Renaturyzacja, naturalne materiały i przyjazne środowisku rozwiązania – to dziś codzienność w gospodarce wodnej
Przybliżamy pro-przyrodnicze rozwiązania, jakie stosujemy podczas budowy wałów przeciwpowodziowych i innych obiektów hydrotechnicznych oraz bieżących prac utrzymaniowych. Kamień, wiklina i żwir – to często używane materiały. Standardem jest budowanie bystrzy oraz przepławek i wykorzystywane innych przyjaznych naturze rozwiązań.
Dynamiczny postęp cywilizacyjny w znaczący sposób wpłynął na życie ludzi i środowisko naturalne. Na przestrzeni wieków, stosunek człowieka do przyrody ewoluował, by wejść w etap zrównoważonego rozwoju. Wody Polskie również dążą do harmonijnego rozwoju ekosystemu, gospodarując zasobami wody w sposób zrównoważony i kompleksowy. Dla ochrony flory i fauny stosujemy cały wachlarz proekologicznych rozwiązań, dzięki którym możliwe jest pogodzenie interesów człowieka i natury podczas prowadzenia prac utrzymaniowych oraz inwestycji hydrotechnicznych. Bez wody nie ma życia, dlatego też gospodarka wodna jest jednym ze strategicznych sektorów. Woda jest niezbędna do celów komunalnych, rolniczych, przemysłowych, energetycznych, żeglugowych, czy rekreacyjnych.
Postępujące zmiany klimatyczne powodują konieczność wdrażania działań, które zabezpieczą ludzi i środowisko przyrodnicze przed ekstremalnymi zjawiskami, do jakich należą powodzie i susze. Stąd tak ważne jest prowadzenie inwestycji, dostosowanych do aktualnych i przyszłych potrzeb. Chociaż wciąż można spotkać się z opiniami, że każda ingerencja człowieka w krajobraz naturalny jest szkodliwa i niepotrzebna, to podejście do kwestii ochrony przyrody podczas prowadzenia prac zmieniło się zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, dzięki czemu wpływ robót na środowisko naturalne jest nie tylko zminimalizowany, ale stosowane też są różnego rodzaju kompensacje, które w pewnych wypadkach prowadzą wręcz do rewitalizacji zdegradowanego wcześniej terenu.
Wszystkie inwestycje Wód Polskich są prowadzone zgodnie z przepisami i normami obowiązującymi w zakresie ochrony środowiska i służą utrzymaniu dobrego stanu wód. Każda rzeka ma swoją specyfikę, zależną od ukształtowania terenu, a także zagospodarowania i użytkowania zlewni, dlatego do każdej sprawy należy podejść indywidualnie. W związku z tym, praktycznie wszystkie zadania inwestycyjne wykonywane są obecnie pod ścisłą kontrolą nadzoru przyrodniczego. Również na etapie przygotowania zadania do realizacji, specjalistyczne zespoły przyrodnicze dokonują m.in. inwentaryzacji terenu pod kątem występowania cennych gatunków fauny i flory. Dzięki temu możliwe jest zachowanie unikatowych siedlisk przyrodniczych bądź odtwarzanie ich w nowych, dogodnych miejscach.
Wody Polskie są także zawsze otwarte na dialog i przy wielu przedsięwzięciach współpracują z lokalnymi społecznościami, samorządem, instytucjami państwowymi, przedsiębiorcami oraz organizacjami społecznymi i ekologicznymi. Duże znaczenie ma współpraca z użytkownikami wód, w tym Polskim Związkiem Wędkarskim, dzięki której można zastosować optymalne terminy prowadzenia prac na rzekach czy zbiornikach tak, aby wykluczyć ich prowadzenie w okresie tarła, inkubacji ikry lub w sposób istotnie ingerujący w dostępność do schronień dla ryb, które w danej rzece występują. Pozwala to na wypracowanie dobrych rozwiązań, które gwarantują rozwój infrastruktury hydrotechnicznej przy jednoczesnym zachowaniu walorów środowiskowych.
Na etapie przygotowania i realizacji inwestycji stosowane są m.in. działania polegające na minimalizacji i kompensacji. Pierwsze z nich polega na maksymalnym ograniczaniu ingerencji prac w środowisku naturalne, zaś drugie na kompensacjach, czyli rekompensowaniu szkód których nie dało się uniknąć - przez odbudowę ekosystemów.
