Światowe Forum Miejskie
WUF11

Technologia, organizacja, legislacja i otwartość na zmiany – te 4 czynniki pozwoliły Bydgoszczy, Gdańskowi, Wrocławiowi, Krakowowi oraz Tychom skutecznie budować odporność klimatyczną. Czym ona jest i co konkretnie zrobiły te miasta?

Od początku pandemii COVID-19 w debacie publicznej coraz częściej usłyszeć można o „budowaniu rezyliencji” społeczeństwa, kraju, miasta lub regionu. W rzeczywistości rezyliencja towarzyszyła ludzkiej działalności od wieków – nie zawsze jednak była tak nazywana. Co kryje się za tym wyrażeniem? Czy koncepcja rezyliencji ma coś wspólnego z odpornością? Warto prześledzić ewolucję znaczenia tego pojęcia, by zrozumieć, jak może ono pomóc w radzeniu sobie z dotykającymi ludzkość kryzysami – nie tylko zdrowotnymi.

Wybuch pandemii koronawirusa zasadniczo zmienił warunki funkcjonowania i rozwoju współczesnych miast, zwłaszcza tych o rozwiniętej funkcji turystycznej. Wiele z nich w bardzo krótkim okresie przeszło ze stadium nadmiernego rozwoju turystyki (overtourism) do stadium wygaszenia turystyki (no-tourism). Władze miast od początku pandemii nie pozostawały bierne wobec zaistniałego kryzysu i podejmowały działania mające na celu minimalizację jej negatywnych skutków. Stopień zaangażowania w ten proces był różny i zależał z jednej strony od dostępnych zasobów, z drugiej zaś od rangi turystyki w lokalnej gospodarce i skali potencjalnych strat ekonomicznych. Czym skutkowała pandemia w miastach turystycznych i jakie postawy wobec kryzysu przyjmowały ich samorządy?

Rezyliencja miejska, czyli odporność miasta na przypadki kryzysu lub szoku oraz jego zdolność do regeneracji, zależy od poziomu spójności społecznej (ang. social cohesion), za fundament której uznaje się z kolei zaufanie. W Polsce poziom zaufania społecznego jest ogólnie dość niski, jednak wyższe wartości osiąga w największych miastach. Mieszkańców małych ośrodków wyróżnia natomiast pozytywne nastawienie do instytucji publicznych. Czy jest to wystarczająca podstawa do budowania rezyliencji miejskiej w naszym kraju?

Nowy Orlean kojarzy się powszechnie z jazzem i bluesem. Tymczasem rytm muzycznej stolicy amerykańskiego Południa od lat zaburzany jest przez postępujące procesy geologiczne i żywiołowy przebieg zmian klimatu. Jakie wnioski dla tego miasta płyną z ostatnich lat po huraganie Katrina? Czy tak złożony organizm, jakim jest metropolia nowoorleańska, może z powodzeniem przystosować się do niekorzystnych procesów klimatycznych?

Ubóstwo jest wielowymiarowym problemem, z którym musi walczyć każde miasto poprzez prowadzenie odpowiedniej polityki gospodarczej i społecznej. Jest ona oczywiście zależna od przepisów ogólnokrajowych, ale miasta mogą prowadzić własne działania w tym zakresie, uwzględniając je w strategiach rozwoju i w strategiach rozwiązywania problemów społecznych.

Bezdomność jest kryzysem dotykającym osoby i rodziny, stwarzającym niebezpieczeństwo dla zdrowia, często upokarzającym, prowadzącym do wykluczenia i osamotnienia. Definicje bezdomności budzą kontrowersje. W zamożnych krajach panuje jednak zgoda co do tego, że bezdomność to problem szerszy niż „braku dachu nad głową” – dotyczy on także kwestii niedostępności mieszkania odpowiedniego do potrzeb, takiego, w którym człowiek czuje się bezpiecznie, może realizować swoje potrzeby i ma zapewnioną prywatność.

Trudno przecenić wpływ samorządu na zwiększanie dostępności kultury w mieście czy regionie. Często to jednostki samorządu terytorialnego są organami założycielskimi instytucji kultury i – choćby z uwagi na tę zależność – mają możliwość inicjowania i utrwalania odpowiednich zmian czy procesów, niekiedy tę możliwość wykorzystując. Najczęściej nie chodzi jednak o wprowadzane odgórnie i bez konsultacji nakazy i zakazy, które są oczywiście dostępnym narzędziem, a raczej o budowanie odpowiedniej atmosfery, systemu zachęt i podpowiedzi. Samorządowcy tworzą instytucjom kultury warunki do zdobywania niezbędnej wiedzy, umożliwiają sieciowanie, współtworzą fora wymiany doświadczeń, a niekiedy także finansują lub współfinansują niezbędne inwestycje. Tylko tyle i aż tyle.

Do niedawna jednym z kluczowych wątków w dyskusji o mieszkalnictwie był spór o to, co jest przyszłością polskiego mieszkalnictwa – własność czy najem. Argumentem na rzecz własności miało być przywiązanie Polek i Polaków do opartego na nim modelu uznawanego za gwaranta stabilności. Z kolei za najmem przemawiać miały ogólnoświatowe trendy, wskazujące, że kolejne, młodsze pokolenia coraz chętniej korzystają z „dostępu” jako alternatywy dla własności. Jak jest naprawdę?