Konwencja o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (konwencja stambulska)

01.02.2022

Wykonywanie konwencji stambulskiej przez Polskę

Konwencja o zapobieganiu i zwalczaniu przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (konwencja stambulska) została przyjęta i otwarta do podpisu 11 maja 2011 r. w Stambule.

Kształt postanowień konwencji odzwierciedla leżące u jej podstaw założenia:

przemoc wobec kobiet ma charakter strukturalny i jest jednym z podstawowych mechanizmów społecznych, za pomocą którego kobiety są utrzymywane w stosunku podległości wobec mężczyzn,
przemoc jest uwarunkowana płcią społeczno-kulturową, jest konsekwencją kultury i tradycji oraz zakorzenionych w nich stereotypowych rolach kobiet i mężczyzn.

W związku z tymi zapisami Polska, ratyfikując konwencję w 2015 r. złożyła deklarację następującej treści: "Rzeczpospolita Polska oświadcza, że będzie stosować konwencję zgodnie z zasadami i przepisami Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej."

Konwencja nakłada na państwa-strony obowiązki promowania i skutecznej ochrony prawa do życia wolnego od przemocy:

zapobiegania i zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej,
eliminacji wszystkich form dyskryminacji kobiet oraz wspierania równości kobiet i mężczyzn, w tym poprzez wzmacnianie pozycji kobiet,
stworzenia szeroko zakrojonych strategii ochrony i wsparcia ofiar przemocy wobec kobiet i przemocy domowej,
skutecznego ścigania i karania sprawców przemocy.

Państwa mają obowiązek realizować takie działania jak:

przyjęcie kompleksowej krajowej strategii zwalczania wszystkich form przemocy objętych zakresem konwencji, zagwarantowanie odpowiednich środków finansowych na jej realizację,
promowanie zmiany wzorców społecznych i kulturowych dotyczących zachowania kobiet i mężczyzn, w celu wykorzenienia uprzedzeń, zwyczajów, tradycji oraz innych praktyk opartych na idei niższości kobiet lub na stereotypowym modelu roli kobiet i mężczyzn,
realizowanie kampanii i programów podnoszenia świadomości i na rzecz lepszego rozumienia różnych form przemocy, w tym w ramach systemu edukacji,
przyjęcie i wdrażanie rozwiązań mających na celu ochronę ofiar przed kolejnymi aktami przemocy (udzielanie informacji, poradnictwo, wsparcie finansowe, opieka zdrowotna, wsparcie specjalistyczne, schroniska, telefony zaufania, ośrodki wsparcia dla ofiar gwałtów),
zagwarantowanie dostępu do usług umożliwiających powrót do życia bez przemocy (doradztwo, wsparcie finansowe, mieszkania, edukacja, szkolenia, pomoc w znalezieniu pracy, opieka zdrowotna), jak również wsparcie specjalistyczne,

realizowanie programów zapobiegawczych i programów leczenia sprawców przemocy,
gromadzenie danych statystycznych oraz prowadzenie badań dotyczących skali przemocy,
ustanowienie instytucji koordynującej i monitorującej wdrażanie polityki zwalczania przemocy.

Odrębną grupę stanowią postanowienia konwencji dotyczące obowiązku ustanowienia przepisów dotyczących ścigania i odpowiedzialności za takie akty przemocy, jak:

przemoc psychiczna,
nękanie,
przemoc fizyczna,
przemoc seksualna,
przymuszanie do zawarcia małżeństwa,
okaleczanie narządów płciowych kobiet,
przymusowa aborcja i sterylizacja,
molestowanie seksualne,

a także pomocnictwo, współsprawstwo i usiłowanie.

Konwencja zawiera również postanowienia dotyczące przyznawania migrującym ofiarom przemocy prawa pobytu i udzielania ochrony międzynarodowej.

Ocena wdrażania konwencji przez państwa sprawowana jest przez niezależny organ, to jest Grupę ekspertów ds. przeciwdziałania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej (GREVIO), oraz przez Komitet Stron.

Ocena dokonywana jest na postawie sprawozdań krajowych, przedstawianych przez państwa, jak też na podstawie informacji dostarczanych GREVIO przez organizacje międzynarodowe, organizacje pozarządowe, społeczeństwo obywatelskie, instytucje ochrony praw człowieka. Po analizie sprawozdania GREVIO formułuje sugestie i propozycje sposobu rozwiązania zidentyfikowanych w danym państwie problemów dotyczących wdrażania konwencji.

Na podstawie sprawozdania i wniosków grupy Komitet Stron przyjmuje adresowane do danego państwa zalecenia dotyczące, między innymi, działań, jakie należy podjąć w celu wdrożenia wniosków GREVIO.

W przypadku uzyskania wiarygodnych informacji o istnieniu problemu, wymagającego niezwłocznego podjęcia działań w celu zapobieżenia lub ograniczenia skali lub liczby poważnych naruszeń konwencji, GREVIO ma możliwość sporządzenia specjalnego sprawozdania, w oparciu o przeprowadzone przez siebie specjalne dochodzenie. W razie potrzeby wyniki dochodzenia mogą zostać przedstawione Komitetowi Ministrów Rady Europy.