Interoperacyjność w Ustawie o informatyzacji

Definicja interoperacyjności

Na gruncie prawa polskiego definicję interoperacyjności zawiera art. 3 pkt 18 Ustawy z dnia 17 lutego 2005 roku o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz.U. z 2005 r. poz. 565).

W tym ujęciu interoperacyjność to zdolność różnych podmiotów oraz używanych przez nie systemów teleinformatycznych i rejestrów publicznych do współdziałania na rzecz osiągnięcia wzajemnie korzystnych i uzgodnionych celów, z uwzględnieniem współdzielenia informacji i wiedzy przez wspierane przez nie procesy biznesowe realizowane za pomocą wymiany danych za pośrednictwem wykorzystywanych przez te podmioty systemów teleinformatycznych.

Główny nacisk został tu położony na kwestię zdolności do współdziałania różnych podmiotów, systemów teleinformatycznych oraz rejestrów publicznych. Współdziałanie to jest realizowane po to, aby osiągnąć cele korzystne dla stron i przez nie uzgodnione. Cele takie powinny być realizowane poprzez m.in. współdzielenie informacji i wiedzy. W praktyce oznacza to istnienie pewnych kryteriów standaryzacyjnych, wspólnych wymogów, zapewniających takie współdzielenie i sprawiających, że dla stron uczestniczących w tym procesie wymiana będzie korzystna i pożądana.

W tym kontekście kluczowa jest także wymiana danych pomiędzy podmiotami realizującymi zadania publiczne (co obejmuje także podmioty administracji publicznej), co także wymaga uzgodnienia wspólnych standardów takiej wymiany zwłaszcza na poziomie systemów teleinformatycznych i rejestrów publicznych. Definicja interoperacyjności wskazuje na jeszcze jeden kluczowy element tj. procesy biznesowe stanowiące kontekst całej wymiany i współdzielenia danych czy informacji.

Podmioty zobowiązane do stosowania interoperacyjności

Podmioty, które powinny ze sobą współdziałać w powyższym rozumieniu, zostały wskazane w art 2 ust. 1 i 2 ustawy o informatyzacji. Można je przyporządkować do dwóch kategorii, tj. podmiotów realizujących zadania publiczne (podmiotów publicznych) oraz podmiotów, którym takie zadania zostały powierzone lub zlecone. Jednocześnie należy mieć na uwadze, iż pewne typy podmiotów publicznych zostały wyłączone z tego kręgu ze względu na swoją specyfikę działania np. przedsiębiorstwa państwowe czy służby specjalne (art. 2 ust. 3). Do podmiotów, na które został nałożony wymóg zapewnienia interoperacyjności w ich działaniach należą:

Art. 2.
1. Z zastrzeżeniem ust. 2–4, przepisy ustawy stosuje się do realizujących zadania publiczne określone przez ustawy:
1) organów administracji rządowej, organów kontroli państwowej i ochrony prawa, sądów, jednostek organizacyjnych prokuratury, a także jednostek samorządu terytorialnego i ich organów, 2) jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych,
3) funduszy celowych,
4) samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej oraz spółek wykonujących działalność leczniczą w rozumieniu przepisów o działalności leczniczej,
5) Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego,
6) Narodowego Funduszu Zdrowia,
7) państwowych lub samorządowych osób prawnych utworzonych na podstawie odrębnych ustaw w celu realizacji zadań publicznych,
8) uczelni,
9) federacji podmiotów systemu szkolnictwa wyższego i nauki,
9a) instytutów badawczych,
9b) instytutów działających w ramach Sieci Badawczej Łukasiewicz,
9c) jednostek organizacyjnych tworzonych przez Polską Akademię Nauk,
10) Polskiej Komisji Akredytacyjnej,
11) Rady Doskonałości Naukowej – zwanych dalej „podmiotami publicznymi”.
2. Przepis art. 13 ust. 2 pkt 1 stosuje się również do podmiotu, któremu podmiot publiczny powierzył lub zlecił realizację zadania publicznego, jeżeli w związku z realizacją tego zadania istnieje obowiązek przekazywania informacji do lub od podmiotów niebędących organami administracji rządowej.

