Dostępność cyfrowa

Internet został stworzony w taki sposób, aby mógł z niego korzystać praktycznie każdy, niezależnie od sprzętu, oprogramowania, języka, lokalizacji, umiejętności.

Żeby jednak ta uniwersalność mogła zadziałać, to strony, aplikacje internetowe, aplikacje mobilne, a także programy, które umożliwiają tworzyć i zarządzać tymi rozwiązaniami, muszą spełniać określone zasady.

Jedną z tych zasad jest dostępność cyfrowa, czyli tworzenie rozwiązań cyfrowych tak zrozumiałych i prostych, żeby większość ludzi mogła z nich korzystać bez konieczności ich dodatkowego dostosowywania. Jednocześnie dostępność cyfrowa wspiera tych użytkowników, którzy korzystają ze specjalnych, dodatkowych rozwiązań.

Dostępność cyfrowa dotyczy całości rozwiązań cyfrowych. Na przykład strona internetowa to:

• kod, w którym jest napisana,
• interfejs użytkownika (to jak strona wygląda i jak można ją obsługiwać np. nawigacja),
• treści (artykuły, multimedia itp.).

Każdy z tych elementów musi być dostępny cyfrowo.

To nie wózek uniemożliwia osobie, która z niego korzysta, wejście do budynku, tylko schody przy wejściu. Dokładnie tak samo jest z rozwiązaniami cyfrowymi. Problemem nie jest to, że po stronach internetowych lub aplikacjach mobilnych część użytkowników nawiguje wyłącznie za pomocą klawiatury, czy korzysta z widoku powiększonego do 400%. Problem wynika z braku spełniania zasad dostępności cyfrowej na stronie internetowej lub w aplikacji mobilnej.

Dostępność cyfrowa jest często traktowana jako rozwiązanie dla osób z niepełnosprawnościami. Tymczasem, w wielu sytuacjach, rozwiązania niezbędne dla osób z niepełnosprawnościami są przydatne dla każdego.

Z napisów do filmów korzystają nie tylko osoby słabosłyszące, ale także te, które nie posługują się płynnie danym językiem. Gdy oglądasz na smartfonie film umieszczony w mediach społecznościowych, to w większości z tych mediów uruchamia się on z wyciszonym dźwiękiem i z włączonymi napisami. Dzięki temu, jeśli jesteś w miejscu publicznym, dźwięk filmu nie będzie przeszkadzał innym osobom.

Osoby słabowidzące potrzebują odpowiedniego kontrastu koloru tekstu do koloru tła, ale docenią go także seniorzy. Pozytywnie wpływa on także na czytelność stron internetowych i aplikacji, zwłaszcza gdy korzystasz z nich na smartfonie np. w ruchu czy przy mocnym świetle słonecznym.

Możliwość obsługi strony czy aplikacji za pomocą głosu jest niezbędna dla części osób z niepełnosprawnością ruchową, które np. nie są w stanie wykorzystać do tego myszki, klawiatury czy ekranu dotykowego. Tę samą możliwość doceni także każdy kierowca, który bez odrywania rąk od kierownicy chce włączyć ulubioną muzykę czy wyszukać trasę dojazdu w aplikacji nawigacyjnej.

Podmioty publiczne w całej Unii Europejskiej mają obowiązek zapewniać dostępność cyfrową swoich stron internetowych i aplikacji mobilnych. W Polsce obowiązki te określa ustawa z dnia 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych (więcej informacji o przepisach tej ustawy znajdziesz w omówieniu wymogów dostępności cyfrowej dla podmiotów publicznych).

Wiele podmiotów publicznych prowadzi kilka, a czasem nawet kilkadziesiąt, stron internetowych i aplikacji mobilnych. Zamieszczają także treści np. w mediach społecznościowych. W każdym z tych przypadków muszą pamiętać o dostępności cyfrowej. To ważne, bo użytkownicy, którzy potrzebują skorzystać z tych treści, często nie mają wyboru — daną informację mogą uzyskać, a sprawę załatwić, tylko w konkretnym podmiocie lub poprzez jego stronę, czy aplikację.

