Dostępność cyfrowa

Krajowe Ramy Interoperacyjności

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 kwietnia 2012 r. w sprawie Krajowych Ram Interoperacyjności, minimalnych wymagań dla rejestrów publicznych i wymiany informacji w postaci elektronicznej oraz minimalnych wymagań dla systemów teleinformatycznych to pierwszy akt prawny, który odwoływał się do dostępności cyfrowej. Wszystkie systemy teleinformatyczne oraz strony internetowe podmiotów, które realizują zadania publiczne, muszą być dostępne cyfrowo.  

Ustawa o dostępności cyfrowej

Ustawa z dnia 4 kwietnia 2019 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów publicznych (dalej: ustawa o dostępności cyfrowej) to pierwsza polska ustawa, która w całości dotyczy dostępności cyfrowej:

• wdraża dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/2102 z dnia 26 października 2016 r. w sprawie dostępności stron internetowych i mobilnych aplikacji organów sektora publicznego (Dz. Urz. UE L 327 z 02.12.2016, dalej: dyrektywa);
• nakłada na podmioty publiczne obowiązek zapewnienia dostępności cyfrowej i obowiązek zamieszczenia deklaracji dostępności (sprawdź, jak przygotować deklarację dostępności);
• określa zasady monitorowania dostępności cyfrowej i zasady postępowania w przypadku jej braku.

Z przepisów ustawy wynika, że strona internetowa i aplikacja mobilna jest dostępna cyfrowo, jeśli spełnia konkretne wymagania. Przedstawia je tabela, która jest załącznikiem do ustawy. Tabela ta jest równoważna wytycznym WCAG (od angielskiego Web Content Accessibility Guidelines) na poziomie AA (z małymi ograniczeniami). Także strony internetowe, które działają tylko na potrzeby podmiotu publicznego (np. intranet, ekstranet), muszą być dostępne cyfrowo i posiadać własne deklaracje dostępności.

Strony internetowe podmiotów publicznych muszą spełniać wymagania tej ustawy od 23 września 2020 r., a aplikacje mobilne od 23 czerwca 2021 r.

Ustawa o dostępności cyfrowej umożliwia nałożenie na podmiot publiczny kar pieniężnych, jeśli podmiot:

• w sposób nieuzasadniony i uporczywy nie zapewnia dostępności cyfrowej strony internetowej lub aplikacji mobilnej;
• nie sporządza i nie publikuje deklaracji dostępności lub nie zawiera w deklaracji dostępności obowiązkowych elementów.

Więcej informacji o ustawie o dostępności cyfrowej znajdziesz w omówieniu wymogów dostępności cyfrowej dla podmiotów publicznych.

Ustawa o dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami

Ustawa z dnia 19 lipca 2019 r. o zapewnianiu dostępności osobom ze szczególnymi potrzebami (dalej: ustawa o dostępności dla osób ze szczególnymi potrzebami) w pewnych kwestiach również odnosi się do dostępności cyfrowej. Jej celem jest poprawa warunków życia i funkcjonowania obywateli ze szczególnymi potrzebami, m.in. ze względu na niepełnosprawność lub obniżony poziom sprawności z powodu wieku czy choroby.

Jest kluczowym elementem rządowego programu Dostępność Plus. Ustawa dotyczy szeroko pojętej dostępności. Podmioty publiczne muszą zagwarantować swoją dostępność w trzech obszarach:

• architektonicznym — budynki powinny być wolne od barier i zapewniać możliwość poruszania się po nich, między innymi osób:
  • które poruszają się na wózku;
  • które korzystają z kul, lasek i innych pomocy ortopedycznych;
  • starszych; 
  • z wózkami dziecięcymi;
• cyfrowym — zgodnie z przepisami ustawy o dostępności cyfrowej;
• informacyjno-komunikacyjnym — informacja o zadaniach danego podmiot powinna być zapewniona w sposób dostępny dla osób:
  • Głuchych;
  • z niepełnosprawnością intelektualną;
  • niewidomych.

Dostępność w tym zakresie to także możliwość komunikacji z podmiotem w taki sposób, jaki jest dogodny dla osoby ze szczególnymi potrzebami np. poprzez SMS czy przy użyciu usługi tłumaczenia migowego online.

Ustawa nakłada też na podmioty publiczne obowiązek określania wymagań dostępności w zamówieniach publicznych i umowach z wykonawcami.

Inne ustawy dotyczące pośrednio dostępności cyfrowej

Ustawa z dnia 19 sierpnia 2011 r. o języku migowym i innych sposobach komunikowania się wskazuje dostępną cyfrowo stronę internetową jako jedną z prawidłowych form komunikowania się.

Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 26 marca 2014 r. w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących świadczenia udogodnień dla osób niepełnosprawnych przez dostawców publicznie dostępnych usług telefonicznych nakazuje tym podmiotom zapewniać dostępność cyfrową swoich stron internetowych.

Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty mówi, że podręczniki w formie elektronicznej mają być zgodne z wymaganiami dostępności cyfowej i przyjazne dla uczniów z różnymi niepełnosprawnościami.

Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych

Konwencja ONZ o prawach osób niepełnosprawnych została przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych (ONZ) w 2006 r. Określa działania, które Państwa Strony muszą podjąć, aby poprawić sytuację osób z niepełnosprawnościami. Państwa Strony muszą im np. zapewnić dostęp do informacji. Ma to zagwarantować pełen udział osób z niepełnosprawnościami w społeczeństwie i zapobiegać wykluczeniu cyfrowemu.

Polska ratyfikowała Konwencję w 2012 r. W ten sposób zobowiązała się więc zapewniać osobom z niepełnosprawnościami równy dostęp do informacji, komunikacji, w tym technologii i systemów informacyjno-komunikacyjnych, a także do innych urządzeń i usług, powszechnie dostępnych lub powszechnie zapewnianych.

Dyrektywa o dostępności cyfrowej

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z 26 października 2016 r. o dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych podmiotów sektora publicznego (Dyrektywa 2016/2102, dalej: dyrektywa o dostępności cyfrowej) określa minimalne wymogi, które podmioty publiczne w Unii Europejskiej (UE) muszą spełnić na rzecz zapewnienia dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych.

W części wstępnej zauważa szybki rozwój technologii cyfrowych i coraz większy dostęp do Internetu przez obywateli UE. Stwierdza też, że osoby z niepełnosprawnościami oraz innymi ograniczeniami są wykluczane cyfrowo, gdy publikowane treści nie są dla nich dostępne. Określa wymogi dostępności cyfrowej stron internetowych, dokumentów elektronicznych czy aplikacji mobilnych i nakłada również obowiązki na państwa członkowskie w zakresie monitorowania dostępności cyfrowej stron internetowych i aplikacji mobilnych. Państwa członkowskie są również zobowiązane, aby upowszechniać dostępność cyfrową i inicjować szkolenia w tym zakresie. Ustawa o dostępności cyfrowej wdraża tę dyrektywę do polskiego prawa.

Zgodnie z tą dyrektywą podstawą do oceny dostępności cyfrowej jest zharmonizowana europejska norma EN 301 549 (wersja w języku angielskim). W dużej mierze opiera się ona na wytycznych WCAG 2.1, ale zawiera też dodatkowe wymagania.

Norma określa między innymi:

• kryteria dostępności, które muszą być spełnione w przypadku stron internetowych (rozdział 9 normy);
• kryteria, które muszą być spełnione przez dokumenty do pobrania (rozdział 10 normy);
• wymogi dostępności oprogramowania, w tym aplikacji mobilnych (rozdział 11 normy).

W normie dla kryteriów, które dotyczą dostępności cyfrowej, kluczowe są tablice w załączniku A:

• Tablica A1 — wymagania zbiorcze dla stron internetowych oraz oprogramowania i dokumentów, które są stronami internetowymi lub są na nich osadzone, w tym formularzy;
• Tablica A2 — wymagania dla aplikacji mobilnych.

Zapisy normy uwzględniają również potrzeby osób niesłyszących (w obecnej wersji normy dodano załącznik D — dodatkowe materiały, które dotyczą dostępności poznawczej).

Spełnienie wymagań zawartych w rozdziałach 9, 10 i 11 normy oznacza spełnienie wymagań określonych w załączniku do ustawy o dostępności cyfrowej. Pozostałe wymagania normy wykraczają poza przepisy ustawy o dostępności cyfrowej.

Polski Komitet Normalizacyjny udostępnia odpłatnie normę PN-ETSI EN 301 549 V3.2.1:2021-09 — wersja polska.

Dyrektywa o dostępności produktów i usług, tzw. Europejski Akt o Dostępności (EAA)

Dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/882 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie wymogów dostępności produktów i usług (dalej: Europejski Akt o Dostępności) przyjęto do prawa unijnego w 2019 r. Europejski Akt o Dostępności zakłada, że państwa członkowskie wdrożą rozwiązania, które zapewnią większą dostępność, między innymi:

• usług związanych z transportem (np. rezerwacja biletów);
• usług płatniczych;
• e-książek i urządzeń do ich czytania;
• urządzeń samoobsługowych (np. bankomatów).

Europejski Akt o Dostępności wprowadza wymóg, aby określone w nim rodzaje podmiotów gospodarczych zapewniały dostępność wybranych towarów i usług (w odróżnieniu od dyrektywy z 2016 r. o dostępności cyfrowej, która odnosi się tylko do podmiotów publicznych). Jest obecnie wdrażany przez państwa członkowskie.

---