Ministerstwo Finansów - Krajowa Administracja Skarbowa

W polskim systemie prawnym zachowania podatników polegające na naruszaniu norm prawa podatkowego są penalizowane przepisami ustawy z dnia 10 września 1999 r. Kodeks karny skarbowy (Dz. U. z 2024 r. poz. 628, 850, 879).

Kodeks karny skarbowy (kks) penalizuje czyny polegające na naruszaniu zakazów i nakazów prawa finansowego należącego do obszaru zadań Ministra Finansów, tj. prawa podatkowego, celnego, dewizowego oraz w zakresie gier hazardowych. W postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego, jeżeli przepisy kks nie stanowią inaczej. We wszystkich sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe orzekają sądy powszechne albo sądy wojskowe, co wyłącza kompetencje administracyjnych organów finansowych do orzekania o winie i karze za przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe. Wyjątek stanowi postępowanie mandatowe, jako szczególny tryb, mający zastosowanie w przypadku wykroczeń skarbowych.
Przestępstwem skarbowym jest czyn zabroniony przez kks pod groźbą kary grzywny określonej w stawkach dziennych, kary ograniczenia wolności lub kary pozbawienia wolności.

Wymierzając karę grzywny, sąd określa liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki dziennej i jeżeli kodeks nie stanowi inaczej, najniższa liczba stawek wynosi 10, najwyższa – 720. Przy czym wysokość stawki dziennej nie może być niższa od jednej trzydziestej części minimalnego wynagrodzenia ani też przekraczać jej czterystukrotności.

Minimalne wynagrodzenie jest to wynagrodzenie za pracę ustalone na podstawie ustawy z dnia 10 października 2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę (t. j. Dz. U. z 2020 r. poz. 2207, z 2023 r. poz. 1667). Z kolei zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 14 września 2023 r. w sprawie wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę oraz wysokości minimalnej stawki godzinowej w 2024 r. (Dz. U. 2023 r. poz. 1893), od dnia 1 stycznia do 30 czerwca 2024 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wynosi 4242 zł, zaś od dnia 1 lipca do 31 grudnia 2024 r. minimalne wynagrodzenie za pracę wyniesie 4300 zł.

Jeżeli kodeks nie stanowi inaczej, kara pozbawienia wolności trwa najkrócej 5 dni, najdłużej - 5 lat; wymierza się ją w dniach, miesiącach i latach.
Wykroczenie skarbowe jest to czyn zabroniony przez kks pod groźbą kary grzywny określonej kwotowo, jeżeli kwota uszczuplonej lub narażonej na uszczuplenie należności publicznoprawnej albo wartość przedmiotu czynu nie przekracza pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia w czasie jego popełnienia.
Wykroczeniem skarbowym jest także inny czyn zabroniony, jeżeli kodeks tak stanowi.

Kara grzywny za popełnienie wykroczenia skarbowego może być wymierzona w granicach od jednej dziesiątej do dwudziestokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia, chyba że kodeks stanowi inaczej. Ponadto za popełnienie wykroczenia skarbowego finansowy organ postępowania przygotowawczego może również nałożyć na sprawcę karę grzywny w drodze mandatu karnego w granicach nieprzekraczających pięciokrotnej wysokości minimalnego wynagrodzenia.
Niezbędnym warunkiem pociągnięcia sprawcy do odpowiedzialności karnej za przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe jest, obok wypełnienia przez sprawcę znamion przedmiotowych czynu zabronionego, zaistnienie elementu podmiotowego tzn. udowodnienie sprawcy winy. Przestępstwo skarbowe lub wykroczenie skarbowe można, co do zasady, popełnić wyłącznie umyślnie, a nieumyślnie jedynie wtedy, gdy kodeks tak stanowi.

Czyn zabroniony popełniony jest umyślnie, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi. Czyn zabroniony popełniony jest nieumyślnie, jeżeli sprawca nie mając zamiaru jego popełnienia, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość popełnienia tego czynu przewidywał albo mógł przewidzieć.Należy dodatkowo zaznaczyć, że nie jest przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma.

Część szczególna Kodeksu karnego skarbowego zawiera poszczególne typy przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych, które z uwagi na rodzaj naruszanych norm, zostały sklasyfikowane w odrębnych rozdziałach dotyczących:

• przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych przeciwko obowiązkom podatkowym i rozliczeniom z tytułu dotacji lub subwencji (art. 54 – 84 kks),
• przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych przeciwko obowiązkom celnym oraz zasadom obrotu z zagranicą towarami i usługami (art. 85 – 96 kks),
• przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych przeciwko obrotowi dewizowemu (art. 97 – 106ł kks),
• przestępstw skarbowych i wykroczeń skarbowych przeciwko organizacji gier hazardowych (art. 107 – 111 kks).