W nocy z 28 na 29 lutego 2024 r. po raz szósty przeprowadzono Ogólnopolskie badanie liczby osób bezdomnych, którego realizacja koordynowana była przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Dane zebrane z poziomu gmin zostały wprowadzone do Centralnej Aplikacji Statystycznej (CAS) i następnie zagregowane na poziomie województw oraz krajowym. Ministerstwo posiada dostęp do szczegółowych danych z poziomu gmin ujętych w CAS.

Liczba osób w kryzysie bezdomności w Polsce

W momencie realizacji badania zdiagnozowano 31 042 osób w kryzysie bezdomności, w tym 80% to mężczyźni (24 880 osoby) a 20% to kobiety (6162 osoby). Ponadto, osoby poniżej 18 roku życia stanowią 5% (1 524) ogólnej liczby osób w kryzysie bezdomności i wśród tych młodych osób proporcje wg płci rozkładają się po połowie.

W porównaniu z danymi z poprzednich ogólnopolskich badań w tym zakresie, na przestrzeni ostatnich siedmiu (7) lat liczba osób w kryzysie bezdomności w Polsce waha się pomiędzy 30 tysiącami (badanie z 2019 r.) a 33 tysiącami (badanie z 2017 r.) i wynosi obecnie 31 tysięcy (badanie z 2024 r.). Nastąpił wzrost liczby kobiet w kryzysie bezdomności a spadek liczby mężczyzn.

Osoby bezdomne w województwach

Najwięcej osób w kryzysie bezdomności przebywa w województwie pomorskim – 15% (4 575 osób), śląskim – 13% (4 050 osób) oraz mazowieckim – 11% (3 452 osoby). Najmniej po 2% w województwach podlaskim (638 osób), opolskim (767 osób) i lubuskim (717 osób). W większości województw liczba osób w kryzysie bezdomności zmniejszyła się, jednakże w czterech województwach odnotowano negatywną tendencję i większe liczby niż w dwóch poprzednich badaniach, dotyczy to województw małopolskiego, podkarpackiego, pomorskiego oraz wielkopolskiego.

Osoby w kryzysie bezdomności w większych i mniejszych miejscowościach

Po raz pierwszy w tym badaniu sprawdzano liczbę osób w kryzysie bezdomności również w podziale na gminy oraz miejscowości poniżej i powyżej 100 tysięcy mieszkańców. Zgodnie z wynikami badania większość osób w kryzysie bezdomności przebywa na terenie gmin i miejscowości poniżej 100 tysięcy mieszkańców – 54%, zaś w miejscowościach i gminach powyżej 100 tysięcy mieszkańców znajduje się 46% osób w kryzysie bezdomności.

Miejsca pobytu osób bezdomnych

Podobnie jak w poprzednich badaniach wśród przebadanych osób 23 404 (76%) przebywało w placówkach instytucjonalnych, a 6 648 (21%) poza nimi – w przestrzeni publicznej i miejscach niemieszkalnych. Zwiększyła się liczba osób zarówno przebywających w placówkach jak i miejscach niemieszkalnych. Jednocześnie, ponad 3% badanych (990 osób) przebywało w mieszkaniach chronionych, treningowych i wspomaganych^[1] zgodnie z deklaracją, co pozytywnie świadczy o postępującej deinstytucjonalizacji wsparcia.

Obywatelstwo

Podczas badania 90% osób w kryzysie bezdomności zadeklarowało obywatelstwo polskie (27 959 osób), zaś 6% obywatelstwo ukraińskie (1 749 osób). Pozostałe osoby deklarowały inne obywatelstwa lub jego brak.

Gmina a miejsce przebywania i zameldowania

Większość osób w kryzysie bezdomności nie posiada zameldowania na pobyt stały ale przebywa w gminie, gdzie takie zameldowanie posiadały – 41%. Jednocześnie 39% nie posiada zameldowania na pobyt stały i nie przebywa w gminie, w której były zameldowane ostatni raz. 11% osób w kryzysie bezdomności deklaruje, że dalej posiada stały meldunek ale nie przebywają w gminie tam, gdzie się meldunek znajduje. 10% badanych zadeklarowało, że przebywa w gminie, gdzie posiada stały meldunek.

Przyczyny bezdomności

Do głównych przyczyn bezdomności osoby badane wskazały uzależnienie od alkoholu (19%), konflikt rodzinny (17%) i eksmisja/wymeldowanie z mieszkania (11%). Do pozostałych znaczących przyczyn kryzysu bezdomności osoby badane wskazały rozpad związku (8%), bezrobocie/utrata pracy (7%) oraz zły stan zdrowia/niepełnosprawność (7%).

Wiek osób bezdomnych

Podobnie jak w poprzednich badaniach najwięcej osób w kryzysie bezdomności zdiagnozowano w przedziale wiekowym 41-60 lat (13 232 osoby, w tym 2 169 kobiet i 11 063 mężczyzn). Kolejną najliczniejszą grupą są osoby najstarsze w przedziale wiekowym 60+ (10 084 osoby, w tym 1 526 kobiet oraz 8 558 mężczyzn).

Stan cywilny

Osoby w kryzysie bezdomności w większości deklarują, że nie są w związku małżeńskim (kawaler/panna) – 45%, lub są rozwiedzeni – 35%. Osoby zamężne/żonate stanowią 8%, podobnie jak osoby, które deklarują, że ich małżonkowie zmarli (wdowiec/wdowa) – 8%.

Wykształcenie osób bezdomnych

Większość osób bezdomnych ma wykształcenie zawodowe – 41% oraz podstawowe – 29%. Wykształcenie średnie, w tym techniczne, zadeklarowało 17% badanych.  Nastąpił wzrost osób w kryzysie bezdomności z wykształceniem wyższym o 57 punktów % w odniesieniu do badania z 2019 r., i obecnie osoby z wykształceniem wyższym stanowią 4% ogółu osób w kryzysie bezdomności.

Czas pozostawania osobą bezdomną

Na podstawie informacji uzyskanych podczas tegorocznej edycji badania można zaobserwować, iż skracają się epizody bezdomności wśród badanych osób. Najliczniejszą grupę stanowią obecnie osoby pozostające w kryzysie bezdomności do 2 lat – 31%. Kolejna grupa to osoby bezdomne od 2 do 5 lat – 25%. Osoby będące w kryzysie bezdomności powyżej 20 lat stanowią 6% populacji badanych.

Źródła dochodu

Po raz kolejny najczęściej podawanym źródłem dochodu przez osoby objęte badaniem był zasiłek z pomocy społecznej (33%). W drugiej kolejności wskazywano emeryturę/rentę (16%). Trzecią najliczniejszą grupę stanowią osoby, które zadeklarowały brak dochodu (15%). Praca „na czarno” została wskazana jako źródło dochodu przez 9% badanych, zaś 7% wskazało zbieractwo a u 6% dochód stanowi legalne zatrudnienie.