Dzięki dostępności cyfrowej podmioty publiczne mogą docierać ze swoimi usługami i informacjami do większej liczby osób. Nie chodzi tu tylko o osoby z niepełnosprawnościami. Dostępna cyfrowo strona działa sprawniej na urządzeniach mobilnych, a dostępne cyfrowo treści łatwiej przeglądać użytkownikom. Dostępność cyfrowa wpływa także pozytywnie na pozycjonowanie stron, bo wyszukiwarki internetowe chętniej i sprawniej wynajdują na nich treści.

Wytyczne dla dostępności treści internetowych, czyli tzw. WCAG (od angielskiego Web Content Accessibility Guidelines) to najpopularniejsze i najczęściej stosowane wytyczne, które odnoszą się do dostępności cyfrowej. Odwołuje się do nich także norma europejska EN 301 549 i przepisy prawne wielu państw.

Wytyczne te są ważne, bo pozwalają precyzyjnie określać pojęcia związane z dostępnością cyfrową. Ich spełnienie nie oznacza jednak automatycznie dostępności cyfrowej strony, aplikacji czy innego rozwiązania. Dostępność cyfrowa jest dużo szersza niż zapisy tych wytycznych i wraz z rozwojem technologii zmieniają się jej granice. Kluczowe jest postawienie w centrum człowieka, dla którego ta dostępność jest szansą na swobodne korzystanie z Internetu.

Na przykład:

• WCAG mówi o obowiązku dodania tekstu alternatywnego do zdjęcia, które przekazuje wizualnie informacje. Osoby niewidome mogą odczytać taki tekst alternatywny za pomocą swoich czytników ekranu. Na stronach internetowych tekst taki najczęściej dodawany jest w kodzie, w atrybucie <alt>, który jest przypisany do zdjęcia. Jednak samo dodanie tego atrybutu i nawet wypełnienie go treścią, nie poprawi dostępności cyfrowej, jeśli treść tekstu alternatywnego nie będzie dopasowana do danego zdjęcia. Wymóg obecności tekstu alternatywnego będzie spełniony, ale użytkownik na tym nie skorzysta.
• Zgodnie z prawem podmiot publiczny ma obowiązek opublikowania deklaracji dostępności — oświadczenia o stanie dostępności cyfrowej każdej swojej strony internetowej i aplikacji mobilnej. Dokument ten ma podpowiadać użytkownikom, co zrobić, gdy trafią na problem z dostępnością. Jednak deklaracja, która zawiera nawet wszystkie wymagane prawem treści, może być napisana tak niezrozumiałym językiem, że będzie bezużyteczna. W tej sytuacji będzie ona wyłącznie spełniać wymóg prawny, ale nie będzie wspierać użytkowników.

Dopiero skupienie się na tym dla kogo i po co dbamy o dostępność cyfrową, nadaje sens tym wytycznym i pozwala stosować je w taki sposób, aby faktycznie zwiększać przyjazność, użyteczność i dostępność.

Dostępność cyfrowa nie dzieje się automatycznie i samodzielnie. Do jej wdrożenia niezbędni są ludzie, czas i środki. Nie zapewni jej pojedynczy pracownik czy zewnętrzny ekspert, nawet gdy będzie specjalistą do spraw dostępności cyfrowej. Każda osoba, która jest zaangażowana w tworzenie rozwiązania cyfrowego, powinna wiedzieć, w jaki sposób ma dbać o dostępność cyfrową w swoim obszarze.

Dostępność cyfrowa nie jest dana raz na zawsze. Strony internetowe i aplikacje mobilne zmieniają się czasem nawet kilkadziesiąt razy dziennie. Każda z tych zmian — każda nowa treść czy nowa funkcja — powinna uwzględniać dostępność cyfrową. W przeciwnym razie nawet drobna modyfikacja może pogorszyć stan dostępności cyfrowej strony czy aplikacji.

Dlatego dostępność cyfrowa powinna być elementem polityki wewnętrznej podmiotów publicznych, które ją wdrażają, a nie tylko doraźnym działaniem.