Rodzinny kapitał opiekuńczy to nowy rodzaj świadczenia kierowanego do rodzin z dziećmi na utrzymaniu, a jego celem jest przede wszystkim częściowe pokrycie wydatków związanych z opieką nad drugim i kolejnym dzieckiem w wieku od 12. do 35. miesiąca życia. Do świadczenia mogą być uprawnieni rodzice (matka lub ojciec), a także osoby, które przyjęły dziecko na wychowanie i wystąpiły do sądu opiekuńczego z wnioskiem o przysposobienie dziecka.

Rodzinny kapitał opiekuńczy przysługuje na każde drugie i kolejne dziecko w rodzinie w wieku od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko kończy 12. miesiąc życia do ostatniego dnia miesiąca, w którym dziecko ukończy 35. miesiąca życia,  w łącznej,  maksymalnej wysokości 12 tysięcy złotych na dziecko.  Rodzice będą mogli wybrać czy chcą otrzymywać po 500 zł miesięcznie przez 24 miesiące, czy  po 1000 zł miesięcznie, ale przez 12 miesięcy. Ponadto, rodzic będzie mógł także raz w okresie otrzymywania, wystąpić z wnioskiem o zmianę miesięcznej wysokości pobieranego kapitału (np. z 500 zł na 1000 zł).

Tak. Rodzinny kapitał opiekuńczy będzie w takiej sytuacji przysługiwać rodzicowi, bez względu na wiek dziecka pierwszego. Ustawowa definicja pierwszego dziecka oznacza bowiem najstarsze dziecko w rodzinie bez względu na jego wiek; w przypadku dzieci urodzonych tego samego dnia, miesiąca i roku, będących najstarszymi dziećmi w rodzinie, pierwsze dziecko oznacza jedno z tych dzieci wskazane przez matkę albo ojca.

Przyjmowaniem wniosków o rodzinny kapitał opiekuńczy, ich rozpatrywaniem oraz przyznawaniem i wypłatą tego świadczenia zajmuje się Zakład Ubezpieczeń Społecznych.

Rodzinny kapitał opiekuńczy jest świadczeniem niezależnym od dochodów rodziny (brak kryterium dochodowego) oraz zwolniony z podatku dochodowego od osób fizycznych. Kapitał przysługuje niezależnie od aktywności zawodowej rodziców (tj. przysługuje zarówno rodzicom pracującym jak i niepracującym). Rodzice sami zdecydują też na co przeznaczyć kapitał - czy na opłacenie żłobka, niani czy na samodzielną opiekę nad dzieckiem.

Tak. Prawo do rodzinnego kapitału opiekuńczego przysługuje także rodzicom, którzy  w dniu wejścia w życie ustawy, tj. 1 stycznia 2022 r., mają drugie i kolejne dzieci w wieku od  12. do 35. miesiąca życia.  Na takie dzieci rodzinny kapitał opiekuńczy  przysługuje proporcjonalnie za okres od dnia 1 stycznia 2022 r.  do ostatniego dnia miesiąca, w którym drugie  lub kolejne dziecko ukończy 35. miesiąc życia.

Tak, w takim przypadku cudzoziemiec posiadający zezwolenie na pobyt stały, ponieważ jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, ma prawo do rodzinnego kapitału opiekuńczego. Dodatkowym warunkiem otrzymania rodzinnego kapitału opiekuńczego jest zamieszkiwanie z dziećmi w Polsce.

O rodzinny kapitał opiekuńczy może ubiegać się każda rodzina bez względu na stan cywilny rodziców. Otrzymają je, po spełnieniu warunków ustawowych zarówno rodziny, w których rodzice są w związku małżeńskim, rodzice pozostający w nieformalnych związkach, jak i osoby samotnie wychowujące dziecko.

Jeśli rodzice są po rozwodzie — kapitał na dane dziecko przysługuje temu z  rodziców, który z dzieckiem zamieszkuje i na którego utrzymaniu pozostaje dziecko.
W przypadku gdy dziecko, zgodnie z orzeczeniem sądu, jest pod opieką naprzemienną obydwojga rodziców rozwiedzionych, żyjących w separacji lub żyjących w rozłączeniu sprawowaną w porównywalnych i powtarzających się okresach, każdy z rodziców będzie mógł złożyć wniosek na dziecko nad którym sprawuje opiekę naprzemienną i w takim przypadku zostanie przyznany mu kapitał w wysokości połowy kwoty przysługującego kapitału.