Interoperacyjność systemów teleinformatycznych i rejestrów publicznych

Z definicji interoperacyjności wynika, że to również systemy teleinformatyczne i rejestry publiczne mają charakteryzować się interoperacyjnością. W tym kontekście warto zwrócić uwagę na art. 13 ust. 1 ustawy o interoperacyjności.

Wynika z niego, że podmioty publiczne mają wręcz obowiązek używania do realizacji zadań publicznych systemów teleinformatycznych, które taką interoperacyjność zapewniają: "podmiot publiczny używa do realizacji zadań publicznych systemów teleinformatycznych spełniających minimalne wymagania dla systemów teleinformatycznych oraz zapewniających interoperacyjność systemów na zasadach określonych w Krajowych Ramach Interoperacyjności (art. 13 ust. 1)."

Z kolei minimalne wymagania dla systemów to "zespół wymagań organizacyjnych i technicznych, których spełnienie umożliwia wymianę danych z innymi systemami teleinformatycznymi oraz zapewnia dostęp do zasobów informacji systemów" (art. 3 pkt 9). W tym kontekście należy jeszcze wspomnieć jak rozumiane jest ustawowe pojęcie systemu teleinformatycznego. Zgodnie z art. 3 pkt 3 system teleinformatyczny oznacza "zespół współpracujących ze sobą urządzeń informatycznych i oprogramowania zapewniający przetwarzanie, przechowywanie, a także wysyłanie i odbieranie danych przez sieci telekomunikacyjne za pomocą właściwego dla danego rodzaju sieci telekomunikacyjnego urządzenia końcowego w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. – Prawo telekomunikacyjne (Dz. U. z 2011 r. poz. 587)."

Dla rejestrów publicznych, rozumianych jako "rejestr, ewidencja wykaz, lista, spis albo inna forma ewidencji, służąca do realizacji zadań publicznych, prowadzona przez podmiot publiczny na podstawie odrębnych przepisów ustawowych" (art. 3 pkt 5), również wskazany został zakres minimalnych wymagań umożliwiających zapewnienie interoperacyjności. Zgodnie z art. 3 pkt 10 "minimalne wymagania dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej to zespół cech informacyjnych, w tym identyfikatorów oraz odpowiadających im charakterystyk elementów strukturalnych przekazu informacji, takich jak zawartości pola danych, służących do zapewnienia spójności prowadzenia rejestrów publicznych oraz wymiany informacji w postaci elektronicznej z podmiotami publicznymi."

Kolejnym kluczowym pojęciem w kontekście interoperacyjności, które zostało zdefiniowane w ustawie jako nie tyle wytyczna, co obowiązek władz publicznych, jest neutralność technologiczna. Neutralność technologiczna rozumiana jest jako "zasada równego traktowania przez władze publiczne technologii teleinformatycznych i tworzenia warunków do ich uczciwej konkurencji, w tym zapobiegania możliwości eliminacji technologii konkurencyjnych przy rozbudowie i modyfikacji eksploatowanych systemów teleinformatycznych lub przy tworzeniu konkurencyjnych produktów i rozwiązań" (art. 3 pkt 19).

Podsumowanie

Ustawa o informatyzacji o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne:

definiuje pojęcie interoperacyjności,
określa podstawowe elementy interoperacyjności,
definiuje dla interoperacyjności krąg podmiotowy i przedmiotowy (tj. systemy teleinformatyczne i rejestry publiczne), oraz wskazówki i ramy, które wymagają doprecyzowania w aktach wykonawczych.

Ustawa mówi o kluczowym elemencie dotyczącym interoperacyjności - neutralności technologicznej. Zawiera również zarys minimalnych wymagań, którymi należy się kierować przy zapewnieniu interoperacyjności systemów teleinformatycznych oraz rejestrów publicznych. Jednakże co najważniejsze wskazuje na ramy interoperacyjności zdefiniowane jako Krajowe Ramy Interoperacyjności, tj. zestaw wymagań semantycznych, organizacyjnych oraz technologicznych dotyczących interoperacyjności systemów teleinformatycznych i rejestrów publicznych (art. 3 pkt 21).