Kluczowe pojęcia KRI

Opis diagramu

Opis modelu dziedziny KRI (1):

Konstytucja RP zawiera zasadę (pryncypium) legalizmu, która stanowi, że „Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa”. (2)
Oznacza to, że organ – obsługiwany przez podmiot publiczny - może realizować tylko te zadania publiczne (3), które są wskazane w przepisach prawa.
Zbiór podmiotów realizujących zadania publiczne obejmuje zarówno podmioty publiczne (które z mocy prawa realizują zadania publiczne), jak i podmioty niepubliczne, którym została powierzona realizacja zadań publicznych.
Usługa publiczna jest sposobem realizacji zadania publicznego (4).
Na usługi publiczne składają się:
1. analogowe usługi publiczne (5), do których dostęp jest zapewniany środkami niecyfrowymi (np. poczta tradycyjna, wizyta osobista w urzędzie) oraz
2. elektroniczne usługi publiczne, do których dostęp jest zapewniany środkami cyfrowymi (tj. interfejsem człowiek-maszyna GUI i interfejsem maszyna-maszyna API) (6).
Świadczenie elektronicznych usług publicznych wymaga w szczególności:
1. Ogólnych (zastosowanie zasady domyślności cyfrowej) lub konkretnych przepisów prawa, będących częścią aktu prawnego, które - zgodnie z zasadą legalizmu - pozwalają na świadczenie usługi drogą elektroniczną (lub wymagają tego).
2. Procesów biznesowych, które określają aktorów i realizowane przez nich działania, a także reguł biznesowych, sterujących przepływem informacji (punkty decyzyjne).
3. Systemów teleinformatycznych, które przetwarzają dane, w szczególności dane zgromadzone w rejestrach publicznych.
4. Rejestrów publicznych gromadzących dane.
5. Kompetencji cyfrowych po stronie urzędników i obywateli.

Przypisy:

(1) „Model dziedziny przedstawia najważniejsze pojęcia (koncepty) znajdujące się w obszarze zainteresowania oraz zależności między nimi.”. Źródło: strona "Analiza IT" https://www.analizait.pl/2012/model-dziedziny-odkrywamy-tajemnice-swiata-uzytkownika/
(2) „Zasada legalizmu wyrażona w art. 7 Konstytucji nakłada przede wszystkim na organy państwowe obowiązek działania zgodnie z obowiązującymi przepisami kompetencyjnymi, interpretowanymi w sposób ścisły i z odrzuceniem, w odniesieniu do organów władzy publicznej, zasady, ‘co nie jest zakazane, jest dozwolone’. Nakłada ona na ustawodawcę obowiązek nienaruszania innych przepisów konstytucyjnych i ratyfikowanych umów międzynarodowych, wymienionych w art. 89 ust. 1 nałożonych na nie obowiązków z powodu ograniczonych środków finansowych, które pozostają w ich dyspozycji szczególnie wówczas, gdy do obowiązków tych organów należy nadzorowanie i kontrola przestrzegania obowiązujących przepisów ustawowych (wyrok z 12 czerwca 2002 r., P 13/01).” Źródło: strona Senatu RP http://ww2.senat.pl/k5/dok/dr/350/381-1-2.htm
(3) Nie ma legalnej definicji „zadania publicznego”. Jednakże w tytule i tekście ustawy o informatyzacji wielokrotnie znajduje się przywołanie „zadań publicznych”, a także „realizacji zadań publicznych”. Według Słownika Języka Polskiego PWN „zadanie” jest określane, jako „1. «to, co należy wykonać»” (źródło: https://sjp.pwn.pl/sjp/zadanie;2542078.html). Zadanie publiczne zatem to działanie podmiotu publicznego, do którego jest on zobowiązany przepisami prawa. Z tego względu „zadanie” powinno być traktowane w kontekście podmiotów publicznych jako „wymaganie” (coś, co trzeba wykonać).
(4) Zadanie publiczne może być realizowane - między innymi - przez jedną lub więcej usług publicznych. Innym sposobem realizacji zadania publicznego jest np. wydanie decyzji administracyjnej, tworzenie przepisów w ramach przyznanych ustawowo upoważnień, powołanie określonego organu lub obsługującego go urzędu do celów realizacji zadań publicznych, zdobywanie przez pracowników podmiotu publicznego kompetencji niezbędnych do realizacji zadania publicznego lub kampanię informacyjno-promocyjną dotyczącą zadania publicznego.
(5) W toku prac nad nowymi KRI należy znaleźć określenie krótkie i jednoznaczne określenie nieelektronicznej usługi publicznej. Zastosowanie sformułowania „analogowe” może być mylące, ponieważ nie oznacza przeciwieństwa usług „elektronicznych”.
Elektroniczne usługi publiczne to „usługi świadczone drogą elektroniczną”. Świadczenie usługi drogą elektroniczną jest rozumiane jako „wykonanie usługi świadczonej bez jednoczesnej obecności stron (na odległość), poprzez przekaz danych na indywidualne żądanie usługobiorcy, przesyłanej i otrzymywanej za pomocą urządzeń do elektronicznego przetwarzania, włącznie z kompresją cyfrową, i przechowywania danych, która jest w całości nadawana, odbierana lub transmitowana za pomocą sieci telekomunikacyjnej w rozumieniu ustawy z dnia 16 lipca 2004 r. - Prawo telekomunikacyjne;” (Ustawa o świadczeniu usług drogą elektroniczną, Dz.U. 2002 Nr 144, poz. 1204 z późn. zm.)