Tak. W takim wypadku syn z pierwszego małżeństwa będzie wliczany do składu rodziny wnioskodawcy i będzie traktowany jako pierwsze dziecko. Rodzinny kapitał opiekuńczy będzie w takiej sytuacji przysługiwać rodzicowi na córkę, bez względu na fakt, że rodzic jest po rozwodzie, a pierwsze dziecko pochodzi z poprzedniego małżeństwa czy związku.

Tak jak w przypadku świadczenia wychowawczego z programu „Rodzina 800+” , aby uzyskać prawo do rodzinnego kapitału opiekuńczego konieczne jest złożenie wniosku.

Wniosek o rodzinny kapitał opiekuńczy  należy złożyć  wyłącznie w formie elektronicznej –  za pośrednictwem tych samych kanałów wnioskowani online co w przypadku programu „Rodzina 800+” , czyli za pośrednictwem bankowości elektronicznej, Platformy Usług Elektronicznych ZUS lub platformy Empatia (portal Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej).

Co ważne, możliwość złożenia wniosku za pośrednictwem portalu Emp@tia lub bankowości elektronicznej dotyczy wyłącznie rodziców ubiegających się o świadczenie wychowawcze, którzy posiadają numer PESEL.

Rodzic nieposiadający nr PESEL, a także osoba, która przyjęła dziecko na wychowanie i wystąpiła do sądu opiekuńczego z wnioskiem o jego przysposobienie, w tym rodzic adopcyjny,  mogą złożyć odpowiedni wniosek wyłącznie przez Platformę Usług Elektronicznych (PUE) ZUS.

Rodzinny kapitał opiekuńczy przysługuje rodzicom na drugie i kolejne dziecko w rodzinie, w okresie od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko to ukończyło 12. miesiąc życia, do ostatniego dnia miesiąca, w którym dziecko ukończy 35. miesiąc życia. Zatem na dziecko urodzone 15 czerwca 2021 r. kapitał będzie przysługiwał w okresie od 1 czerwca 2022 r. do 31 maja 2024 r.

Aby uzyskać kapitał w pełnej wysokości 12.000 zł, rodzic powinien złożyć wniosek w określonym oknie czasowym obejmującym okres między pierwszym dniem miesiąca, w którym dziecko kończy 9. miesiąc życia  a ostatnim dniem miesiąca, w którym dziecko kończy 13. miesiąc życia. W przypadku dziecka urodzonego 15 czerwca 2021 r., oznacza to że rodzic powinien złożyć wniosek pomiędzy 1 marca 2022 r. a 31 lipca 2022 r. Powyższy mechanizm daje rodzicom aż 5 miesięcy na złożenie wniosku aby uzyskać kapitał w pełnej wysokości.

Natomiast w przypadku złożenia wniosku po upływie powyższego okna czasowego, łączna wysokość kapitału ulegnie obniżeniu o kwotę 500 zł za każdy miesiąc, który upłynął od pierwszego dnia miesiąca, w którym dziecko  ukończyło 12. miesiąc życia.

W przypadku dziecka urodzonego 15 czerwca 2021 r., gdyby rodzic nie złożył wniosku w okresie między 1 marca 2022 r. a 31 lipca 2022 r. i np. spóźnił się o 1 miesiąc i finalnie taki wniosek złożył np. w sierpniu 2022 r., to w takim przypadku kapitał zostanie przyznany od miesiąca złożenia wniosku, czyli od sierpnia 2022 r. przy jednoczesnym obniżeniu łącznej, maksymalnej kwoty kapitału (tj. 12 tys. zł) o 500 zł za każdy miniony miesiąc, tj. czerwiec i lipiec 2022 r. W takim przypadku kapitał zostałby przyznany w kwocie 11 tys. zł (tj. 12 tys. zł - 2x 500 zł), do wypłaty począwszy od sierpnia 2022 r. w kwocie 500 zł miesięcznie albo odpowiednio 1000 tys. zł miesięcznie w zależności od wyboru rodzica. Dlatego tak ważne jest aby rodzice pamiętali o ww. terminach składania wniosków.

Rodzinny kapitał opiekuńczy  przysługuje także rodzicom na drugie i kolejne dziecko, które przed dniem 1 stycznia 2022 r. czyli przed dniem wejścia w życie ustawy,  ukończyło 12. miesiąc życia, ale nie minął miesiąc w którym dziecko to kończy 35 miesiąc życia. W takim przypadku, rodzinny kapitał opiekuńczy przysługuje w wysokości 500 zł za każdy miesiąc proporcjonalnie za okres od 1 stycznia 2022 r. do końca miesiąca, w którym dziecko kończy 35. miesiąc życia.

