DRI) interoperacyjność oznacza zdolność organizacji do współdziałania na rzecz osiągnięcia celów korzystnych dla wszystkich stron, co obejmuje wymianę informacji między tymi organizacjami i dzielenie się wiedzą, poprzez realizowane przez nie procedury, za pomocą wymiany danych między ich systemami ICT.

Przyjęty w EIF model interoperacyjności to cztery warstwy interoperacyjności: prawna, organizacyjna, semantyczna i techniczna oraz przenikające przez te warstwy - zintegrowane zarządzanie usługami publicznymi, a także warstwa zarządzania interoperacyjnością.

 

Opisanie w sposób usystematyzowany środowiska teleinformatycznego administracji państwowej, w którym można korzystać z setek usług elektronicznych oraz dostępnych są dziesiątki portali informacyjnych, wymaga określenia i zastosowania  określonych reguł. Na środowisko to składają się bowiem tysiące systemów teleinformatycznych pełniących różne funkcje, którymi dysponują różne instytucje administracji.

Złożoność środowiska teleinformatycznego można porównać do środowiska miejskiego, w którym istnieje sieć ulic tworzących ciągi komunikacyjne, znajdują się budynki podłączone do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, zasilane z sieci elektrycznej i gazowej. Wszystkie te elementy infrastruktury muszą przebiegać bezkolizyjnie i ze sobą współpracować. Dzięki regułom urbanistycznym, architektonicznym oraz dotyczącym poszczególnych instalacji infrastruktury miasto może sprawnie funkcjonować jako organizm.

Reguł, dzięki którym możliwe jest zarządzanie środowiskiem teleinformatycznym i modelowanie jego rozwoju w pożądanym kierunku, dostarcza podejście architektoniczne (architektura korporacyjna).

W podejściu architektonicznym zgodnie z Europejską Referencyjną Architekturą Interoperacyjności (European Interoperability Reference Architecture – EIRA), która stanowi istotny element zarządzania interoperacyjnością na szczeblu UE, wyróżnia się cztery architektoniczne warstwy interoperacyjności:

• prawną,
• organizacyjna,
• semantyczną (danych),
• techniczną.

Takie podejście z zastosowaniem warstw interoperacyjności zostało zaadoptowane do opisu i modelowania Architektury Informacyjnej Państwa (AIP). Architekturę Informacyjną Państwa należy przy tym rozumieć jako usystematyzowany plan efektywnej organizacji i integracji istniejących oraz planowanych krajowych systemów teleinformatycznych, a także zasady elektronicznej interakcji obywateli z urzędami. Inicjatywy w zakresie interoperacyjności powinny obejmować wszystkie cztery warstwy wraz z przekrojową warstwą zarządzania usługami. Ich celem, zgodnie z obowiązującymi Europejskimi Ramami Interoperacyjności, powinno być świadczenie interoperacyjnych usług publicznych zorientowanych na potrzeby użytkownika.