Elektroniczne usługi publiczne

Z powyższego modelu wynika, że kluczowym pojęciem dziedziny dla obszaru interoperacyjności jest elektroniczna usługa publiczna. Współdziałanie podmiotów publicznych ma na celu zaspokajanie potrzeb społecznych. Potrzeby takie są zaspokajane
w szczególności poprzez efekty (wyniki) realizowanych usług publicznych, w tym - realizowanych drogą elektroniczną. Zatem usługi publiczne są kluczowe w dostarczaniu wartości dla osób lub podmiotów z nich korzystających (tj. usługobiorców).

Jednym z celów szczegółowych Programu Zintegrowanej Informatyzacji Państwa jest „Zwiększenie jakości oraz zakresu komunikacji między obywatelami i innymi interesariuszami a państwem” określone w następujący sposób:

Głównym środkiem bezpośredniej interakcji państwa z obywatelami są e-usługi publiczne świadczone na ich rzecz. W związku z tym działania państwa w dziedzinie tworzenia i świadczenia usług cyfrowych zostaną ukierunkowane na stałe podnoszenie ich jakości, i zwiększanie łatwości dostępu do usług, ich przejrzystości i kompleksowości oraz użyteczności. Posiadane przez państwo zasoby informacyjne pozwolą na przemodelowanie wielu procesów w relacjach państwa z obywatelem w sposób minimalizujący obciążenia obywateli. Jednocześnie e-usługi powinny umożliwiać realizację całych zdarzeń życiowych obywatela w sposób kompleksowy i "wyprzedzać" jego potrzeby w zakresie wypełniania przewidzianych prawem obowiązków (np. przypomnienie o upływie terminu ważności dowodu osobistego, badania technicznego samochodu). Obywatel powinien mieć również większe możliwości w zakresie sprawdzenia danych, które administracja publiczna posiada na jego temat i sposobów ich wykorzystywania.

Ujęcie takie jest zgodne z podejściem Europejskich Ram Interoperacyjności (EIF), w których za podstawowe pojęcie uznano „europejską usługę użyteczności publicznej”: „Europejskie usługi użyteczności publicznej obejmują wszelkie usługi sektora publicznego, których dotyczy wymiar transgraniczny i które są świadczone przez administrację publiczną w postaci usług wzajemnych albo na rzecz przedsiębiorstw i obywateli w Unii.” Zgodnie z EIF: „Wdrażanie europejskich ram interoperacyjności oparte jest na następującej wizji: ‘Administracje publiczne powinny świadczyć przedsiębiorstwom i obywatelom kluczowe interoperacyjne cyfrowe usługi publiczne zorientowane na użytkownika na poziomie krajowym i unijnym, wspierając swobodny przepływ towarów, osób, usług i danych w całej Unii’”.