W ramach działań minimalizujących używa się przyjaznych środowisku naturalnemu materiałów, dostosowuje się terminy prac tak by pozwolić rozwijać się florze i faunie wodnej w niezakłócony sposób, zabezpiecza się teren budowy przed zniszczeniem drzew i siedlisk przyrodniczych oraz wkraczaniem zwierząt które mogłyby wpaść w pułapkę.
W ramach inwestycji przeciwpowodziowych poszerza się naturalne tereny zalewowe przez oddalenie wałów przeciwpowodziowych od koryta rzeki, lub tworzy się poldery. W przypadku prac związanych z kształtowaniem koryt rzecznych, pozostawia się rumosz drzewny w korytach i na brzegach rzek, karpiny stabilizujące skarpy, odsypy, namuliska, lokalne wyspy oraz roślinność wodną tam, gdzie to możliwe. Ingerencję w koryto rzeczne ogranicza się poprzez wykonywanie prac ręcznie lub realizowanie ich wyłącznie z jednego brzegu pozostawiając drugi w stanie nienaruszonym.
Ponadto jeśli na etapie prowadzenia prac zaistnieje możliwość zniszczenia chronionych gatunków roślin, zwierząt czy grzybów, wykonawca jest zobowiązany do wstrzymania robót – do czasu uzyskania stosownych pozwoleń z zakresu ochrony gatunkowej, bądź zmianę technologii prowadzenia prac, która zagwarantuje brak ingerencji względem gatunków chronionych, po uzgodnieniu zmiany sposobu prowadzenia prac z Wodami Polskimi.
W ramach działań kompensacyjnych przede wszystkim:
- odtwarzane są siedliska przyrodnicze: cenne gatunki roślin i zwierząt przenoszone są w nowe, dogodne miejsca, gdzie stwarza im się warunki do rozwoju przez budowę schronień i miejsc do rozrodu np. oczek wodnych, tarlisk, budek lęgowych, a nawet wysp na rzekach i zbiornikach;
- prowadzone są również nasadzenia, zarówno drzew jak i krzewów, wysiewa się kwietne łąki, zachowuje się też korytarze migracyjne przez budowę przejść dla zwierząt oraz przepławek na modernizowanych obiektach hydrotechnicznych;
- często prowadzony jest monitoring, który weryfikuje skuteczność podjętych działań, a także stanowi cenny materiał naukowy do wypracowywania dalszych proekologicznych rozwiązań.
Wszystkie powyższe działania służą jednemu celowi – zrównoważonemu rozwojowi, a więc prowadzeniu niezbędnych inwestycji przy jednoczesnej trosce o dobrostan ekosystemu. Zielony ład dla Wód Polskich jest nie tylko hasłem, ale ideą, którą wdrażamy realizując nasze ustawowe zadania. Przykłady tego, jak potrafimy pogodzić kwestie gospodarowania wodą dla potrzeb gospodarki z zachowaniem najwyższych lokalnych walorów środowiskowych można znaleźć w całej Polsce, wszędzie tam gdzie wykonujemy wielkie projekty, jak i niewielkie prace utrzymaniowe.
Misją Wód Polskich jest zarówno zapewnienie ochrony przed powodzią i suszą, jak również dbałość o środowisko wodne. Kompleksowe podejście do zarządzania wodami, uwzględniające m.in. ekohydrologię, jest nie tylko zgodne z Ramową Dyrektywą Wodną, ale może nam również zagwarantować dobry stan wód. Zgodnie z prawem unijnym woda nie jest towarem handlowym, a naszym dziedzictwem, które jesteśmy zobowiązani chronić. Od wskazanych działań zależy wiele aspektów gospodarki wodnej, dlatego utrzymanie wód powinno być wykonywane w sposób zrównoważony, zarówno pod kątem zachowania równowagi pomiędzy potrzebami człowieka a stanem ekosystemów rzecznych, jak i walorów przyrodniczych krajobrazu. Jest to nasze wielkie zadanie, które realizujemy w całym kraju, racjonalnie gospodarując naszymi wodnymi zasobami.
Jest jeszcze wiele do zrobienia, ale zrealizowane inwestycje pokazują celowość takich działań i dają nadzieję na systematyczny rozwój idących ze sobą w parze gospodarki wodnej i środowiska naturalnego.
