Waloryzacja świadczeń stanowi jeden z elementów konstytucyjnego prawa do zabezpieczenia społecznego, wyrażonego w art. 67 ust. 1 Konstytucji RP. Oznacza to konieczność istnienia mechanizmu utrzymywania wszystkich świadczeń na poziomie ich realnej wartości.

Obecnie obowiązujące zasady waloryzacji świadczeń określa ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zgodnie z ustawą wskaźnik waloryzacji odpowiada średniorocznemu wskaźnikowi cen towarów
i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym zwiększonemu o co najmniej 20% realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym.

W związku z przewidywanym niskim wskaźnikiem waloryzacji w 2017 r., Sejm Rzeczypospolitej Polskiej uchwalił w dniu 2 grudnia 2016 r. ustawę o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw, wprowadzającą zmiany w zasadach waloryzacji świadczeń w roku 2017 oraz podwyższającą gwarantowane, najniższe świadczenia emerytalno-rentowe. Ustawa przewiduje podwyższenie wysokości najniższej emerytury, renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy i renty rodzinnej z kwoty 882,56 zł do kwoty 1000 zł oraz renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy z kwoty 676,75 zł do kwoty 750 zł - dla osób spełniających warunki stażowe do najniższego świadczenia.

Przyjęta przez Sejm ustawa w żaden sposób nie zmieniła warunków otrzymania najniższej emerytury. Dlatego też nadal prawo do jej podwyższenia uzależnione jest nie tylko od spełnienia przesłanki osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego, lecz również od legitymowania się stażem pracy (okresem składkowym i nieskładkowym) wynoszącym obecnie w przypadku kobiet co najmniej 22 lata, a w przypadku mężczyzn – co najmniej 25 lat, tj. stażem wymaganym do uzyskania gwarantowanej najniższej emerytury.

Natomiast w przypadku emerytur do których nie ma zastosowania gwarancja wysokości najniższego świadczenia, zgodnie z treścią ustawy, waloryzacja polegała na podwyższeniu kwoty świadczenia, w wysokości przysługującej w dniu 28 lutego 2017 r. wskaźnikiem waloryzacji. Osobom tym przysługuje zatem coroczna waloryzacja ustawowa. Wspomnianą gwarancją nie były nigdy objęte emerytury przyznane z urzędu zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy.

Obecnie w ramach podjętych prac nad doprecyzowaniem i uspójnieniem przepisów emerytalnych, resort rodziny przygotował projekt ustawy, którego celem jest rozszerzenie gwarancji nabycia prawa do najniższej emerytury dla osób pobierających emerytury przyznane z urzędu zamiast renty z tytułu niezdolności do pracy do wysokości równej kwocie 1000 zł (odpowiada wysokości najniższej renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy) albo 750 zł (odpowiada najniższej wysokości renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy). Ponadto przygotowany projekt przewiduje wprowadzenie regulacji uniemożliwiającej uzyskanie prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy przez osobę, która osiągnęła wiek emerytalny lub pobiera emeryturę, z wyjątkiem rent z tytułu niezdolności do pracy
z ubezpieczenia wypadkowego.

Obecnie, przygotowany projekt znajduje się etapie uzgodnień międzyresortowych oraz konsultacji publicznych. Po ich zakończeniu zostanie skierowany na Komitet Stały Rady Ministrów oraz pod obrady Rady Ministrów. Następnie zostanie przekazany do Sejmu celem dalszego procedowania. Zgodnie z zapisem projektowanej regulacji ma ona wejść w życie pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu ogłoszenia.