Zatem w przypadku dziecka urodzonego 12 marca 2019 r., kapitał opiekuńczy będzie przysługiwał w łącznej wysokości 1000 zł (za okres od 1 stycznia 2022 r. do 28 lutego 2022 r. r. czyli 2 mc x 500 zł). Rodzic samodzielnie zadecyduje czy ww. przypadającą mu proporcjonalnie kwotę kapitału opiekuńczego ZUS wypłaci w częściach po 500 zł, czy po 1000 zł (tj. w opisanym przypadku 2x500 zł albo 1x1000 zł).

Co istotne, w przypadku wnioskowania o rodzinny kapitał opiekuńczy na dziecko, które ukończyło 12. miesiąc życia i nie minął miesiąc w którym dziecko to kończy  35. miesiąca życia przed dniem 1 stycznia 2022 r., przepisy ustawy nie przewidują wydłużonego okresu na złożenie wniosku. Zatem aby uzyskać pełną kwotę przysługującego na dane dziecko kapitału, w tym przypadku konieczne będzie aby rodzic złożył wniosek w styczniu 2022 r. W przypadku złożenia wniosku po dniu 31 stycznia  2022 r., rodziny kapitał opiekuńczy zostanie przyznany od miesiąca złożenia wniosku. Jeśli więc rodzic złoży wniosek np. w lutym 2022 r., to kapitał otrzyma od lutego i straci 500 zł świadczenia za styczeń 2022 r.

Przepisy ustawy o rodzinnym kapitale opiekuńczym określają maksymalny termin dla ZUS na rozpatrzenie wniosku o kapitał. Wynosi on 2 miesiące od dnia złożenia wniosku wraz z wymaganymi dokumentami. Z kolei wypłata przysługującego kapitału nastąpi nie wcześniej niż w miesiącu, od którego przysługuje prawo do kapitału.

Postępowanie w sprawie rodzinnego kapitału opiekuńczego będzie prowadzone w formie elektronicznej. Wszystkie informacje na temat wniosku i jego obsługi rodzic znajdzie na PUE ZUS.

Tak jak w przypadku programu "Rodzina 800+"  przyznanie przez ZUS kapitału nie będzie wymagało wydania decyzji administracyjnej.

Jeśli kapitał zostanie przyznany to rodzic otrzyma informację o przyznaniu świadczenia, która będzie znajdować się w skrzynce odbiorczej na profilu na PUE ZUS. Również wtedy, gdy wniosek został złożony przez bankowość elektroniczną lub portal Emp@tia.

Jeśli kapitał nie będzie przysługiwać, to ZUS wyda decyzję odmowną. Decyzję odmowną w takim przypadku rodzic otrzyma elektronicznie na PUE ZUS. Od decyzji ZUS przysługuje odwołanie do Prezesa ZUS, a następnie skarga do sądu administracyjnego

Wypłata przyznanego kapitału będzie odbywać się wyłącznie w formie bezgotówkowej, na wskazane we wniosku konto bankowe.

Tak. Ustawa o rodzinnym kapitale opiekuńczym przewiduje, że wysokość pobieranego kapitału może zostać zmieniona . Na wniosek rodzica tylko raz w okresie otrzymywania kapitału rodzic może ponownie zdecydować czy chce otrzymywać 500 zł miesięcznie przez dłuższy okres czy 1000 zł miesięcznie ale krócej.

Rodzinny kapitał opiekuńczy nie podlega egzekucji. Komornik nie może więc zająć tych środków pieniężnych.

Dofinansowanie pobytu dziecka w żłobku przysługuje na dziecko uczęszczające do żłobka, klubu dziecięcego lub znajdujące się pod opieką dziennego opiekuna, pod warunkiem, że dziecko to nie jest objęte rodzinnym kapitałem opiekuńczym. Ta forma wsparcia przysługuje więc na dzieci pierwsze i jedyne w rodzinie, dzieci pierwsze z rodzin, w których kolejne dziecko/dzieci jest objęte rodzinnym kapitałem opiekuńczym oraz dzieci w wieku przed ukończeniem 12. miesiąca życia i po ukończeniu 35. miesiąca życia, a także - jeśli taka będzie wola rodzica – na drugie i kolejne dzieci w wieku od 12. do ukończenia 35. miesiąca życia, czyli co do zasady uprawnione do rodzinnego kapitału opiekuńczego, jeśli rodzic wybierze dofinasowanie wsparcia zamiast kapitału. Dofinansowanie przysługuje w wysokości 400 zł miesięcznie, nie więcej jednak niż wysokość opłaty ponoszonej przez rodzica za pobyt dziecka w danej instytucji.